Jaskinia szczelinowa Diabla Dziura w Bukowcu [Pogórze Rożnowskie, Karpaty zewnętrzne] jako inicjalne

• Autorzy: Margielewski W. , Urban J.

Warianty tytułu

EN

Crevice-type cave Diabla Dziura in Bukowiec [Rożnów Foothill, Outer Carpathians] as an initial stage of deep-seated landslides development in the Flysch Carpathians [S Poland]

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Diabla Dziura cave-the deepest pseudokarst cave (42 m) of the Polish Outer Carpathians (Rożnów Foothill) represents a tension crack of the initial stage of landslide development. Several types of gravitational movements - spreading, toppling, rotational - have been observed in the cave. They will gradually evolve into a landslide. The joints system of the cave is featured by zonality. All joint sets (L, T, D1, D2) occurring in the massif are present in the complete relaxed, upper part of the massif (to the depth 10-12 m), whereas the set D2, parallel to the mountain ridge stretching, predominates in the deeper part. To the depth 25 m the joint surfaces are often slightly curved, deeper they are straight and even. The main passages of the cave represent polygenetic joints, developed due to tensional stresses operating within the ridge. Curved shape of the joint surfaces is an effect of correlation between foundations of jointing (combination of tectonic and denudational-unloading stresses) and a way of their opening, generated partly by tectonical extension, partly by denudational factors in the upper part of the ridge. Also the lithological character of the rock massif (thick-bedded sandstone) could play a significant role in formation of these curved surfaces.

Słowa kluczowe

PL

jaskinie szczelinowe; ruch masowy; spękania tektoniczne; przemieszczenia grawitacyjne; Karpaty fliszowe

EN

mass movements; issure caves; structural control; joint system; flysch Carpathians

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2004
• Tom: Vol. 52, nr 12
• Strony: 1171--1178
• Opis fizyczny: Bibliogr. 39 poz., rys.

Twórcy

autor

Margielewski W.

• Instytut Ochrony Przyrody PAN, al. A. Mickiewicza 33, 31-120 Kraków

autor

Urban J.

• Instytut Ochrony Przyrody PAN, al. A. Mickiewicza 33, 31-120 Kraków

Bibliografia

• 1. ALEXANDROWICZ Z. 1978 - Skałki piaskowcowe zachodnich Karpat fliszowych. Pr. Geol. PAN, 113: 1-87, Wrocław.
• 2. ALEXANDROWICZ Z. & POPRAWA D. red. 2000 - Ochrona georóżnorodności polskich Karpat. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 3. BAUMGART-KOTARBA M. 1974 - Rozwój grzbietów górskich w Karpatach fliszowych. Pr. Geogr. Inst. Geogr. PAN, 106: 1-136.
• 4. BOBER L. 1984 - Rejony osuwiskowe w polskich Karpatach fliszowych i ich związek z budową geologiczną regionu. Biul. Inst. Geol., 340: 115-158.
• 5. BORETTI-ONYSZKIEWICZ W. 1968 - Cios we fliszu Zachodniego Podhala. Acta Geol. Pol., 18: 101-165.
• 6. CAPUTO R. 1995 - Evolution of orthogonal sets of coeval extension joints. Terra Nova, 7: 479-490.
• 7. CIESZKOWSKI M., KOSZARSKI A., LESZCZYŃSKI S., MICHALIK M., RADOMSKI A. & SZULC J. 1991 - Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50 000, ark. Ciężkowice. Państw. Inst. Geol.
• 8. CONTI S. & TOSATTI G. 1996 - Tectonic vs gravitational processes affecting Ligurian and Epiligurian units in the Marecchia valley (Northern Apennines). Mem. Sci. Geol. It.,48: 107-142.
• 9. CRUDEN D. M. & VARNES D. J. 1996 - Landslide types and processes. [W:] A. K. Turner & R.L. Schuster (eds) Landslides: Investigation and Mitigation. Transport. Res. Board, Nat. Acad. of Sci., Washington D. C., Spec. Rep., 247: 36-75.
• 10. DADLEZ R. & JAROSZEWSKI W. 1994 - Tektonika. PWN. Warszawa.
• 11. DIKAU R., BRUNSDEN D., SCHROTT L. & IBSEN M. L. (eds), 1996 - Landslide recognition. Identification, Movement and Causes. J. Willey et Sons.
• 12. GANSZER J. & MLECZEK T. 1997 - Diabla Dziura w Bukowcu (plan i przekrój). [W:] Pulina M. (red.) - Jaskinie Polskich Karpat fliszowych, vol. 2. Pol. Tow. Przyj. Nauk o Ziemi, Warszawa.
• 13. HUTCHINSON J. 1995 - Deep-seated mass movements on slopes. Mem. Soc. Geol. It., 50: 147-164.
• 14. JAROSZEWSKI W. 1972 - Drobnostrukturalne kryteria tektoniki obszarów nieorogenicznych na przykładzie północno-wschodniego obrzeżenia mezozoicznego Gór Świętokrzyskich. Stud. Geol. Pol., 38: 1-215.
• 15. KLASSEK G. 1997 - Diabla Dziura w Bukowcu. [W:] PulinaM. (red.) - Jaskinie Polskich Karpat fliszowych, vol. 2. Pol. Tow. Przyj. Nauk o Ziemi, Warszawa: 188-195.
• 16. KOWALSKI K. 1954 - Jaskinie Beskidów i Pogórza Karpackiego. [W:] Jaskinie Polski, t. 3 PWN, Warszawa.
• 17. KLECZKOWSKI A. 1955 - Osuwiska i zjawiska pokrewne. Wyd. Geol.
• 18. KLECZKOWSKI A. 1979 - Hydrogeologia ziem wokół Polski. Wyd. Geol.
• 19. LESZCZYŃSKI S. 1981 - Piaskowce ciężkowickie jednostki śląskiej w polskich Karpatach: studium sedymentacji głębokowodnej osadów gruboklastycznych. Ann. Soc. Geol. Pol.,51: 435-502.
• 20. LESZCZYŃSKI S. & RADOMSKI A. 1994 - Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, arkusz Ciężkowice. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• 21. MARGIELEWSKI W. 1998 - Rozwój form osuwiskowych w Barnowcu (Beskid Sądecki, Karpaty zewnętrzne) w świetle strukturalnych uwarunkowań osuwisk karpackich. Prz. Geol., 46: 436-450.
• 22. MARGIELEWSKI W.,2001 - O strukturalnych uwarunkowaniach rozwoju głębokich osuwisk. Implikacje dla Karpat fliszowych. Prz. Geol., 49: 515-524.
• 23. MARGIELEWSKI W. 2002 - Geological control of the rocky landslides in the Polish Flysch Carpathians. Folia Quatern., 73: 53-68.
• 24. MARGIELEWSKI W. 2004 - Typy przemieszczeń grawitacyjnych mas skalnych w obrębie form osuwiskowych polskich Karpat fliszowych. Prz. Geol., 52: 603-614.
• 25. MARGIELEWSKI W. &URBAN J. 2000 - Charakter inicjacji ruchów masowych w Karpatach fliszowych na podstawie analizy strukturalnych uwarunkowań rozwoju wybranych jaskiń szczelinowych. Prz. Geol.,47: 268-274.
• 26. MARGIELEWSKI W. & URBAN J. 2003a - Crevice-type caves as initial forms of rock landslide development in the Flysch Carpathians. Geomorphology, 54: 325-338.
• 27. MARGIELEWSKI W. & URBAN J. 2003b - Direction and nature of joints controlling development of deep seated mass movements: a case study of Diabla Dziura Cave (Polish Flysch Carpathians). Geomorph. Slovaca, 3: 58-59.
• 28. MASTELLA L. & KONON A. 2002 - Tektoniczne wygięcie łuku Karpat zewnętrznych w świetle analizy ciosu w płaszczowinie śląskiej. Prz. Geol.,50: 541-550.
• 29. MASTELLA L., ZUCHIEWICZ W., TOKARSKI A.,K., RUBINKIEWICZ J., LEONOWICZ P. & SZCZĘSNY R. 1997 - Aplication of joint analysis for paleostress reconstructions in structurally complicated settings: case study from Silesian Nappe, Outer Carpathians, Poland. Prz. Geol., 45: 1064-1066.
• 30. OSZCZYPKO N., CHOWANIEC J. & KONCEWICZ A. 1981 - Wodonośność piaskowców magurskich w świetle badań wodochłonności. Ann. Soc. Geol. Pol., 51: 273-302.
• 31. PINIŃSKA J. 1995 - Procesy kruchego pękania w skałach osadowych przy jednoosiowym ściskaniu ze stałą prędkością odkształcenia. Prz. Geol., 43: 547-553.
• 32. SAVAGE W. Z. & SWOLFS H. S. 1986 - Tectonic and gravitational stress in long symmetric Ridges and Valleys. J. Geoph. Res., 91, B3: 3677-3685.
• 33. SCHEIDEGGERA. E. 1970 - Theoretical Geomorphology. Springer-Verlag.
• 34. SCHEIDEGGER A. E. 2001 - Surface joint systems, tectonic stress and geomorphology: a reconciliation of conflicting observation. Geomorphology, 38: 213-219.
• 35. SZCZĘSNY R. 2003 - Reconstruction of stress in the Magura and Silesian Nappes (Polish Outer Carpathians) based on analysis of regional folds. Geol. Quater., 47: 289-298.
• 36. ZABUSKI L., THIELK. & BOBERL. 1999 - Osuwiska we fliszu Karpat Polskich. Geologia, modelowanie, obliczenia stateczności. Wyd. IBW PAN.
• 37. ZUCHIEWICZ W. 1995 - Selected aspects of neotectonics of the Polish Carpathians. Folia Quatern., 66: 145-204.
• 38. ZUCHIEWICZ W. 1997 - Reorientacja pola naprężeń w polskich Karpatach zewnętrznych w świetle wstępnych wyników analizy ciosu. Prz. Geol., 45: 105-109.
• 39. ZUCHIEWICZ W. 2001 - Geodynamika i neotektonika Polskich Kar- patzewnetrznych. Prz. Geol., 49: 710-716.