Morfometria sudeckiego uskoku brzeżnego między Złotym Stokiem a Dobromierzem

Badura, J.; Zuchiewicz, W.; Górecki, A.; Sroka, W.; Przybylski, B.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Morfometria sudeckiego uskoku brzeżnego między Złotym Stokiem a Dobromierzem

Autorzy

Badura J. , Zuchiewicz W. , Górecki A. , Sroka W. , Przybylski B.

Wybrane pełne teksty z tego czasopisma

Identyfikatory

Warianty tytułu

Morphometric characteristics of the Sudetic Marginal Fault between Złoty Stok and Dobromierz, SW Poland

Języki publikacji

Abstrakty

Analizie morfometrycznej poddano południowy, 77 km długości odcinek sudeckiego uskoku brzeżnego (SUB) na obszarze Polski. Badano zarówno parametry skarpy uskokowej, jak również wskaźniki morfometryczne 149 małych zlewni usytuowanych u podnóża skarpy, a także zestawiono cyfrowy model terenu. Wydzielono sześć segmentów SUB o odmiennej orientacji, zróżnicowanych cechach budowy geologicznej i wykazujących specyficzne parametry rzeźby. Wyniki analiz morfometrycznych prowadzą do wniosku, że najbardziej przydatnymi parametrami w opisie skarpy SUB są wskaźniki krętości czoła masywu górskiego oraz szerokości dna - wysokości zboczy, podczas gdy maksymalne deniwelacje zlewni, wskaźnik rzeźby oraz wskaźnik wydłużenia najlepiej charakteryzują cechy zlewni usytuowanych o podnóża czoła masywu górskiego Sudetów. Wartości wszystkich wymienionych parametrów sugerują, że segment sowiogórski (3) SUB ujawnia wartości zbliżone do typowych dla młodych skarp uskoków normalnych. Do podobnych wniosków prowadzi analiza cyfrowego modelu terenu, wykazującego dwupoziomowy układ trójkątnych lic progów uskokowych, wynikający najprawdopodobniej z dwóch etapów młodego wypiętrzania. Segmenty 1 i 4 zaznaczają się znacznie słabiej.

Morphometric analyses allow us to infer that the most useful parameters to characterise the SMF scarp are the mountain front sinuosity and valley floor width/valley height ratio, whereas the maximum basin relief relief ratio (i.e., mean basin slope), and basin elongation ratio describe best small drainage basins located at the foot of the scarp. All these parameters clearly indicate that segment 3 of the SMF reveals properties that do not differ much from those typical for young, moderately active normal fault scarps described from elsewhere. This hypothesis is supported by the results of studies of digital elevation models of the fault zone which portray very well a two-tier arrangement of triangular facets, resulting from at least two episodes of recent uplift.

Słowa kluczowe

morfometria morfotektonika cyfrowy model terenu parametry fizjograficzne zlewni sudecki uskok brzeżny Polska SW

morphometry morphotectonics digital elevation models drainage basin parameters Sudetic Marginal Fault SW Poland

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Przegląd Geologiczny

Rocznik

2003

Tom

Vol. 51, nr 12

Strony

1048--1057

Opis fizyczny

Bibliogr. 71 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Badura J.

jbad@pigod.wroc.pl

Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Dolnośląski, Al. Jaworowa 19, 50-122 Wrocław

autor

Zuchiewicz W.

witold@ing.uj.edu.pl

Instytut Nauk Geologicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego, ul. Oleandry 2A, 30-063 Kraków; Galicia T. Group

autor

Górecki A.

Istytut Melioracji w Falentach, Zespół Sudecki Dolnośląskiego Oœrodka Badawczego we Wrocławiu, ul. Kraińskiego 16, 50-153 Wrocław

autor

Sroka W.

sroka@ing.uni.wroc.pl

Istytut Nauk Geologicznych, Uniwersytet Wrocławski, pl. M. Borna 9, 50-204 Wrocław

autor

Przybylski B.

Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Dolnośląski, Al. Jaworowa 19, 50-122 Wrocław

Bibliografia

1. BADURA J. & PRZYBYLSKI B. 2000 - Korelacja morfologiczna i wiekowa tarasów głównych rzek regionu dolnośląskiego. Państw. Inst. Geol.: 1-66.
2. BADURA J., PRZYBYLSKI B., ZUCHIEWICZ W., FARBISZ J., KRZYSZKOWSKI D. & SROKA W. 2002 - The Sudetic Marginal Fault and Kłodzko Basin faults, SW Poland, in the light of geoelectrical resistivity studies. Acta Montana IRSM AS CR, Ser. A, 20 (124): 57-65.
3. BRZEZIŃSKA-WÓJCIK T. 1994 - Topolineamenty dolin i krawędzi okolic Narola na Roztoczu. Zesz. Nauk. AGH, Kwart. Geologia, 20: 43-58.
4. BRZEZIŃSKA-WÓJCIK T. 1995 - Czwartorzędowa aktywność tektoniczna w dorzeczu Tanwi na Roztoczu. Ann. UMCS, Sec. B, 48 (1993): 25-43.
5. BRZEZIŃSKA-WÓJCIK T. 2002 - The dependence of relief on tectonics in the south-west escarpment zone of Tomaszowskie Roztocze (SE Poland). Landform Analysis, 3: 13-24.
6. BULL W. B. 1977 - Tectonic geomorphology of the Mojave Desert. U.S. Geol. Surv. Contract Rep. 14-08-001-G-394. Office of Earthquakes,Volcanoes and Engineering, Menlo Park, Calif.
7. BULL W. B. 1978 - Geomorphic tectonic activity classes of the south front of the San Gabriel Mountains. California, U.S. Geol. Surv. Contract Rep. 14-08-001-G-394, Office of Earthquakes, Volcanoes and Engineering, Menlo Park, Calif.
8. BULL W. B. & McFADDEN L. D. 1977 - Tectonic geomorphology north and south of the Garlock fault, California. [In:] D. O. Doehring (ed.), Geomorphology in Arid Regions, Proc. 8th Ann. Geomorph. Symp., State Univ. of New York at Binghamton: 115-138.
9. CACOŃ S. 1998 - Recent deformation of the crust in the eastern Sudeten and surrounding areas. Proc. 9th Int. Symp. on Recent Crustal Movements (CRCM'98), Cairo: 623-644.
10. CACOŃ S. & DYJOR S. 1995 - Neotectonic and recent crustal movements as potential hazard to water dams in Lower Silesia, SW Poland. Folia Quaternaria, 66: 59-72.
11. CACOŃ S. & DYJOR S. 2002 - Recent crustal movements in Late Tertiary tectonic zones in the Sudetes and northern Sudetic Foreland, SW Poland. Folia Quater., 73: 31-46.
12. CHORLEY R. J. 1962 - Geomorphology and general systems theory. U. S. Geol. Surv. Prof. Paper, 500-B: 1-10.
13. DOBIJA A. 1979 - Związki korelacyjne między parametrami morfometrycznymi zlewni. Zesz. Nauk. UJ, Pr. Geogr., 47: 99-108.
14. DOBIJA A., WILK A. & ZBADYŃSKA E. 1979 - Parametry morfometryczne zlewni rzecznych w południowo-wschodniej Polsce. Zesz. Nauk. UJ, Pr. Geogr., 47: 89-98.
15. DUMANOWSKI B. 1961- Krawędź Sudetów na odcinku Gór Sowich. Zesz. Nauk. Uniw. Wrocł., Ser. B, 7: 1-68.
16. DYJOR S. 1975 - Młodotrzeciorzędowe ruchy tektoniczne w Sudetach i na bloku przedsudeckim. [In:] Mater. I Kraj. Symp. Współczesne i neotektoniczne ruchy skorupy ziemskiej w Polsce. T. I, Wyd. Geol.: 217-229.
17. DYJOR S. 1983 - Problemy wieku dolnej granicy i faz ruchów neo- tektonicznych w południowo-zachodniej Polsce. [In:] Mater. III Kraj. Symp. nt.Współczesne i neotektoniczne ruchy skorupy ziemskiej w Polsce. T. IV, Ossolineum, Wrocław: 25-41.
18. DYJOR S. 1993 - Etapy blokowego rozwoju Sudetów i ich przedpola w neogenie i starszym czwartorzędzie. Folia Quater., 64: 25-41.
19. DYJOR S. 1995 - Young Quaternary and recent crustal movements in Lower Silesia, SW Poland. Folia Quater., 66: 51-58.
20. DYJOR S. & KUSZELL T. 1977 - Neogeńska i czwartorzędowa ewolucja rowu tektonicznego Roztoki-Mokrzeszowa. Geologia Sudetica, 12: 113-132.
21. DYJOR S. & OBERC J. 1983 - Współczesne ruchy skorupy ziemskiej w Polsce SW i wynikające z nich możliwości zagrożeń dla obiektów górniczych i inżynierskich. [In:] Mater. III Kraj. Symp. Współczesne i neotektoniczne ruchy skorupy ziemskiej w Polsce. T. IV, Ossolineum, Wrocław: 7-23.
22. EAGLESON P. S. 1970 - Dynamic Hydrology, McGraw-Hill Book Comp., New York.
23. GREGORY K. J. & WALLING D. E. 1973 - Drainage Basin Form and Process. AGeomorphological Approach, Edward Arnold Ltd., London.
24. GROCHOLSKI A. 1977 - Uskok sudecki brzeżny a zagadnienia wulkanotektoniki trzeciorzędowej. Acta Univ. Wratisl., 378, Pr. Geol.-Miner., 6: 89-103.
25. HARE P. W. & GARDNER T. W. 1985 - Geomorphic indicators of vertical neotectonism along converging plate margins, Nicoya Peninsula, Costa Rica. [In:] M. Morisawa & J. T. Hack (eds.), Tectonic Geomorphology: Proceedings of the 15th Annual Binghamton Geomorphology Symposium, September 1984. Allen & Unwin, Boston: 90-104.
26. HORTON R. E. 1945 - Erosional development of streams and their drainage basins, hydrophysical approach to quantitative morphology. Bull. Geol. Soc. Am., 56: 275-370.
27. KAITANEN V. 1975 - Composition and morphotectonic interpretation of the Kiellajohka drainage basin, Finnish Lapland. Fennia, 14: 1-54.
28. KELLER E. A. & PINTER N. 1996 - Active Tectonics. Earthquakes, Uplift, and Landscape. Prentice Hall, Upper Saddle River, New Jersey.
29. KRAWCZYK A. & ZUCHIEWICZ W. 1989 - Regionalna zmienność parametrów fizjograficznych zlewni i ich związek z budową geologiczną dorzecza Dunajca, polskie Karpaty zachodnie. Zesz. Nauk. AGH, Kwart. Geol., 14: 5-38.
30. KRZYSZKOWSKI D. 1991 - The neotectonic evolution and uplift of the Middle Sudeten Mts. near Świebodzice, SW Poland. Bull. INQUA Neotectonics Comm., 14: 9-12.
31. KRZYSZKOWSKI D. 1994 - Późnokenozoiczny rozwój sudeckiego uskoku brzeżnego i neotektoniczna ewolucja basenów sedymentacyjnych w jego sąsiedztwie (nowy projekt badawczy). Acta Univ. Wratisl., 1702, Pr. Inst. Geogr., Ser. A, Geogr. Fiz., VII: 135-138.
32. KRZYSZKOWSKI D. & BIERNAT J. 1998 - Terraces of the Bystrzyca river valley, Middle Sudetes, and their deformation along the Sudetic Marginal Fault. Geol. Sud., 31: 241-258.
33. KRZYSZKOWSKI D. & BOWMAN D. 1997 - Neotectonic deformation of Pleistocene deposits along the Sudetic Marginal Fault, Southwestern Poland. Earth Surface Processes and Landforms, 22: 545-562.
34. KRZYSZKOWSKI D., MIGOŃ P. & SROKAW. 1995 - Neotectonic Quaternary history of the Sudetic Marginal Fault, SW Poland. Folia Quater., 66: 73-98.
35. KRZYSZKOWSKI D. & OLEJNIK W. 1998 - The role of neotectonics in the Quaternary evolution of the landscape of the Sowie Mts., Sudetes, southwestern Poland. Geol. Sud., 31: 221-239.
36. KRZYSZKOWSKI D. & PIJET E. 1993 - Morphological effects of Pleistocene fault activity in the Sowie Mts., southwestern Poland. Zeitschr. Geomorph., N. F., Suppl.-Bd. 94: 243-259.
37. KRZYSZKOWSKI D., PRZYBYLSKI B. & BADURAJ. 1998 - Late Cainozoic evolution of the Nysa Kłodzka river system between Kłodzko and Kamieniec Ząbkowicki, Sudetes Mts., Southwestern Poland. Geol. Sud., 31: 133-155.
38. KRZYSZKOWSKI D., PRZYBYLSKI B. & BADURAJ. 1999 - The Pleistocene stratigraphy and neotectonic evolution of terraces of the Nysa Kłodzka (Glatzer Neisse) river valley, Sudeten, SW Poland. Terrestrische Quartärgeologie, Köln: 209-221.
39. KRZYSZKOWSKI D., PRZYBYLSKI B. & BADURAJ. 2000 - The role of neotectonics and glaciation on terrace formation along the Nysa Kłodzka River in the Sudeten Mountains (southwestern Poland). Geomorphology, 33: 149-166.
40. MASTALERZ K. & WOJEWODA J. 1993 - Alluvial-fan sedimentation along an active strike-slip fault: Plio-Pleistocene, Pre-Kaczawa fan, SW Poland. Spec. Publs. Int. Assoc. Sediment., 17: 293-304.
41. MELTON M. A. 1957 - An analysis of the relations among elements of climate, surface properties and geomorphology. ONR Tech. Rep., 11, contract N60NR271-30. New York Columbia Univ.
42. MELTON M. A. 1958 - Correlation structure of morphometric properties of drainage systems and their controlling agents. Jour. Geol., 66: 442-460.
43. MIGOŃ P. 1993 - Geomorphological characteristics of mature fault-generated range-fronts, Sudetes Mts., southwestern Poland. Zeitschr. Geomorph., N. F., Suppl.-Bd. 94: 223-241.
44. MIGOŃ P. 1994 - Stream deflections along the presumably normal Sudetic marginal fault, Bohemian Massif, Central Europe: implications for neotectonics. Bull. INQUA Neotect. Comm., 17: 26-30.
45. MIGOŃ P. 1995 - Geomorfologiczne kryteria identyfikacji zdegradowanych krawędzi tektonicznych w Sudetach. Prz. Geol., 43: 21-26.
46. MIGOŃ P. 1999 - Morfotektonika północnej części sudeckiego uskoku brzeżnego (Pogórze Kaczawskie). Prz. Geol., 47: 946-950.
47. MIGOŃ P., KRZYSZKOWSKI D. & GOGÓŁ K. 1998 - Geomorphic evolution of the mountain front of the Sudetes between Dobromierz and Paszowice and adjacent areas with particular reference to the fluvial systems. Geol. Sud., 31: 289-305.
48. MIGOŃ P. & ŁACH J. 1998 - Geomorphological evidence of neotectonics in the Kaczawa sector of the Sudetic Marginal Fault, southwestern Poland. Geol. Sud., 31: 307-316.
49. MILLER V. C. 1953 - A quantitative geomorphological study ofdra- inage basin characteristics in Clinch Mountain area, Virginia and Tennessee. ONR Tech. Rep., 3, Contract NR271-30. New York Columbia Univ.
50. MORISAWA M. E. 1962 - Quantitative geomorphology ofsome watersheds in the Appalachian Plateau. Bull. Geol. Soc. Am., 73: 1025-1046.
51. MORISAWA M. E. 1972 - Quantitative Geomorphology. Some Aspects and Applications. New York State Univ. Press, Binghamton.
52. OBERC J. & DYJOR S. 1969 - Uskok sudecki brzeżny. Biul. Inst. Geol., 236: 41-142.
53. PAGACZEWSKI J. 1972 - Katalog trzęsień ziemi w Polsce 1000-1970. Mater. Pr. Inst. Geofiz. PAN, 51: 3-36.
54. PRZYBYLSKI B. & BADURA J. 1997 - Czwartorzędowe ruchy tektoniczne na uskoku sudeckim brzeżnym w rejonie Gór Bardzkich i Złotych. Pos. Nauk. PIG, 53: 61-62.
55. RANOSZEK W. 1999 - Zastosowanie różnych metod morfometrycznych w analizie morfologii progu tektonicznego na przykładzie zachodniej krawędzi Masywu Snieżnika. Prz. Geol., 47: 1027-1031.
56. RANOSZEK W. 2001 - Krawędzie morfologiczne o genezie tektonicznej w Sudetach w świetle parametrów ilościowych. Arch. Wydz. Nauk Przyr. Uniw. Wrocł., Wrocław.
57. SCHENK V., CACOŃ S., SCHENKOVÁ Z., KOTTNAUER P. & GRYGAR R. 1998 - Regional geodynamic network SILESIA(the eastern Sudeten area, the Czech Republic and Poland), its relation to river dams. Cahiers du Centre Européen de Géodynamique et de Séismologie, 16: 209-218, Luxembourg.
58. SCHENK V., CACOŃ S., BOSY J., KONTNY B., KOTTNAUER P. & SCHENKOVÁ Z. 2002a - The GPS geodynamic network East Sudeten. Five annual campaigns (1997-2001), data processing and results. Acta Montana IRSM AS CR, Ser. A, 20: 13-23.
59. SCHENK V., SCHENKOVÁ Z., KOTTNAUER P., CACOŃ S., KONTNY B. & BOSY J. 2002b - GPS geodynamic movements ofthe East Sudeten area in connection to geological structures and geophysical fields. [In:] S. Cacoń (ed.), 4th Czech-Polish Workshop ”On recent geodynamics of the Sudety Mts. and adjacent areas”, Lubawka, Poland, Nov. 7-9, 2002, Dept. Geod. & Photogramm., Agricult. Univ. Wrocław, Inst. Rock Structure & Mechanics, Acad. Sc. Czech Rep., Sect. Geodyn., Comm. Geod., Pol. Acad. Sc., Wrocław: 41.
60. SCHUMM S. A. 1954 - Evolution of drainage systems and slopes in badlands at Perth Amboy, New Jersey. Dept. Geol., Columbia Univ., ONR Proj., Tech. Rep., 8: 389-420.
61. SCHUMM S. A. 1956 - Evolution of drainage systems and slopes in badlands at Perth Amboy, New Jersey. Bull. Geol. Soc. Am., 69: 597-646.
62. SCHWARZBACH M. 1942 - Das Diluvium Schlesiens. N. Jahrb. Miner. Geol. Paläont., 86: 189-246.
63. SMITH K. G. 1950 - Standards for grading texture oferosional topography. Am. Jour. Sc., 248: 655-668.
64. SROKA W. 1997 - Ewolucja morfotektoniczna Sudetów w rejonie Kotliny Kłodzkiej w świetle analizy morfometryczno-statystycznej. Acta Univ. Wratisl., 1939, Pr. Geol.-Miner., 53: 1-97.
65. STRAHLER A. N. 1954 - Statistical analysis in geomorphic research. J. Geol., 62: 1-25.
66. STRAHLER A. N. 1964 - Quantitative geomorphology of drainage basins and channel networks. [In:] V. T. Chow (ed.), Handbook of Applied Hydrology. McGraw-Hill Book Comp., New York: 439-476.
67. WYRZYKOWSKI T. 1985 - Mapa prędkości współczesnych pionowych ruchów powierzchni skorupy ziemskiej na obszarze Polski, 1 : 2 500 000. Inst. Geod. Kartogr., Warszawa.
68. ZEUNER F. 1928 - Diluvialstratigraphie und Diluvialtektonik im Gebiet der Glatzer Neisse. Universitätsverlag von Robert Noske, Borna-Leipzig: 1-72.
69. ZUCHIEWICZ W. 1980 - Analiza morfometryczno-statystyczna małych zlewni w obszarach mobilnych tektonicznie. Czas. Geogr., 51: 171-185.
70. ZUCHIEWICZ W. 1988 - Evolution of the eastern Beskid Niski Mts. and morphotectonics of the Polish Carpathians. Zesz. Nauk. AGH, 1156, Kwart. Geol., 13 (1987), 3-4: 3-167.
71. ZUCHIEWICZ W. 1995 - Neotectonic tendencies in the Polish Outer Carpathians in the light of some river valley parametres. Studia Geomorph. Carpatho-Balcan., 29: 51-72.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-article-BUS3-0026-0004