Iły krakowieckie jako wskaźnik litostratygrafii w dolinie rzeki Sopot na Roztoczu

• Autorzy: Janiec B. , Czarnecka B.

Warianty tytułu

EN

The Krakowiec Clays as an indicator of lithostratigraphy in the Sopot River valley in the Roztocze Region (estern Poland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The results of micropaleonthological studies of the Sarmatian (upper Miocene) Krakowiec Clays from primary deposit as well as re-deposited ones were applied to the analysis of the stratigraphic profile of the Sopot valley fills. The study site was at the break section of the Sopot River valley in a contact zone of southern escarpment between the central part of the Roztocze and Sandomierz Basin regions (SE Poland). Species of fossil microfauna (foraminiferans, radiolarians), sponges and mollusks, as well as residual deposits were used. The documented, even if apparently small change in the lithostatigraphic profile of the Sopot valley fills, i.e., the presence of pre-Pleistocene deposits in its floor, is very important for the valley history and for interpreting other problems of river breaks and the Roztocze escarpment zone itself, e.g., sclae of the Holocene movements elevating the Roztocze Region, and their effect on expected intensity of deep fluvial erosion. In the sub-scarp zone of the Tomaszów Roztocze subregion the Krakowiec Clays occur rather shallowly. In the Sopot valley (‘Czartowe Pole’landscape preserve) they are in contact with calcareous formations. In two levels of natural clays’exposures, a dozen or so foraminiferan taxa were found. They were also below the primary deposit on the floor levels of the Sopot valley fills. The residuum of the studied strata consists of glauconite and pre-Pleistocene quartz sands, without silicate and alumosilicate, typical for postglacial formations. The Sarmatian clays present in residue were redeposited at least in the pre-Pleistocene. From the clays top up to the surface of valley fills, are Holocene deposits. The study revealed that: (1) during the Holocene and earlier the Sopot valley fills were not removed completely; (2) the floor of the valley is made not of the youngest, Holocene strata, but much older; (3) the presence of the Sarmatian microfauna in the alluvia allows to date the studied deposits as pre-Pleistocene (Pliocene?); (4) fine quartz sands and glauconite (a specific form of hydromica) both forming the residuum of the studied valley fill levels, together with the absence of other silicates and alumosilicates that are common in the Pleistocene formations, exclude the studied Krakowiec Clays from the group of glacial or fluvioglacial (Pleistocene) formations; (5) the youngest (latest Pleistocene –Holocene) movements elevating the Roztocze Region and the resulting deep fluvial erosion do not correspond with shallow occurrence of the pre-Pleistocene valley fills; this requires further discussion.

Słowa kluczowe

PL

iły krakowieckie; mikrofauna; paleontologia; litostratygrafia; Roztocze

EN

Krakowiec clays; microfauna; paleontology; residuum; lithostratigraphy; river valley; Roztocze region; SE Poland

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2006
• Tom: Vol. 54, nr 10
• Strony: 913--918
• Opis fizyczny: bibliogr. 35 poz., fot., wykr.

Twórcy

autor

Janiec B.

autor

Czarnecka B.

• Instytut Nauk o Ziemi, Uniwersytet Marii Curie-Sk3odowskiej, ul. Akademicka 19, 20-033 Lublin

Bibliografia

• AREŃ B. 1962 - Miocen Roztocza Lubelskiego między Sanną a Tanwią. Prace Inst. Geol., 30: 5-86.
• BARANIECKA M. D. 1983 - Faza małopolska, kujawska i mazowiecka jako fazy tektoniczne w czwartorzędzie Polski. Mat. III Krajowego Sympozjum: Współczesne i neotektoniczne ruchy skorupy ziemskiej w Polsce, 4, Ossolineum, Wrocław: 183-193.
• BIELECKA M. 1967 - Trzeciorzęd południowo-zachodniej części Wyżyny Lubelskiej. Biul. Inst. Geol., 206: 115-170.
• BOLEWSKI A. & MANECKI A. 1993 - Mineralogia szczegółowa. Polska Agencja Ekologiczna, Warszawa.
• BRZEZIŃSKA M. 1961 - Miocen z pogranicza Roztocza Zachodniego i Kotliny Sandomierskiej. Biul. Inst. Geol., 158: 5-111.
• BRZEZIŃSKA-WÓJCIK T. 1995 - Czwartorzędowa aktywność tektoniczna w dorzeczu Tanwi na Roztoczu. Ann. UMCS, B, 48: 25-43.
• BRZEZIŃSKA-WÓJCIK T. & HARASIMIUK M. 1998 - Przełom doliny Sopotu przez strefę krawędziową Roztocza Tomaszowskiego. [W:] Budowa geologiczna Roztocza (100-lecie badań polskich geologów). LXIX Zjazd Naukowy Pol. Tow. Geol. w Lublinie, Sesja referatowa i konferencje terenowe, Wycieczka B, p. 4: 187-193.
• BURACZYŃSKI J. 1980/1981 - Development of valleys in the escarpment zone of the Roztocze Ann UMCS, B, 35/36: 81-102.
• BURACZYŃSKI J. 1997 - Roztocze. Budowa - rzeźba - krajobraz. Zakład Geografii Regionalnej UMCS, Lublin.
• BURACZYŃSKI J. 2002-Roztocze Tomaszowskie. [W:] Buraczyński J. (red.) - Roztocze. Środowisko przyrodnicze. Wyd. Lubelskie, Lublin: 117-153.
• CHAŁUBIÑSKA A., KĘSIK A., MARUSZCZAK H. & WILGAT T. 1954 - Przewodnik wycieczki na Roztocze. Przewodnik V Ogólnopolskiego Zjazdu Pol. Tow. Geogr., Lublin: 87-124.
• CZARNECKA B. & JANIEC B. 2002 - Przełomy rzeczne Roztocza jako modelowe obiekty w edukacji ekologicznej. Wyd. UMCS, Lublin.
• CZEPIEC I. 1987 - Otwornice sarmackie rejonu Roztocza i obszaru świętokrzyskiego. Spraw. Pos. Komisji PAN Oddz. w Krakowie (1985), 29: 313-316.
• HARASIMIUK M. 1980 - Rzeżba strukturalna Wyżyny Lubelskiej i Roztocza. Wyd. UMCS, Lublin.
• HARASIMIUK M. & NOWAK J. 1998-Historia badań geologicznych Roztocza. [W:] Budowa geologiczna Roztocza (100-lecie badań polskich geologów). LXIX Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Geologicznego w Lublinie. Sesja referatowa i konferencje terenowe: 9-35.
• JAHN A. 1956 - Wyżyna Lubelska. Rzeźba i czwartorzęd. Pr. Geogr.IG PAN, 7.
• JANIEC B. & CZARNECKA B. 1998 - Przełom doliny Jelenia. [W:] Budowa geologiczna Roztocza (100-lecie badań polskich geologów) LXIX Zjazd Naukowy Pol. Tow. Geol. w Lublinie, Sesja referatowa i konferencje terenowe, Wycieczka B, p. 2: 179-184.
• JAROSZEWSKIW. 1977-Sedymentacyjne przejawy mioceńskiej ruchliwośc tektonicznej na Roztoczu Środkowym. Prz. Geol., 39: 413-427.
• KOWALSKI W. C. & LISZKOWSKI J. 1972 - Współczesne pionowe ruchy skorupy ziemskiej w Polsce na tle budowy geologicznej. Biul. Geol. UW, 14: 5-19.
• KURKOWSKI S. (oprac.) 1997 - Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50 000, Ark. Józefów (927). Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• KURKOWSKI S. 1998 - Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, Ark. Józefów (927). Państw. Inst. Geol.
• ŁUCZKOWSKA E. 1964 - Stratygrafia mikropaleontologiczna miocenu w rejonie Tarnobrzeg-Chmielnik. Pr. Geol., 20. PAN Oddz. W Krakowie, Kom. Nauk Geol., Wyd. Geol.
• ŁUCZKOWSKA-SCHILLER E. 1987 - Dyskusja nad granicą biostratygraficzną baden/sarmat obszaru świętokrzyskiego i Roztocza. Sprawozd. z Posiedz. Komisji Nauk. PAN Oddz. w Krakowie, 29: 304-306.
• MALINOWSKI J. 1977 - Wpływ neotektoniki na zmiany stosunków hydrogeologicznych Roztocza. Kwart. Geol., 211: 51-58.
• MARUSZCZAK H. & WILGAT T. 1956 - Rzeźba strefy krawędziowej Roztocza Środkowego. Ann. UMCS, B, 10: 1-110.
• MUSIAŁ 1987 - Miocen Roztocza (Polska południowo-wschodnia). Biul. Geol. UW, 31, Wyd. Geol.: 5-149.
• NEY R. 1969 - Miocen Południowego Roztocza między Horyńcem a Łówczą i przyległego obszaru zapadliska przedkarpackiego. Pr. Geol. 60. PAN Oddz. w Krakowie, Komisja Nauk Geol., Wyd. Geol.
• ODRZYWOLSKA-BIEŃKOWA E. 1972 - Stratygrafia młodszego trzeciorzędu w wierceniu Dzwola na Roztoczu w świetle badań mikropaleontologicznych. Kwart. Geol., 16: 669-675.
• OSZCZYPKO N. 1999 - Przebieg mioceñskiej subsydencji w polskiej części zapadliska przedkarpackiego. Pr. Państw. Inst. Geol., 168: 209-230.
• RÜHLE E. 1976 - Dynamika atmosfery na obszarze Polski w okresie młodoalpejskiego piętra strukturalnego. Materiały I Krajowego Sympozjum Współczesne i neotektoniczne ruchy skorupy ziemskiej w Polsce,,T. II, Wyd. Geol.: 112-125.
• SZCZECHURA J. 1982 - Middle Miocene Foraminiriferal biochronology and ecology of SE Poland. Acta Paleont. Pol., 27: 3-44
• SZCZECHURA J. 1987 - Microproblematics of Bolboforma and Bachmayerella form the Middle of Central Paratethys. Acta Paleont. Polonica, 31: 213-228.
• Tabela... 2005 - Tabela stratygraficzna rekomendowana przez Międzynarodową Komisję Stratygraficzną. Prz. Geol., 53: 4. str. okładki.
• WYRZYKOWSKI T. 1971 - Mapa współczesnych bezwzględnych prędkości pionowych ruchów powierzchni skorupy ziemskiej na obszarze Polski. Skala 1:2 500 000. Inst. Geod. Kart., Warszawa.
• ŻUREK S. 1987 - Złoża torfowe Polski na tle stref torfowych Europy. Dok. Geogr. IGiPZ PAN, 4. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.