Analiza tempa depozycji materiału detrytycznego w basenach sedymentacyjnych zachodnich Karpat zewnętrznych jako wskaźnik aktywności tektonicznej ich obszarów źródłowych

• Autorzy: Poprawa P. , Malata T. , Oszczypko N. , Słomka T. , Golonka J. , Krobicki M.

Warianty tytułu

EN

Tectonic activity of sediment source areas for theWestern Outer Carpathian basins—constraints from analysis of sediment deposition rate

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Analysis of deposition rate were performed for synthetic sections, representing the upper Jurassic to lower Miocene sedimentary fill of the Western Outer Carpathian (WOC) basins. Calculated deposition rates differs in a range of a few orders of magnitude. During Tithonian to Berriasian-early Valanginian tectonic activity of the source areas supplying the Silesian Basin was related to the mechanism of syn-rift extensional elevation and erosion of horsts. General decay of source area activity in Valanginian to Cenomanian time was caused by regional post-rift thermal sag of the WOC. The Barremian to Albian phase of compressional uplift of the source area located north of the WOC lead to increase of deposition rate in some zones of the WOC basin. In Turonian to Paleocene time thick-skinned collision and thrusting took place south and south-west (in the recent coordinates) of the Silesian Basin causing very rapid, diachronous uplift of this zone, referred to as Silesian Ridge, resulting with high deposition rate in the Silesian Basin. At that time supply of sediments to the Magura Basin from south was relatively low, and the Pieniny Klipen Belt was presumably zone of transfer of these sediments. In Eocene the zone of collisional shortening in the WOC system was relocated to the south, causing rapid uplift of the Southern Magura Ridge and intense supply of detritus to the Magura Basin. Thrusting in the Southern Magura Ridge and collisional compression resulted with flexural bending of its broad foreland, being the reason for decrease of activity of both the Silesian Ridge and the source area at the northern rim of the WOC. The Eocene evolution of the Silesian Ridge is interpreted as controlled by both episodic tectonic activity and eustatic sea level changes. Contrasting development of the Southern Magura Ridge and the northern rim of Central Carpathians during Eocene stands for a palaeographic distance between the two domains at that time. During Oligocene and early Miocene a significant increase of deposition rates is observed for the basin in which sediments of the Krosno beds were deposited. This was caused by tectonic uplift of the source at the northern rim of the WOC, as well as the Silesian Ridge and the partly formed Magura nappe. The Miocene molasse of the WOC foredeep basin is characterised by notably higher maximum deposition rates than ones calculated for the flysch deposits of the WOC.

Słowa kluczowe

PL

basen sedymentacyjny; depozycja; aktywność tektoniczna; Karpaty Zachodnie

EN

Western Outer Carpathians; Mesozoic; Cainozoic; sediment source area; deposition rate

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2006
• Tom: Vol. 54, nr 10
• Strony: 878--887
• Opis fizyczny: bibliogr. 61 poz. tab., wykr.

Twórcy

autor

Poprawa P.

autor

Malata T.

autor

Oszczypko N.

autor

Słomka T.

autor

Golonka J.

autor

Krobicki M.

• Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa,

Bibliografia

• BALDWIN B. & BUTLER C.O. 1985 - Compaction curves. AAPG Bull., 69: 622-626.
• BIEDA F. 1968 - Formacja numulityczna w zachodnich Karpatach fliszowych. Rocz. Pol. Tow. Geol., 38: 233-274.
• BIEDA F., GEROCH S., KOSZARSKI L., KSIĄŻKIEWICZ M. & ŻYTKO K. 1963 - Stratigraphie des Karpates externes polonaises. Biul. Inst. Geol., 181: 5-174.
• BIRKENMAJER K. 1988 - Exotic Andrusov Ridge: its role in plate- tectonic evolution of the West Carpathian Foldbelt. Stud. Geol. Pol., 91: 7-37.
• CIESZKOWSKI M., ŚLĄCZKA A. & WDOWIARZ S. 1985 - New data on structure of the Flysch Carpathians. Prz. Geol., 33: 313-329.
• COWIE J.W. & BASSETT M.G. 1989 - Global stratigraphic chart with geochronometric and magnetostratigraphic calibration. International Union of Geological Sciences. Suplemented to Episodes, 12.
• DERCOURT J. RICOU L.E., ADAMIA S., CSÁSZÁR G., FUNK H., LEFELD J., RAKÚS M., SĂNDULESCU M., TOLLMANN A. & TCHOUMACHENKO P. 1990 - Anisian to Oligocene palaeogeography of the European margin of Tethys (Geneva to Baku). [W:] Racús M., Dercourt J. & Nairn A.E.M. (red.) - Evolution of the Northern Margin of Tethys. Vol. III. Mém. Soc. Géol. France, Paris, Nouvelle Série No. 154: 159-190.
• DZIADZIO P., ENFIELD M.A., WATKINSON M.P. & PORĘBSKI S.J. 2005 - The Ciężkowice Sandstone: Example of basin floor fan stacking patterns from the main (Upper Paleocene to Eocene) reservoir in the Polish Carpathians. AAPG Memoire, 84: 447-496.
• DŻUŁYŃSKI S. & ŚLĄCZKA A. 1959 - Sedymentacja i wskaźniki kierunkowe transportu w warstwach krośnieńskich. Rocz. Pol. Tow. Geol., 28: 206-258.
• FALVEY D.A. & MIDDLETON M.F. 1981 - Passive continental margins: evidence for a prebreakup deep crustal metamorphic subsidence mechanism. Oceanologica Acta, SP: 103-114.
• GEROCH S. & NOWAK W. 1984 - Proposal of zonation for the Late Tithonian-Late Eocene based upon arenaceous Foraminifera from the Outer Carpathians, Poland. 2nd Internat. Symp. on Benthic Foraminifera, Benthos 83, Pau 1983: 225-239.
• GOLONKA J., CIESZKOWSKI M., RAJCHEL J. & ŚLĄCZKA A. 2002 - Paleogeography of the Algae-bearing Jurassic-Paleogene limestones and sandstones in the Polish Outer Carpathians. Geological Carpathica, 53, Special Issue, Proc. XVII Congr. CBGA. Rozszerzony abstract.
• GOLONKA J., KROBICKI M., OSZCZYPKO N., ŚLĄCZKA A. & SŁOMKA T. 2003 - Geodynamic evolution and palaeogeography of the Polish Carpathians and adjacent areas during Neo-Cimmerian and preceding events (latest Triassic-earliest Cretaceous). [W:] McCann T. & Saintot A. (red.) - Tracing Tectonic Deformation Using the Sedimentary Record. Geological Society, London, Special Publications, 208: 138-158.
• GRADSTEIN F.M. & OGG J. 1996 - A Phanerozoic time scale. Episodes, v. 19: nos. 1 & 2.
• HAQ B.U., HARDENBOL J. & VAIL P.R. 1988 - Mesozoic and Cenozoic chronostratigraphy and cycles of sea level change. [W:] Wilgus C.K. i in. (red) - Sea level changes: an integrated approach. Society of Economic Palaeontologists and Mineralogists, Special Publication, 42: 71-108.
• HARLAND W.B., COX A.V., LLEWELLYN A.V., PICKTON C.A.G., SMITH A.G. & WALTERS R. 1990 - A geological time scale. Cambridge University Press, Cambridge.
• JANKOWSKI L. 2000 - Geologia przedpola jednostki magurskiej - nowe dane. Posiedz. Nauk. Państw. Inst. Geol., 56: 79-82.
• KOPCIOWSKI R. 2002 - Strefa Siar płaszczowiny magurskiej na S od Gorlic. Praca doktorska, Centr. Arch. Geol., Państw. Inst. Geol., Warszawa, 67 ss.
• KOSZARSKI L. (red.) 1985 - Geology of the Middle Carpathians and Carpathian Foredeep. Guide to Exc. 3. Carpatho-Balkan Geological Association, XIII Congress, Kraków, pp. 1-254.
• KROBICKI M., POPRAWA P. & GOLONKA J. 2006 - Wczesnojurajsko- późnokredowa ewolucja pienińskiego pasa skałkowego w świetle analizy subsydencji tektonicznej. [W:] Oszczypko N., Uchman A., Malata E. (red.) - Rozwój paleotektoniczny basenów Karpat zewnętrznych i pienińskiego pasa skałkowego. Inst. Nauk Geol. Uniw. Jagiell., Kraków, pp. 165-178.
• KSIĄŻKIEWICZ M. 1960 - Zarys paleogeografii polskich Karpat fliszowych. Pr. Inst. Geol., 30: 209-249.
• KSIĄŻKIEWICZ M. (red.) 1962 - Atlas geologiczny Polski - Zagadnienia stratygraficzno-facjalne. 1: 600000, z. 13. Kreda i starszy trzeciorzęd w polskich Karpatach Zewnętrznych. Inst. Geol. Warszawa.
• KSIĄŻKIEWICZ M. 1965 - Les Cordilléres dans les mers crétacées et paléogenés des Carpathes du Nord. Bull. Soc. Géol. France, 7, Paris.
• KSIĄŻKIEWICZ M. 1972 - Budowa geologiczna Polski, t. IV, Tektonika, cz. 3. Karpaty. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, pp. 228 .
• KUŚMIEREK J. 1990 - Zarys geodynamiki Centralnokarpackiego Basenu Naftowego. Pr. Geol. Kom. Nauk Geol. PAN, Oddz. w Krakowie, 1-135.
• KUŚMIEREK J. (red.) 1995 - Ewolucja a ropogazonośność Karpat polskich. Prace Geol. Kom. Nauk Geol. PAN, Oddz. w Krakowie: 1-138.
• LESZCZYŃSKI S. 1981 - Piaskowce ciężkowickie jednostki śląskiej w polskich Karpatach: studium sedymentacji głębokowodnej osadów gruboklastycznych. Rocz. Pol. Tow. Geol., 51: 435-502.
• LESZCZYŃSKI S. 2000 - Influence of regional factors on the Late Eocene - Early Oligocene palaeogeography of the Northern Carpathians. Slovak Geol. Mag., 6: 178-181.
• LESZCZYŃSKI S. & MALIK K. 1996 - Skały wapienne i wapniste we fliszu polskich Karpat Zewnętrznych. Prz. Geol., 44: 151-158.
• MIŠIK M. & MARSCHALKO R. 1988 - Exotic conglomerates in flysch sequences: Examples from the West Carpathians. Mém. Soc. Géol. France, Nouv. sér., 154: 95-114.
• NEMČOK M., NEMČOK J., WOJTASZEK M., LUDHOVA L., OSZCZYPKO N., SERCOMBE W.J., CIESZKOWSKI M., PAUL Z., COWARD M.P. & ŚLĄCZKA A. 2001 - Reconstruction of Cretaceous rifts incorporated in the Outer West Carpathian wedge by balancing. Marine and Petroleum Geology, 18: 39-64.
• OGG G. 2003 - International Stratigraphic Chart. International Commission on Stratigraphy, International Union of Geological Sciences.
• OLSZEWSKA B. 1997 - Foraminiferal biostratygraphy of the Polish Outer Carpathians: a record of basin geochistory. Ann. Soc. Geol. Polon., 67: 325-337.
• OSZCZYPKO N. 1975 - Exotic rocks in the Paleogene of the Magura Nappe between the Dunajec and Poprad rivers (Carpathians, Poland). Ann. Soc. Geol. Pol., 45: 403-431.
• OSZCZYPKO N. 1998 - The Western Carpathian foredeep - development of the foreland basin in front of the accretionary wedge and its burial history (Poland). Geol. Carpath., 49: 415-431.
• OSZCZYPKO N. 1999 - From remnant oceanic basin to collision-related foreland basin - a tentative history of the Outer Western Carpathians. Geol. Carpath., 50: 161-163.
• OSZCZYPKO N. 2004 - The structural position and tectonosedimentary evolution of the Polish Outer Carpathians. Prz. Geol., 52: 780-791.
• OSZCZYPKO N. & ŚLĄCZKA A. 1985 - An attempt to palinspastic reconstruction of Neogene basins in the Carpathian foredeep. Ann. Soc. Geol. Pol., 55: 55-75.
• OSZCZYPKO N., WĘCŁAWIK S., UCHMAN A. & HOFFMANN M. 1992 - Stratygrafia i sedymentologia formacji zarzeckiej. Przew. 63 Zjazdu Pol. Tow. Geol., Koninki: 115-120.
• OSZCZYPKO N., OSZCZYPKO-CLOWES M. & SALATA D. 2006 - Egzotyki strefy krynickiej (płaszczowina magurska) i ich znaczenie paleogeograficzne. Z. Nauk. AGH, Geologia, 32: 21-45.
• PASSENDORFER E. & RONIEWICZ P. 1963 - Jeszcze w sprawie wyspy tatrzańskiej w eocenie. Acta Geol. Pol., 13: 1-13.
• PESCATORE T. & ŚLĄCZKA A. 1984 - Evolution models of two flysch basins: the Northern Carpathians and Southern Apennines. Tectonophysics, 106: 49-70.
• POPRAWA P. & MALATA T. 1996 - Pre-orogenic Evolution of the Polish Part of Outer Carpathians-Quantitative Subsidence and Uplift Analysis. Mitteilungen der Gesellschaft und Bergbaustudenten in Osterreich, 41: 129. Abstrakt.
• POPRAWA P., MALATA T., OSZCZYPKO N. 2002 - Ewolucja tektoniczna basenów sedymentacyjnych polskiej części Karpat zewnętrznych w świetle analizy subsydencji. Prz. Geol., 50: 1092-1108.
• POPRAWA P., MALATA T., OSZCZYPKO N., SŁOMKA T., GOLONKA J. & PASZKOWSKI M. 2003 - Tectonic activity of the Western Outer Carpathian's source areas as recorded by sediment deposition rate and assemblages of "exotic" pebbles. The IV St. Muller Con. of the EGU. Abstract Book, pp. 98-99.
• POPRAWA P., MALATA T., PÉCSKAY Z., BANAŚ M., SKULICH J., PASZKOWSKI M. & KUSIAK M. 2004 - Geochronology of crystalline basement of the Western Outer Carpathians' sediment source areas - preliminary data. Mineralogical Society of Poland, Special Papers, 24: 329-332.
• POPRAWA P., MALATA T., OSZCZYPKO N., SŁOMKA T. & GOLONKA J. 2006 - Analiza subsydencji tektonicznej oraz tempa depozycji materiału detrytycznego w basenach sedymentacyjnych zachodnich Karpat zewnętrznych. [W:] Oszczypko N, Uchman A., Malata E. (red.) - Rozwój paleotektoniczny basenów Karpat zewnętrznych i pienińskiego pasa skałkowego. Inst. Nauk Geol. Uniw. Jagiell., Kraków: 179-199.
• ROSS C.A. & ROSS J.R.P. 1990 - The Paleozoic sea-level curve. [W:] W.B. Harland, A.V. Cox, A.V. Llewellyn, C.A.G. Pickton, A.G. Smith & R. Walters, A geological time scale. Cambridge University Press, Cambridge.
• SĂNDULESCU M. 1988 - Cenozoic tectonics history of the Carpathians. [W:] Royden L.H. & Horwath F. (red.) - The Pannonian Basin: a study in basin evolution. AAPG Memoir, 45: 17-26.
• SCLATER J.G. & CHRISTIE P.A.F. 1980 - Continental stretching: an explenation of the post-mid-Cretaceous subsidence of the Central North Sea Basin. J. Geoph. Res., 85: 3711-3739.
• SIKORA W. 1976 - Kordyliery Karpat Zachodnich w świetle tektoniki płyt litosfery. Prz. Geol., 6: 336-349.
• SŁOMKA T., GOLONKA J., KROBICKI M. & MATYSZKIEWICZ J. 2002 - Upper-most Jurassic syn-rift tectonic activity in the Silesian basin (Outer Carpathians; northern margin of the Tethyan Ocean). 6th International Symposium on the Jurassic System, Mondello. Abstracts, pp. 177-178.
• ŚLĄCZKA A. 1963 - Spostrzeżenia nad sedymentacją warstw hieroglifowych i pstrych łupków w SE części jednostki dukielskiej (polskie Karpaty wschodnie). Rocz. Pol. Tow. Geol., 33: 93-110.
• ŚWIERCZEWSKA A. & TOKARSKI A.K. 1998 - Deformation bands and the history of folding in the Magura nappe, Western Outer Carpathians (Poland). Tectonophysics, 297: 73-90.
• UNRUG R. 1968 - Kordyliera śląska jako obszar źródłowy materiału klastycznego piaskowców fliszowych Beskidu Śląskiego i Beskidu Wysokiego (Polskie Karpaty zachodnie). Rocz. Pol. Tow.Geol., 38: 81-164.
• VAN COUVERING J.A., AUBRY M-P., BERGGREN W.A., BUJAK C.W., NAESER C.W. & WIESER T. 1981 - The Terminal Eocene Event and the Polish connection. Paleogeography, Palaeoclimatology, Palaeścology, 36: 321-362.
• WIESER T. 1985 - Some remarks on sedimentation, composition and provenance of exotics-bearing conglomerates in the Western Polish Carpathians flysch formations. [W:] Wieser T. (red.) - Fundamental researches in the western part of the Polish Carpathians. Guide to Exc.1, Carpatho-Balkan Geological Association, XIII Congress, Cracow. Geological Institute, pp. 57-68.
• ZIEGLER P.A., CLŚTINGH S. & VAN WEES J-D. 1995 - Dynamics of intra-plate compressional deformations: the Alpine foreland and other examples. Tectonophysics, 252: 7-59.
• ŻYTKO K. 1977 - Uwagi o paleogeńskich ruchach tektonicznych w Karpatach zewnętrznych. Kwart. Geol., 21: 938-940.
• ŻYTKO K. 1999 - Korelacja głównych strukturalnych jednostek Karpat Zachodnich i Wschodnich. Pr. Państw. Inst. Geol., 168: 135-164.
• ŻYTKO K., ZAJĄC R., GUCIK S., RYŁKO W., OSZCZYPKO N., GARLICKA I., NEMČOK J., ELIÁŠ M., MENČIK E., STRÁNIK Z. 1989 - Map of the Tectonic Elements of the Western Outer Carpathians and their Foreland. [W:] Poprawa D & Nemčok J. (red.) - Geological Atlas of the Western Outer Carpathians and their Foreland. PIG Warszawa/GUDŠ Bratislava/UUG Praha.