Nowe dane o wieku i petrologii kenozoicznych bazaltoidów dolnośląskich

• Autorzy: Badura J. , Pécskay Z. , Koszowska E. , Wolska A. , Zuchiewicz W. , Przybylski B.

Warianty tytułu

EN

New data on age and petrological properties of Lower Silesian Cenozoic basaltoids, SW Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Fifteen samples of basaltoid rocks have been analysed from the Lower Silesia, SW Poland, some of them from localities close to the Sudetic Marginal Fault. K-Ar datings have been made on whole rock samples, using the methodology applied by the Institute of Nuclear Research, Hungarian Academy of Sciences, Debrecen, Hungary. Most of the samples give ages ranging between 21- 38 Ma, whereas that derived from a borehole in the Mokrzeszów Graben has been dated to 44 Ma. Another borehole sample (Jeżów Sudecki B-5), close to the Intrasudetic Fault, is of 59 Ma age. On the other hand, the supposedly "Quaternary" basaltoids from Dębowiec area fall into the interval of 29–30 Ma. The southeasternmost occurrences of the Lower Silesian basaltoids at Nowa Cerekiew display two generations of effusive activity: the older lava flows (26 Ma) are cut by plugs dated to 22 Ma. The Oligocene–Lower Miocene (26-33 Ma, 20'24 Ma) rocks represent alkali basalts and basanites. The alkali basalts consist of phenocrysts of olivine (chrysolite), altered to a different degree, and clinopyroxene (salite). In the matrix, clinopyroxene (Ti-salite), olivine (hyalosiderite), plagioclases (labradorite–andesine), and opaque minerals (titanomagnetite, ilmenite) occur. The basanites contain phenocrysts of altered olivine (chrysolite) and clinopyroxene (salite). Their matrix consists of clinopyroxene (Ti-salites), olivine (hyalosiderite), nepheline, plagioclases (bytownite–andesine), and opaque minerals. On the TAS diagram, samples of the studied basaltoids plot mainly in the fields of basalts and basanites/tephrites. The bimodality of some samples falling into two fields of basalts and basanites/nephelinites on the TiO2/Zr-Nb/y diagram results from their distinct geochemical signature.

Słowa kluczowe

PL

bazaltoidy; petrologia; geochemia; kenozoik; Dolny Śląsk

EN

basaltoids; K-Ar dating; petrology; geochemistry; Cenozoic; Lower Silesia; SW Poland

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2006
• Tom: Vol. 54, nr 2
• Strony: 145--153
• Opis fizyczny: tab., wykr., bibliogr. 45 poz.

Twórcy

autor

Badura J.

autor

Pécskay Z.

autor

Koszowska E.

autor

Wolska A.

autor

Zuchiewicz W.

autor

Przybylski B.

• Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Dolnośląski, al. Jaworowa 19, 50-122 Wrocław,

Bibliografia

• ALIBERT C., LETERRIER J., PANASIUK M. & ZIMMERMANN J. L. 1987 - Trace and isotope geochemistry of the alkaline Tertiary volcanism in southwestern Poland. Lithos, 20: 311-321.
• AWDANKIEWICZ M. 2004 - Petrology and geochemistry of Cenozoic basalts from Targowica (Fore-Sudetic Block). Pr. Specj. Pol. Tow. Miner., 24: 61-64.
• BADURA J. & PRZYBYLSKI B. 2000 - Mapa neotektoniczna Dolnego Śląska. Arch. CAG PIG, Warszawa, 43 ms. pp.
• BADURA J. & PRZYBYLSKI B. 2004 - Dolnośląska formacja bazaltowa. [In:] T. M. Peryt & M. Piwocki (eds), Budowa geologiczna Polski. T. I, Stratygrafia, cz. 3a, Kenozoik - paleogen, neogen. Państw. Inst. Geol., Warszawa: 161-168.
• BADURA J., PÉCSKAY Z., PRZYBYLSKI B., KOSZOWSKA E., WOLSKA A. & ZUCHIEWICZ W. 2004 - Petrology and age of basalts in the Sudetic Marginal Fault zone, SW Poland. [In:] M. Michalik, K. Jacher-Śliwczyńska, M. Skiba & J. Michalik (eds) - VIII Ogólnopolska Konferencja Naukowa "Datowanie minerałów i skał. Kraków, 18-19 listopada 2004. Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH, Instytut Nauk Geologicznych UJ, Komitet Badań Czwartorzędu PAN, Kraków: 1-8.
• BIAŁOWOLSKA A. 1993 - Enklawy w bazaltoidach wzgórz Łysanka i Trupień (Dolny Śląsk). Arch. Miner., 49: 145-197.
• BIRKENMAJER K. 1967 - Bazalty dolnośląskie jako zabytki przyrody nieożywionej. Ochrona Przyrody, 32: 225-275.
• BIRKENMAJER K., JELEŃSKA M., KĄDZIA£KO-HOFMOKL M. & KRUCZYK J. 1977 - Age of deep-seated fracture zones in Lower Silesia (Poland), based on K-Ar and palaeomagnetic dating of Tertiary basalts. Rocz. Pol. Tow. Geol., 47: 545-552.
• BIRKENMAJER K., JELEŃSKA M., KĄDZIAŁKO-HOFMOKL M., KRUCZYK J. & NOWAKOWSKA A. 1973 - Paleomagnetism and magnetic properties of Tertiary basaltic rocks from Gracze, Lower Silesia. Acta Geol. Pol., 23: 245-271.
• BIRKENMAJER K., LORENC M. W., PÉCSKAY Z. & ZAGOŻDŻON P. P. 2004a - Wiek, cykle i kierunek migracji trzeciorzędowego bazaltowego wulkanizmu Dolnego Śląska w świetle datowań K-Ar. [In:] M. Michalik, K. Jacher-Śliwczyńska, M. Skiba & J. Michalik (eds) - VIII Ogólnopolska Konferencja Naukowa "Datowanie minerałów i skał. Kraków, 18-19 listopada 2004. Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH, Instytut Nauk Geologicznych UJ, Komitet Badań Czwartorzędu PAN, Kraków: 9-10.
• BIRKENMAJER K. & NAIRN A. E. M. 1969 - Palaeomagnetic investigations of the Tertiary and Quaternary igneous rocks, V. The basic Tertiary basalts of Lower Silesia, Poland. Geol. Rundschau, 58: 697-712.
• BIRKENMAJER K. & PÉCSKAY Z. 2002 - Radiometric dating of the Tertiary volcanics in Lower Silesia, Poland. I. Alkali basaltic rocks of the Opole Region. Bull. Polish Acad. Sci., Earth Sci., 51: 31-50.
• BIRKENMAJER K., PÉCSKAY Z., GRABOWSKI J., LORENC M. W. & ZAGOŻDŻON P. P. 2002a - Radiometric dating of the Tertiary volcanics in Lower Silesia, Poland. II. K-Ar and palaeomagnetic data from Neogene basanites near Ladek Zdrój, Sudetes Mts. Ann. Soc. Geol. Polon., 72: 119-129.
• BIRKENMAJER K., PÉCSKAY Z., GRABOWSKI J., LORENC M. W. & ZAGOŻDŻON P. P. 2002b - Radiometric dating of the Tertiary volcanics in Lower Silesia, Poland. III. K-Ar and palaeomagnetic data from Early Miocene basaltic rocks near Jawor, Fore-Sudetic Block. Ann. Soc. Geol. Pol., 72: 241-253.
• BIRKENMAJER K., PÉCSKAY Z., GRABOWSKI J., LORENC M. W. & ZAGOŻDŻON P. P. 2004b - Radiometric dating of the Tertiary volcanics in Lower Silesia, Poland. IV. Further K-Ar and palaeomagnetic data from Late Oligocene to Early Miocene basaltic rocks of the Fore-Sudetic Block. Ann. Soc. Geol. Pol., 74: 1-19.
• BLUSZTAJN J. & HART S. R. 1989 - Sr, Nd, and Pb isotopic character of Tertiary basalts from southwest Poland. Geochimica et Cosmochimica Acta, 53: 2689-2696.
• BOLEWSKI A. & PARACHONIAK W. 1982 - Petrografia. PWN, Warszawa.
• CWOJDZIŃSKI S. & JODŁOWSKI S. 1982 - "Plamowe" koncentracje bazaltowe Masywu Czeskiego i Dolnego Śląska. Biul. Inst. Geol., 341: 203-222.
• DYJOR S. & KOŚCIÓWKO H. 1986 - Rozwój wulkanizmu i zwietrzelin bazaltowych Dolnego Śląska. Arch. Miner., 41: 111-122.
• DZIEDZIC K. 1990 - Origin of the Neogene basaltoids in Lower Silesia region, SW Poland. N. Jb. Geol. Paläont. Abh., 179: 329-345.
• GRABOWSKI J. 2004 - Magnetostratigraphy of the Lower Silesian basaltic rocks - a review. [In:] M. W. Lorenc & P. P. Zagożdżon (eds), International Workshop "BASALTS 2004". Abstracts Volume & Excursion Guide. Wrocław: 14-15.
• GROCHOLSKI A. 1977 - Uskok sudecki brzeżny a zagadnienia wulkanotektoniki trzeciorzędowej. Acta. Univ. Wrat., 378, Pr. Geol. Miner., 6: 89-103.
• ISC 2004 - International Stratigraphic Chart. International Commission on Stratigraphy.
• JAWORSKA Z. 1975 - Wyniki badań palinologicznych utworów trzeciorzędowych bloku przedsudeckiego. Arch. Pañństw. Inst. Geol., Wrocław.
• JERZMAŃSKI J. & MACIEJEWSKI S. 1968 - Tertiary basalts in Lower Silesia. Biul. Inst. Geol., 106: 119-138.
• JERZMAŃSKI J. & OELIWAZ. 1979-Bazalty. [In:] K. Dziedzic i in. (eds), Surowce mineralne Dolnego Śląska. Ossolineum,Wrocław: 259-269.
• KOPECKÝ L. 1966 - Tertiary volcanics. [In:] J. Svoboda i in. (eds), Regional Geology of Czechoslovakia, I, Ústø. úst. geol., Praha.
• KOPECKÝ L. 1978 - Neoidic taphrogenic evolution and young alkaline volcanism of the Bohemian Massif. Sbornik geologických vìd, 31: 91-104.
• KOZŁOWSKA-KOCH M. 1987 - Klasyfikacja i nomenklatura trzeciorzędowych wulkanitów Dolnego i Opolskiego Śląska. Arch. Miner., 42: 43-91.
• KOZŁOWSKI S. & PARACHONIAK W. 1960 - Produkty wietrzenia bazaltów w rejonie Lubania na Dolnym Śląsku. Acta Geol. Pol., 10: 285-324.
• KRUCZYK J., KĄDZIAŁKO-HOFMOKL M., JELEŃSKA M., BIRKENMAJER K. & ARAKELYANTS M. M. 1977 - Tertiary polarity events in Lower Silesian basalts and their K-Ar age. Acta Geophys. Pol., 25: 183-191.
• LADENBERGER A. 2004 - Hf isotopes in modern geochemistry - discovery, methods and selected applications (the Lower Silesia basalts, SW Poland). [In:] M. Michalik, K. Jacher-Śliwczyńska, M. Skiba & J. Michalik (eds), VIII Ogólnopolska Konferencja Naukowa "Datowanie minerałów i skał", Kraków, 18-19 listopada 2004. Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH, Instytut Nauk Geologicznych UJ, Komitet Badań Czwartorzędu PAN, Kraków: 84-90.
• LADENBERGER A., MICHALIK M., TOMEK C. & PEATE D. W. 2004 - Major, trace elements characteristics and isotopic compositions of Tertiary volcanic rocks from SW Poland. [In:] M. W. Lorenc & P. P. Zagożdżon (eds), International Workshop "BASALTS 2004". Abstracts Volume & Excursion Guide. Wrocław: 17-18.
• Le MAITRE R. W., BATEMAN T., DUDEK A., KELLER J., LAMEYRE Le BAS M. J., SABINE P. A., SCHMID R., SORENSEN H., STRECKEISEN A., WODLEY A. R. & ZANETTIN B. 1989 - A classification of igneous rocks and glossary of terms. Blackwell, Oxford.
• LORENC M. W., BIRKENMAJER K., ZAGOŻDŻON P. P. & PÉCSKAY Z. 2004 - Petrography, chemistry and spatial distribution of Tertiary volcanics in Lower Silesia, Poland. [In:] M. W. Lorenc & P. P. Zagożdżon (eds), International Workshop "BASALTS 2004". Abstracts Volume & Excursion Guide. Wrocław: 19-20.
• PEARCE J. A. & GALE G. H. 1977 - Identification of ore-deposition environment from trace element geochemistry of associated igneous host rocks. Geol. Soc. Spec. Publ., London, 7: 14-24.
• PEARCE J. A. & NORRY M. J. 1979 - Petrogenetic implications of Ti, Zr, Y, and Nb variations in volcanic rocks. Contributions to Mineralogy and Petrology, 69: 33-47.
• PÉCSKAY Z., LORENC M. W., BIRKENMAJER K. & ZAGO¯D¯ON P. P. 2004 - Age relations of Tertiary alkali basaltic rocks from Lower Silesia, SW Poland. [In:] M. W. Lorenc & P. P. Zagożdżon (eds) - International Workshop "BASALTS 2004". Abstracts Volume & Excursion Guide. Wrocław: 24-25.
• STEIGER R. H. & JÄGER E. 1977 - Subcommission on Geochronology: Convention on the use of decay constants in geology and geochronology. Earth Planet. Sci. Lettr., 36: 359-362.
• THOMPSON R. N. 1984 - Dispatches from the basalt front. 1. Experiments. Proc. Geol. Assoc., 95: 249-262.
• ULRYCH J., PIVEC E., LANG M., BALOGH K. & KROPEK V. 1999 - Cenozoic intraplate volcanic rock series of the Bohemian Massif. GeoLines, 9: 123-129.
• URRYW. D. 1936 - Ages by helium method. II. Post-Keewenawan. Bull. Geol. Soc. Am., 47: 1217-1234.
• WIERZCHOŁOWSKI B. 1993 - Stanowisko systematyczne i geneza sudeckich skał wulkanicznych. Arch. Miner., 49: 199-235.
• WINCHESTER J. A. & FLOYD P. A. 1977 - Geochemical discrimination of different magma series and their differentiation products using immobile elements. Chem. Geol., 20: 325-343.
• WROŃSKI J. 1970 - Przejawy plejstoceńskiego wulkanizmu w Dębowcu koło Szklar na Dolnym Śląsku. Kwart. Geol., 14: 535-545.