Nowe spojrzenie na liczbę, wiek i zasięgi zlodowaceń środkowopolskich w południowej części środkowowschodniej Polski

Lindner, L.

Powiadomienia systemowe

Sesja wygasła!

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Nowe spojrzenie na liczbę, wiek i zasięgi zlodowaceń środkowopolskich w południowej części środkowowschodniej Polski

Autorzy

Lindner L.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

A new look at the number, age and extent of the Middle Polish Glaciations in the southern part of central- eastern Poland

Języki publikacji

Abstrakty

An overview of the existing opinions combined with new geomorphological, geological, palaeopedological and TL data allow a new look at the number, age and ranges of the three Middle Polish (Saalian, Dnieperian) Glaciations in central-eastern Poland. During the first of these glaciations (Liviecian), correlated with the 10 oxygen isotope stage in deep-marine deposits (400–360 ka), the Scandinavian ice-sheet advanced in form of a rather narrow lobe, reaching only several tens of kilometres south of Warsaw. During the second glaciation (Krznanian), correlated with the 8 oxygen isotope stage (330–320 ka), it advanced in form of a wider lobe down to the northern margin of the Małopolska and Lublin uplands. In turn, during the third glaciation (Odranian), correlated with the 6 oxygen isotope stage (210–130 ka), the range of the Scandinavian ice-sheet was the largest. It stopped at the elevations of the Quaternary basement in the northern and western part of the Małopolska and Lublin uplands, reaching 330–280 m above sea level. In the study area the discussed glaciations are separated by two interglacials (Zbójnian, Lublinian = Lubavian), correlated with the Reinsdorf and Schöningen interglacials in Germany and Landos and Le Bouchet interglacials in France. The analysed data indicate that within the Odranian Glaciation, its maximum (Kamienna = Drenthe) and postmaximum stadials (Warta = Warthe), as well as two younger recessive stadials (Wkra, Mławka) should be distinguished. Due to the rather wide eastward distribution of the Scandinavian ice-sheets during the two younger glaciations, an attempt has been made to correlate them with the two Dnieperian glaciations in the Ukraine.

Słowa kluczowe

zlodowacenie środkowopolskie chronostratygrafia

central-eastern Poland Middle Polish Glaciations chronostratigraphy

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Przegląd Geologiczny

Rocznik

2005

Tom

Vol. 53, nr 2

Strony

145--150

Opis fizyczny

Bibliogr. 66 poz., wykr.

Twórcy

autor

Lindner L.

Wydział Geologii, Uniwersytet Warszawski, ul. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa

Bibliografia

1. BARANIECKA M.D. 1984 - Niż Polski i wyżyny środkowopolskie. Zlodowacenie środkowopolskie. [W:] Mojski J.E. (ed.), Budowa Geologiczna Polski, tom 1, Stratygrafia, część 3b, Kenozoik - Czwartorzęd: 154-196. Wyd. Geol.
2. BURACZYŃSKI J. 1986 - Zasięg lądolodu odry (Saalian) we wschodniej Polsce. Prz. Geol., 34: 684-689.
3. FEDOROWICZ S., GRZYBOWSKI K & MARKS L. 1993 -Warta Glaciation in the Warsaw Region based on recent thermoluminescence datings. Geol. Quart., 37: 67-79.
4. HARASIMIUK M., SZWAJGIER W. & TERPIŁOWSKI S. 2004 - Wpływ lądolodu zlodowacenia warty na rzeźbę północnego przedpola Wyżyny Lubelskiej. [W:] Harasimiuk M. & Terpiłowski S. (ed.) Zlodowacenie warty w Polsce. Wyd. UMCS: 163-171.
5. HARASIMIUK M. & TERPIŁOWSKI S. (ed.) 2004 - Zlodowacenie warty w Polsce. Wyd. UMCS: 1-171.
6. JEŁOWICZEWA J.K. 2001 -Ewolucija prirodnoj sredy antropogena Bełarusii. Bielsens: 3-292, Mińsk.
7. JERSAK J. 1973 - Litologia i stratygrafia lessu wyżyn południowej Polski. Acta Geogr. Lodz, 32: 1-139.
8. JERSAK J. 1991 - Lessy formacji umiarkowanie wilgotnej na Płaskowyżu Głubczyckim. [W:] JERSAK J. (ed.), Less i osady dolinne. Pr. Nauk. Uniw. Śląskiego w Katowicach, 1107: 10-49.
9. JURKIEWICZOWA I. 1968 -Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski, w skali 1 : 50 000, ark. Radoszyce. Wyd. Geol.
10. JURKIEWICZOWA I., MAMAKOWA K. 1960 - Interglacjał w Sewerynowie koło Przedborza. Biul. Inst. Geol., 150: 71-103.
11. JURKIEWICZOWA I., MAMAKOWA K. & RÜHLE E. 1973 - Utwory środkowego plejstocenu na południe od Wyśmierzyc (obok Nowego Miasta nad Pilicą). Folia Quaternaria, 43: 1-26.
12. KOWALSKI B.J. & JAŚKOWSKI B. 1998 - Zasięg lądolodu zlodowacenia Warty na obszarze między Grójcem a Szydłowcem w świetle datowań termoluminescencyjnych gliny zwałowej. Prz. Geol., 46: 355-358.
13. KRUPIŃSKI K.M. & MARKS L. 1985 - Stanowisko interglacjalne w Losach koło Lubawy na Pojezierzu Mazurskim (komunikat wstępny). Kwart. Geol., 29: 767-779.
14. LEWANDOWSKI J. 1988 - Plejstocen środkowy w strefie doliny górnej Odry: Brama Morawska - Kotlina Raciborska (próba syntezy). Prz. Geol., 424: 465-474.
15. LINDNER L. 1970 - Czwartorzęd północno-zachodniego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich. Acta Geol. Pol., 20: 635-644.
16. LINDNER L. 1984a - Region świętokrzyski. [W:] Mojski J.E. (ed.,) Budowa Geologiczna Polski, tom 1, Stratygrafia, część 3b, Kenozoik -czwartorzęd: 34-35, 65-73, 113-145, 255-286, 326-330. Wyd. Geol.
17. LINDNER L. 1984b - An outline of Pleistocene chronostratigraphy in Poland. Acta Geol. Pol., 24: 27-49.
18. LINDNER L. 1988a - Zarys stratygrafii plejstocenu rejonu Białej Podlaskiej wraz z próbą korelacji z przyległymi obszarami Związku Radzieckiego. Prz. Geol., 427: 637-647.
19. LINDNER L. 1988b - Jednostki glacjalne i interglacjalne w plejstocenie regionu świętokrzyskiego. Prz. Geol., 417: 31-39.
20. LINDNER L. 1992 - Stratygrafia (klimatostratygrafia) czwartorzędu. [W:] Lindner L. (ed.), Czwartorzęd: osady, metody badań, stratygrafia: 441-633.Wyd.PAE.
21. LINDNER L. 1996 - Pomazowieckie osady lodowcowe i wodnolodowcowe w rejonie Białej Podlaskiej i ich wiek w świetle dyskusji nad problemem zlodowacenia warty w Polsce. Biul. Państw. Inst. Geol., 373: 87-96.
22. LINDNER L. 2004 - Zarys stratygrafii plejstocenu regionu świętokrzyskiego w świetle nowych danych. [W:] Sołtysik R. (ed.), Czwartorzęd obszaru Polski na tle struktur starszego podłoża. Pr. Inst. Geogr. Akad. Świętokrz. w Kielcach, 13: 7-31.
23. LINDNER L. & BOGUCKI A. 2002 - Pozycja wiekowa środkowo- i późnoplejstoceńskich zjawisk peryglacjalnych w środkowo-wschodniej Europie. [W:] Jaśkowski B. (ed.), Zagadnienia peryglacjału Polski i obszarów sąsiednich. Pr. Inst. Geogr. Akademii Świętokrzyskiej w Kielcach, 8: 81-106.
24. LINDNER L., BOGUCKIJ A., CHLEBOWSKI R. & GOŻIK P. 2004a-Znaczenie występowania glin lodowcowych w reperowych profilach lessowych Polski i Ukrainy. Prz. Geol., 52: 331-335.
25. LINDNER L., BOGUCKIJ A., CHLEBOWSKI R. & GOŻIK P. 2004b-Nowe spojrzenie na zasięgi lądolodów skandynawskich w czasie zlodowaceń środkowopolskich (dnieprowskich) na obszarze Polski i Ukrainy. [W:] Michalczyk Z. (ed.), Badania geograficzne w poznawaniu środowiska: 97-99. Wyd. UMCS.
26. LINDNER L. & BRYKCZYŃSKA E. 1980 - Organogenic deposits at Zbójno by Przedbórz, western slopes of the Holy Cross Mts., and their bearing on stratigraphy of the Pleistocene of Poland. Acta Geol. Pol., 30: 153-163.
27. LINDNER L. & FEDOROWICZ S. 1996 - Wiek TL osadów plejstoceńskich w Janowie nad Radomką i problem zasięgu lądolodów w czasie zlodowaceń środkowopolskich (odry, warty) w strefie NW obrzeżenia Gór Świętokrzyskich. Prz. Geol., 44: 935-937.
28. LINDNER L., GOŻIK P., JEŁOWICZEWA J., MARCINIAK B. & MARKS L. 2003 - Próba korelacji głównych zmian klimatycznych w czwartorzędzie Polski, Białorusi i Ukrainy. [W:] Haisig J. & Lewandowski J. (red.), Plejstocen Kotliny Raciborsko-Oświęcimskiej na tle struktur morfotektonicznych podłoża czwartorzędu. X Konf. Stratygrafia Plejstocenu Polski: 56-57.
29. LINDNER L., GOZHIK P., MARCINIAK B., MARKS L. & YELOVICHEVA Y. 2004c - Main climatic changes in the Quaternary of Poland, Belarus and Ukraine. Geol. Quart., 48: 97-114.
30. LINDNER L. & GRZYBOWSKI K. 1982 - Middle Polish glaciations (Odranian, Wartanian) in southern Central Poland. Acta Geol. Pol., 32: 191-206.
31. LINDNER L. & MARCINIAK B. 1998 - The occurrence of four interglacials younger than the Sanian 2 (Elsterian 2) Glaciation in the Pleistocene of Europe. Acta Geol. Pol., 48: 247-263.
32. LINDNER L. & MARKS L. 1995 - Zarys paleogeomorfologii obszaru Polski podczas zlodowaceń skandynawskich. Prz. Geol., 43: 591-594.
33. LINDNER L. & MARKS L. 1999 - New approach to stratigraphy of palaeolake and glacial sediments of the younger Middle Pleistocene in mid-eastern Poland. Geol. Quart., 43: 1-7.
34. LINDNER L., MARUSZCZAK H., PALIENKO V.P. & WOJTANOWICZ J. 1991 - Extents and chronology of stadial advances of the Saalian I Ice Sheet between the Odra and Dnieper Rivers. Ann. UMCS. Sec. B, 46: 139-153.
35. LINDNER L. & PRÓSZYŃSKI M. 1979 - Geochronology of the Pleistocene deposits at Wąchock, northern part of the Holy Cross Mts. Acta Geol. Pol., 29: 121-131.
36. LISICKI S. 1998 - Interpretacja wyników analizy petrograficznej frakcji żwirowej glin zwałowych w nawiązaniu do ich genezy. Prz. Geol., 46: 599-602.
37. LISICKI S. 2003 - Litotypy i litostratygrafia glin lodowcowych plejstocenu dorzecza Wisły. Pr. Państw. Inst. Geol., 177: 1-105.
38. ŁUNIEWSKI A. 1923 - Z geologii okolic Zawichosta. Spraw. Państw. Inst. Geol., 2 (1-2): 49-71.
39. MAKOWSKA A. 1977 - Poziom interglacjalny wśród osadów zlodowacenia środkowopolskiego w dolinie dolnej Wisły. Kwart. Geol., 21: 769-788.
40. MARKS L. 2004 - Zasięg lądolodu zlodowacenia warty w Polsce. [W:] Harasimiuk M. & Terpiłowski S. (ed.), Zlodowacenie warty w Polsce. Wyd. UMCS: 27-35.
41. MARKS L., LINDNER L. & NITYCHORUK J. 1995 - New approach to a stratigraphic position of the Warta Stage in Poland. Acta Geogr. Lodz., 68: 135-147.
42. MARKS L. & PAVLOVSKAYA I.E.2001 - Saalian ice sheet limits in eastern Poland and western Belarus. field symp. on quaternary geology in Lithania, abstract volume: 45-46, Vilnius.
43. MARKS L. & PAWŁOWSKA I. 2004 - Zasięgi zlodowaceń plejstoceńskich na obszarze wschodniej Polski i zachodniej Białorusi. [W:] Ber A. i in. (ed.), Zlodowacenia i interglacjały wschodniej Polski. Problemy plejstocenu Wysoczyzny Białostockiej. XI Konf. Stratygrafia Plejstocenu Polski: 8-10, Warszawa.
44. MOJSKI J.E. 1982 - Outline of the Pleistocene stratigraphy in Poland. Biul. Inst. Geol., 343: 9-29.
45. NITYCHORUK J. 1994 - Stratygrafia plejstocenu i paleogeomorfologia południowego Podlasia. Rocz. Międzyrzecki, 26: 23-107.
46. POŻARYSKI W., MARUSZCZAK H. & LINDNER L. 1994 - Chronostratygrafia osadów plejstoceńskich i rozwój doliny Wisły środkowej ze szczególnym uwzględnieniem przełomu przez wyżyny południowo- polskie. Pr. Państw. Inst. Geol., 147: 1-58.
47. PREMIK J. 1932 - Zur Kenntnis des Diluviums im südwestlichen Mittelpolen, Über die Ausbildung und Gliederung des Diluviums im süd-westlichen Teil Mittelpolens. Rocz. Pol. Tow. Geol., 8: 1-50.
48. RDZANY Z. 2004 - Formy marginalne lobu Rawki między Inowłodzem a Nowym Miastem nad Pilicą na tle poglądów na zasięg lądolodu zlodowacenia warty. [W:] Harasimiuk M. & Terpiłowski S. (ed.), Zlodowacenie warty w Polsce. Wyd. UMCS: 87-102.
49. RÓŻYCKI S.Z. 1961 - Middle Poland. VIth Congress INQUA. Guide book of Excursion From the Baltic to the Tatras, Part II, 1: 1-116.
50. RÓŻYCKI S.Z. 1964a - Les oscillations climatiques pendant le „Grand Interglaciaire”. Report of the VIth Congress INQUA, Stratigraphical section, vol. II: 211-225.
51. RÓŻYCKI S.Z. 1964b - Klimatostratygraficzne jednostki podziału plejstocenu. Acta Geol. Pol., 14: 321-340.
52. RÓŻYCKI S.Z. 1965 - Die stratigraphische Stellung des Warthe-Stadiums in Polen. Eiszeitalter und Gegenwart, 16: 189-201.
53. RÓŻYCKI S.Z. 1967 – Plejstocen Polski środkowej. Wyd. I. Państw. Wyd. Nauk.
54. RÓŻYCKI S.Z. 1972 -Plejstocen Polski Środkowej. Wyd. II. Państw. Wyd. Nauk.
55. RÜHLE E. 1965 - Tablica stratygraficzna czwartorzędu w Polsce. [W:] Mojski J.E. & Rühle E., Atlas geologiczny Polski. Zagadnienia stratygraficzno-facjalne. Zesz. 12 - Czwartorzęd. Inst. Geol.
56. RÜHLE E. 1970 - Nowe jednostki stratygraficzne zlodowacenia środkowopolskiego na obszarze między środkową Wisłą a dolnym Bugiem. Acta Geogr. Lodz., 24: 399-412.
57. SAMSONOWICZ J. 1925 - O granicy zasięgu młodszego zlodowacenia między rzeką Iłżanką a Wisłą. Posiedz. Nauk. Państw. Inst. Geol., 12: 9-10.
58. SAWICKI L. 1922 -Wiadomość o środkowopolskiej morenie czołowej. Rozpr. Wydz. Mat.-Przyr. PAU, ser. III, t. 21, dz. A: 1-42.
59. ŚRODOŃ A. & GOŁĄBOWA M. 1956 - Plejstoceńska flora z Bedlna. Biul. Inst. Geol., 100: 7-44.
60. WIELICZKIEWICZ F.J., DERJUGO G.W., ZERNICKAJA W.P., ILKIEWICZ G.I., LEWICKAJA R.I., LITWINIUK G.I., MATWIEJEW A.W., NAZAROW W.I., SAŃKO A.F., RYŁOWA T.B., CHURSEWICZ G.K. & JAKUBOWSKAJA T.W. 2001 - Czetwierticznaja sistiema (kwarter). [W:] Machnacz A.S. i in. (ed.), Geologija Belarusii: 325-386. Inst. Geolog. NaukNAN Belarussi, Mińsk.
61. WOJTANOWICZ J. 2004 - Zlodowacenie warty w Polsce: pozycja i podział stratygraficzny. [W:] Harasimiuk M & Terpiłowski S. (ed.), Zlodowacenie warty w Polsce. Wyd. UMCS: 13-25.
62. WOLDSTEDT P. 1926 - Die grossen Endmoränenzüge Norddeutschlands. Z. Dtsch. Geol. Ges., 77: 172-184.
63. WOLDSTEDT P. 1928 - Die Gliederung des Jüngeren Diluviums Norddeutschland und seine Parallelisierung mit anderen Glazialgebieten. Z. Dtsch. Geol. Ges., 79: 51-52.
64. WOLDSTEDT P. 1969 - Quartär. Handbuch der Stratigraphischen Geologie Bd. II. Ferdinand Enke Verlag: 1-263.
65. ŻARSKI M. 1994 - Zasięg zlodowacenia liwca (wieprza) w świetle wyników badań wieku bezwzględnego metodą TL w dolinie środkowej Wisły. Prz. Geol., 42: 285-286.
66. ŻARSKI M. 2002 - Pleistocene river valleys and ice sheet limits in the Southern Mazovian Lowland, central Poland. Geol. Quart., 46: 147-163.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-article-BUS2-0014-0052