Maksymalne opady oraz czas ich trwania na świecie i w Polsce

• Autorzy: Prokop P.

Warianty tytułu

EN

Maximum precipitations and their duration in the world and in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W opracowaniu porównano maksymalne opady na świecie z najwyższymi opadami zanotowanymi w Polsce oraz zanalizowano czynniki wpływające na ich wysokość i wydajność. Wykorzystanie współczynnika wydajności pozwoliło na porównanie opadów z różnych regionów kuli ziemskiej z maksymalnymi ulewami i deszczami nawalnymi w Polsce. Zależność maksymalny opad-czas trwania można opisać na podstawie aktualnych danych równaniem y = 49,88 d(0'49) dla świata i y = 38,19 d(0,31) dla Polski. Opady w Polsce trwające do 3 godzin są najbardziej zbliżone do maksymalnych opadów notowanych na kuli ziemskiej. Wraz z przyrostem czasu trwania opadu różnice wzrastają, osiągając maksima w przypadku opadów miesięcznych i rocznych. Obszar Polski jest zbyt zróżnicowany, aby w celach praktycznych jedną formułą opisać maksymalny opad w funkcji czasu. Wyraźnie zaznacza się to zwłaszcza między wyższymi obszarami gór i pozostałą częścią kraju. Porównanie maksymalnych opadów w Polsce z krajami sąsiednimi nie daje jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy w Polsce została już osiągnięta górna granica możliwych opadów. Na podstawie dotychczasowych danych wydaje się, że region Sudetów należy w Polsce do obszarów, gdzie mogą wystąpić w przyszłości rekordowe opady o czasie trwania od kilkunastu godzin do jednej doby.

EN

The paper exams maximum rainfalls in the world and compare it with the highest rainfalls in Poland for different duration. The relationship for observed record precipitation-duration for the world is y = 49,88 d(0'49) comparatively to Poland y = 38,19 d(031) (where d is rainfall duration in minutes). The coefficient of efficiency is twice lower in Poland for short duration heavy rainfalls. The differences are growing with the time of the duration of the rainfall and are reaching maximum, in case of monthly and annual rains. The highest rainfall in Poland has not reached of its upper limit yet. We can expect that new extreme rainfalls especially in mountains region of Sudety for duration from few to 24 hours will be observed in future.

Słowa kluczowe

PL

opady atmosferyczne maksymalne; wydajność opadu; czas trwania opadu

EN

maximum precipitations; efficiency of precipitation; duration of precipitation

• Wydawca: Polskie Towarzystwa Geofizyczne ; Komitet Geofizyki PAN
• Czasopismo: Przegląd Geofizyczny
• Rocznik: 2006
• Tom: Z. 2
• Strony: 147--160
• Opis fizyczny: tab., wykr., bibliogr. 33 poz.

Twórcy

autor

Prokop P.

• Zakład Geomorfologii i Hydrologii Gór i Wyżyn IGiPZ PAN - Kraków

Bibliografia

• Bogdanowicz E., StachyJ., 2002, Maximum rainfall in Poland - a design approach, [w:] Snorasson A., Finnsdottir H.R, Moss M. (red.), The Extremes of the Extremes: Extraordinary Floods. IAHS Publication 271, s. 15-18.
• Bruijnzeel L.A., 2001, Hydrology of tropical montane cloud forests: A Reassessment. Land Use and Water Resources Research, 1, s. 1-18.
• Cebulak E., Niedźwiedź T., 1998, Ekstremalne zjawiska opadowe w dorzeczu górnej Wisły w latach 1995-1996. [w:]L. Starkel (red.), Geomorfologiczny i sedymentologiczny zapis lokalnych ulew. Dokumentacja Geograficzna, 11, s. 11-30.
• Chomicz K., 1951, Ulewy i deszcze nawalne w Polsce. Wiad. Sł. Hydr. i Met., 2, 3, s. 5-88.
• Chow V.T., Maidment D.R., Mays D.R., 1988, Applied Hydrology. McGraw-Hill.
• Chudy Ł., 2002, Porozmawiajmy o deszczach nawalnych. Gazeta Obserw. IMGW, 5, s. 24-25.
• Commonwealth Bureau of Meteorology, 2003, Notable point rainfall events, http://www.bom.gov.au/hy-dro/has/notables.shtml (1 Iuty2006).
• Dubicki A., Słota H.,Zieliński J. (red.), 1999, Dorzecze Odry. Monografia powodzi lipiec 1997. Warszawa, IMGW.
• Embleton C, Thornes J. (red.), 1985, Geomorfologia dynamiczna. Warszawa, PWN.
• Fal B., Plenzler W., 1981, Intensywnośćzasilania opadowego w Polsce (mapa maksymalnych sum opadów dobowych o prawdopodobieństwie p = l%). Wiad. IMGW, t.7 (28), 1-2, 55-59.
• Jennings A.H., 1950, World's greatest observed point rainfalls. Monthly Weather Review, 78, 1, s. 4-5.
• Galmarini S., Steyn D.G., Ainslie B., 2004, The scaling law relating world point-precipitation records to duration. Int. J. of Climatology, 24, s. 533-546.
• Grela J., Słota H., Zieliński J .(red.), 1999, Dorzecze Wisły. Monografia powodzi lipiec 1997. Warszawa, IMGW.
• Hershfield D.M.,1962, Extreme rainfall relationships. J. Hydraul. Div. Am. Soc. Civ. Eng., 88, 6, s. 73-92.
• Holland G.J., 2005, Global Guide to Tropical Cyclone Forecasting. Bureau of Meteorology Research Centre. Melbourne, Victoria, Australia.
• Karwowski A., 1963, Opady o największym stopniu wydajności występujące w Polsce w okresie 1954-1958. Prace PIHM, 77, s. 1-84.
• Lambor J ., 1952, Związki charakteryzujące największe opady na ziemiach polskich. Prz. Met. i Hydr., 1-2, s. 15-40.
• Lambor J ., 1971, Hydrologia inżynierska. Warszawa, Arkady.
• Lorenc H ., 1998, Przyczyny, wielkość i skutki katastrofalnych opadów w lipcu 1997 w Polsce. Prz. Geof., 53, 3-4, s.191-206.
• Mycielska H., 1979, Atlas typowych sytuacji synoptycznych przy występowaniu opadów powodziowych w dorzeczu górnej Wisiy (1951-1960). Warszawa, IMGW.
• National Weather Service, 2006, Worldwide rainfalls extremes chart. NOAA, http://www.nws.noaa.gov/ ohd/hdsc/max_precip/max_precip.htm.
• Ozga-Zielińska M., 1997, O konieczności określenia dla rzek polskich maksymalnych wiarygodnych wezbrań wywołanych maksymalnymi wiarygodnymi opadami. Forum Naukowo-Techniczne - Powódź 1997. Wstępna ocena przyczyn, rozmiarów i skutków. Ustroń k. Wisty, 10-12 września 1997, s. 1-10.
• Parczewski W., 1960, Warunki występowania nagłych wezbrań na małych ciekach. Wiad. Sł. Hydr. i Met., 8, 3, s. 85-138.
• Paulhus J.L.H., 1965, Indian Ocean and Taiwan rainfalls set new records. Monthly Weather Review, 93, 5, s. 331-335.
• PiaseckiJ., Szymanowski M., Rehak J ., 1997, Opady atmosferyczne w lipcu 1997 w Masywie Śnieżnika Kłodzkiego. Inicjacja powodzi w regionie. Forum Naukowo-Techniczne - Powódź 1997. Wstępna ocena przyczyn, rozmiarów i skutków. Ustroń k. Wisły, 10-12 września 1997, s. 171-179.
• Prokop P., Walanus A., 2003, Trends and periodicity in the longest instrumental rainfall series for the area of most extreme rainfall in the world northeast India. Geographia Polonica, 76, 2, s. 23-33.
• Rudolf B., Rapp J., 2003, The Century Flood of the River Elbe in August 2002: Synoptic Weather Development and Climatological Aspects. Quarterly Report of the Operational NWP-Models of the Deutscher Wetterdienst, Special Topic, s. 7-22.
• Samaj F., Valovic S., Brazdil R ., 1985, Daily totals of precipitation with extreme intensity in Czechoslovakia during the period 1901-1980. Collection of papers of the SHMI, 24, Bratislava, s. 9-112.
• Soja R., Singh S ., 2004. The rainfall characteristics, [w:] L. Starkel, S. Singh (red.), Rainfall runoff and soil erosion in the globally extreme humid area, Cherrapunji region, India. Prace Geograficzne, 191, s. 59-71.
• Taraszkiewicz W., 1965, Charakterystyka deszczy ulewnych i nawalnych na obszarze Polski w latach 1956-60. Prz. Geof., 10, 18, 3-4, s. 299-305.
• Visher S.S., 1941, Rainfalls of 10 inches, or more during 24 hours, in the United States. Monthly Weather Review, 69, 12, s. 353-357.
• WMO, 1986, Manual for Estimation of Probable Maximum Precipitation. Operational Hydrology, Report Number 1, World Meteorological Organization, 332, Genewa.
• Xiao Lin, 1999, Flash floods in arid and semi-arid zones. IHP-V 1 Technical Documents in Hydrology, 1, 23, UNESCO, Paryż