Uwagi o możliwości występowania fałdów oblekających w północno - wschodniej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego

• Autorzy: Ptak A.

Warianty tytułu

EN

Drape folding: could northeastern part of the Upper Silesian Coal Basin be exposed to it?

• Konferencja: Zagadnienia interdyscyplinarne w górnictwie i geologii. V Konferencja Naukowa Doktorantów pod patronatem Prorektora Politechniki Wrocławskiej dr hab. inż. Jerzego Świątka, prof. PWr. Szklarska Poręba, 30 marca-1 kwietnia 2005
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Fałdowanie może zachodzić na drodze różnych mechanizmów. W górnej części litosfery najczęściej spotykanym procesem jest zginanie wywołane przez siły działające głównie w płaszczyźnie poziomej. W szczególnych przypadkach siła przyczynowa odkształcenia może mieć orientację pionową, zwłaszcza kiedy w grę wchodzą przemieszczenia wgłębnych bloków uskokowych, nad którymi wywiązują się fałdy ze zginania poprzecznego, o charakterze fleksuralnym, nazywane fałdami oblekającymi (ang. drape folds). Na obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego struktury fałdowe współwystępują z dyslokacjami nieciągłymi, często o dużym zasięgu wgłębnym i znacznej rozciągłości. Różnowiekowe uskoki zrzutowe, przesuwcze i zrzutowo - przesuwcze zaburzyły warstwy pokrywy osadowej. Aktywność niektórych przyczyniła się do powstania w kompleksie paleozoicznym, fałdów o charakterze fleksurowym. W NE rejonie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego fałdy tego typu występują w dwóch obszarach: we wschodniej części siodła głównego oraz na północnym skrzydle niecki kazimierzowskiej i częściowo bytomskiej. Niniejszy artykuł ma przybliżyć zagadnienia związane z fałdami oblekającymi oraz zasygnalizować możliwość ich występowania w NE części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego.

EN

Folding can involve different mechanisms. In the upper crust the most frequent one is buckling caused by forces acting parallel to the layer being folded. Forces can have vertical direction in special cases - mainly when the rigid basement blocks are upwarded along high angle faults. This process results in forming monocline folds in sedimentary sequences, called drape. They are equally common above near-vertical, normal or reverse faults and can appear in both extensional and compressional regimes. Folds in the Upper Silesian Coal Basin are related to large deep-rooted dislocations, which differ in age. Among the dislocations dip-slip, strike-slip and oblique-slip faults occur. Some of them can control drape folding of Paleozoic sedimentary cover. Such folds can be found in two sites in studied part of the Upper Silesian Coal Basin.

Słowa kluczowe

PL

fałdowanie; poprzeczne zginanie; fałdy naduskokowe; fałdy nadblokowe; fleksura; Górnośląskie Zagłębie Węglowe

EN

folding; bending; drape folds; monocline; Upper Silesian Coal Basin

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Konferencje
• Rocznik: 2005
• Tom: Vol. 110, nr 42
• Strony: 101--109
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., rys.

Twórcy

autor

Ptak A.

• Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi,

Bibliografia

• [1] COSGROVE J. W., Forced folds and fractures: An introduction. In: Forced Folds and Fractures, Geological Society Special Publication, London, 2000, No. 169, 1-6.
• [2] DADLEZ R., JAROSZEWSKI W., Tektonika, Warszawa, PWN, 1994.
• [3] GROSS M. R.. BECKER A., GUTIERREZ-ALONSO G., Transfer of displacement from multiple slip zones to a major detachment in an extensional regime: Example from the Dead Sea rift, Israel, GSA Bulletin, 1997, Vol. 109, No. 8, 1021-1035.
• [4] JAROSZEWSKI W., Tektonika uskoków i fałdów, Warszawa. Wyd. Geol., 1980.
• [5] JAROSZEWSKI W., MARKS L., RADOMSKI A., Słownik geologii dynamicznej, Warszawa, Wyd. Geol., 1985.
• [6] KOTAS A., Uwagi o ewolucji strukturalnej Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, Mat. Konf. Tektonika GZW, Uniwersytet Śląski, Sosnowiec, 1985, 17-46.
• [7] PTAK A., Uwagi o geometrii antykliny Sosnowca w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym, Mat. XXVI Sympozjum Geologia Formacji Węglonośnych Polski, Kraków, 2003, 127-133.
• [8] STEARNS D. W., Faulting and forced folding in the Rocky Mountains foreland, Memoir of Geological Society of America, 1978, No. 151, 1-38.
• [9] TEPER L., Geometry of fold arrays in the Silesian — Cracovian region of southern Poland, In: Forced Folds and Fractures, Geological Society Special Publication. London, 2000, No. 169. 167-179.
• [10] TINDALL S. E., DAVIS G. H., Monocline development by oblique — slip fault — propagation folding: the East Kaibab monocline, Colorado Plateau, Utah, Journal of Structural Geology, 1999, No. 21, 1303-1320.
• [11] TINDALL S. E., The Cockscomb segment of the East Kaibab monocline: Talking the structural plunge, Utah Geological Association, 2000, No. 28, 1-15.
• [12] WICKS J. L., DEAN S. L., KULANDER B. R., Regional tectonics and fracture patterns in the Fall River Formation (Lower Cretaceous) around the Black Hills foreland uplift, western South Dakota northeastern Wyoming. In: Forced Folds and Fractures, Geological Society Special Publication, London, 2000, No. 169, 145-165.
• [13] WILLSEY S. P., UMHOEFER P. J., HILLEY G. E., Early evolution of an extensional monocline by a propagating normal fault: 3D analysis from combined field study and numerical modeling, Journal Structural Geology, 2002, No. 24, 651-669.
• [14] WITHJACK M. O., CALLAWAY S., Active normal faulting beneath a salt Iayer: An experimental study of deformation patterns in the cover sequence, AAPG Bulletin. 2000, Vol. 84, No. 5, 627-651.