Przegląd stosowanych bioindykatorów do monitorowania skażenia środowiska przyrodniczego

Srogi, K.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Przegląd stosowanych bioindykatorów do monitorowania skażenia środowiska przyrodniczego

Autorzy

Srogi K.

Wybrane pełne teksty z tego czasopisma

Identyfikatory

Warianty tytułu

Bioindicators in environmental pollution monitoring : a review

Języki publikacji

Abstrakty

The aim of the study was a review using bioindicators in biomonitoring. As it well known, bioindicative methods are commonly used in the evaluation of environ-mental purity levels. Various types of plants are used as popular indicators of contamination, form mosses and lichens to trees or plants. Also, the monitor metal pollutions the following were suggested as bioindicators: pine bark, bacteria, fungi, grasses, ferns, algae, animals or human hair and laying hen feathers. It should be noted that monitoring with mosses as well as other bioindicators/ biomonitors provides low-cost information on the nature and quantity of pollutant deposition and since the accumulation of elements by mosses is high, this creates ideal conditions for analysis and overcomes problem related to analytical sensitivities.

Słowa kluczowe

Wydawca

Polskie Towarzystwo Chemiczne

Czasopismo

Wiadomości Chemiczne

Rocznik

2005

Tom

[Z] 59, 11-12

Strony

1001--1021

Opis fizyczny

Bibliogr. 134 poz., tab.

Twórcy

autor

Srogi K.

Instytut Chemicznej Przeróbki Wegla, ul. Zamkowa 1, 41-803 Zabrze

Bibliografia

[1] A. Ruhling, G. Tyler, Water, Air, Soil Pollut., 1973, 2, 445.
[2] F.A. Yule, O.L.L., Water, Air, Soil Pollut., 1984, 21, 261.
[3] L. Thoni, N. Schnyder, J. Hertz, Staub Reinh. der Luft., 1993, 53, 319.
[4] K. Grodzińska, Ocena skażenia środowiska Polski metalami ciężkimi przy użyciu mchów jako biowskaźników, PIOŚ, Warszawa 1997.
[5] B. Markert, J. Oehlmann. M. Roth, General Aspects of Heavy Metal Monitoring by Plants and Animals from 1997, Environmental Biomonitoring-Exposure Assessment and Specimen Banking, ACS Symposium Series 654, A.CH.S., Washington 1997.
[6] B.A. Markert, A.M. Breure, H.G. Zechmeister, Bioindicators and biomonitors. Trace Metals and other Contaminants in the Environment, Volume 6, Elsevier Science Ltd. Amsterdam, 2003.
[7] B. Markert, U. Herpin, J. Berlekamp, J. Oehlmann, K. Grodzińska, B. Mankovska, I. Suchara, U. Siewers, V. Weckert, H. Lieth, Sci. Total Environ., 1996,193, 85.
[8] B. Markert, O. Wappelhorst, V. Weckert U. Herpin, U. Siewers, K. Friese, G. Breulmann, J. Radioanal. Nucl. Chem., 1999, 240,425.
[9] K. Srogi, Absorpcyjna spektrometria atomowa i pulsowa polarografia różnicowa w analizie produktów i odpadów z przeróbki paliw stałych i w analizie mchów, praca doktorska. Pol. ŚI., Gliwice 2002.
[10] M. Ayras, H. Niskavaara, I. Bogatyrev, V. Chekushin, V. Pavlov, P. Carita, Jo. H. Ha lleraker, T.E. Finne, G. Kashulina, C. Reimann, J. Geochem. Explor., 1997. 58, 269.
[11] Praca zbiorowa, red. J. Fabiszewski, Bioindykacja skażeń przemysłowych i rolniczych (materiały pokonferencyjne), PAN, Warszawa 1983.
[12] D.L. Heanes, Anal. Lett., 1990, 23, 675.
[13] R. Bargagli, D.H. Brown, L. Nelli, Environ Polutt., 1995, 89, 169.
[14] T. Berg, O. Rřyset, E. Steinnes, Atmos. Environ., 1995, 29, 353.
[15] A. Mukherjee, P. Nurteva, Sci. Total Environ„ 1994, 151, 191.
[16] A. Ostrowska, S. Gawliński, Z. Szczubiałka, Metody analizy i oceny właściwości gleb i roślin. Katalog Instytutu Ochrony Środowiska, Warszawa 1991.
[17] K. Grodzińska, Ochrona Przyrody, 1980, 43, 9.
[18] K. Kużniewski, B. Hojden, K. Radwan-Pytlewska, K. Szulkowska-Wojaczek. Herba Polonica. 1993. 39. 131.
[19] Z. Endler, K. Markiewicz, J. Michalczyk. Wiad. Zielar., 1986, 9, 6.
[20] H. Tokarz, K. Wierzchowiska-Renke, T. Jelinowski, Wiad. Zielar., 1991. 33, 19.
[21] W. Nowakowski, A. Kolczak, Wiad. Zielar., 1988, 2, 5.
[22] I. Baranowska, K. Srogi, Poi. J. Environ. Stud., 2000, 9, 329.
[23] I. Baranowska, K. Srogi, A. Włochowicz, K. Szczepaniak, Pol. J. Environ. Stud., 2002. 11. 467.
[24] B. Markert, V. Weckert, Toxicol. Total Environ., 1993, 40, 43.
[25] A. Kostrzewski, M. Mazurek. A. Stach, Zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego, zasady organizacji, system pomiarowy, wybrane metody badań, PIOS, Warszawa 1995.
[26] J. Berlekamp, U. Herpin, M. Matthies, H. Lieth, B. Markert, V. Weckert. B. Wolterbeek. T. Verburg. H.-J. Zinner, U. Siewers, Water, Air, Soil Pollut., 1998, 101, 177.
[27] G. Ellison, J. Newham. M.J. Pichin, I. Thompson, Environ. Pollut., 1976, 11, 167.
[28] L. Campanella, P. Ercole, Pure Appl. Anal. Chem., 1998, 1, 87.
[29] R.J. Pakeman, P.K. Hankard, D. Osbom, Rev. Erniron. Contam. Toxicol., 1998. 157, 1.
[30] G. Ester, D. Overdieck, Modern Ecology. Basic and Applied Aspects, Elsevier Science. Ltd. Amsterdam, 1991.
[31] J.-P. Garrec, M.-H. Livertoux, Pollut. Atmos., 1998, 10, 78.
[32] W. Wang, K. Freemarkt, Ecotoxicol. Environ. Saf., 1995, 30, 289.
[33] Praca zbiorowa, red. A. Kabata-Pendias, B. Szteke, Problemy jakości analizy śladowej w badaniach środowiska przyrodniczego, PIOS, Warszawa 1998.
[34] I. Brodo, Ecology, 1961, 42, 838.
[35] D.N. Rao, F. LeBlanc, Bryologist, 1966, 69, 69.
[36] A. Ruhling, G. Tyler, Bot. Notiser. 1968, 121, 321.
[37] A. Ruhling, G. Tyler, Oikos, 1970. 21. 92.
[38] G.T. Goodman. T.M. Roberts. Naturę, 1971, 231, 287.
[39] J.M. Ratcliffe, Atmos. Environ., 1975, 9, 623.
[40] S.S. Groet, Oikos, 1976,27, 445.
[41] Praca zbiorowa, red. H.K. Dillon, Mat H. Ho, Biological monitoring of exposure to chemicals, metals, John Willey & Sons, USA, New York 1991.
[42] J. Kaliszczyk, K. Kolon, E. Slipek, Zawartość wybranych metali ciężkich w mchu sierpowcu nerkowatym-Drepanocladus aduncus (Hedw.), Acta Universitatis Wratislaviensis, Prace botaniczne, LXV1I, Wrocław Nr 1807, 1995, 81.
[43] L. Folkeson. Water, Air, Soil Pollut., 1979, 11, 253.
[44] J. Namieśnik, W. Wardecki, Chem. Inż. Ekol., 2000, 7, 189.
[45] D.H. Brown. G. Brumelis, Sci. Total Environ., 1996, 187, 153.
[46] H. Ross, Water, Air, Soil Pollut., 1990, 50, 63.
[47] K. Grodzińska, G. Szarek-Łukaszewska, B. Godzik, Sci. Total Environ.,1999, 2 2 9 ,41.
[48] M.R.D. Seaward, Sci. Total Environ.,1995, 176, 129.
[49] F.A. Gailey, O.L. Lloyd, Environ. Health Perspect., 1986, 68, 187.
[50] P. Little, M.H. Martin, Environ. Pollut., 1974, 6, 1.
[51] M.E. Conti, G. Cecchetti, Environ. Pollut., 2001, 114, 471.
[52] I. Turkan, E. Henden, Ű. Celik, S. Kivicim, Sci. Total Environ., 1995, 166, 61.
[53] H. Lippo, J. Poikolainem, E. Kubin, Water, Air, Soil Pollut., 1995, 85, 2241.
[54] P. Barmett, L.J. Davidowski, K.W. Penaro, T.R. Copland, Anal. Chem., 1978, 56, 1021.
[55] P. Genoni, V. Parco, A. Santagostino, Chemospfere, 2000, 41, 729.
[56] M. Ayras, V. Pavlov, C. Reimann, Water, Air, Soil Pollut.,1997, 98, 361.
[57] J. Kwapuliński, J. Mirosławski, R. Rochel, D. Wiechuła, K. Kraśnicka. K. Iwanek, Pol. Tyg. Lek., 1994. 49, 548.
[58] K. Iwanek, Zawartość metali ciężkich w niektórych roślinach leczniczych i produktach zielarskich, praca doktorska, ŚLAM, Sosnowiec 1998.
[59] J. Kwapuliński, J. Mirosławski, D. Wiechuła, R. Rochel. J. Burczyk. R. Sowada. K. Iwanek. Bromat. Chem. Tok., 1996, 29, 243.
[60] Endler Z., Markiewicz K., Michalczyk J.: Wiad. Zielar., 1991, 6, 21.
[61] E. Królak, Pol. J. Environ. Stud., 2003, 6, 713.
[62] K. Srogi, Bromatol. Chem. Toksykol., 2004, 37, 291.
[63] E. Malzahn, Biuletyn Monitoringu Przyrody, 2001, 1, 19.
[64] M. Ferdyn, Z. Strzyszcz, Arch. Ochr. Środ., 2002, 28, 121.
[65] N. Carrión, Z.A. Benzo, B. Moreno, Z. Fernandez, E.J. Eljuri, D. Flores, J. Anal. At. Spectrom., 1988, 2, 813.
[66] N. Carrión, Z.A. Benzo, B. Moreno, Z. Fernandez, E J. Eljuri, D. Flores, J. Anal. At. Spectrom., 1988, 3, 479.
[67] M. Nowak, S. Lidera, Arch. Ochr. Środ., 1980,3-4, 124.
[68] K. Sporek, Las Pol., 1988, 19, 13.
[69] H. Górecka, Przem. Chem., 2003, 82, 1081.
[70] A. Kabata-Pendias, H. Pendias, Biogeochemia pierwiastków śladowych, PWN, Warszawa 1999.
[71] B. Patkowska-Sokoła, H. Górecka, Z. Dobrzański. R. Popiołek, Chemia dla rolnictwa, seria: Konferencje, 1996, 45/26, 368.
[72] J.C. Buckerfield, K.E. Lee, C.W. Davoren, J.N. Hannay, Soil Biol. Biochem., 1997, 29, 547.
[73] J. Zheng, W. Goessler, W. Kosmos, R. Chem, G. Zhuang, K. Xu, G. Sui, J. Radioanal. Nuci. Chem., 1997, 233, 149.
[74] C. Riquelme, A. Rojas, V. Florest, J. Correat, Marine Pollut. Bull., 1997, 34, 816.
[75] K. Czarnowska, Acta Theriologic, 1988, 33. 219.
[76] C.H. Walker. S.P. Hopkin, R.P. Silby, D.P. Peakall. Podstawy ekotoksykologii. PWN. Warszawa 2002.
[77] C. Emmerling, App. Soil Ecol., 2001, 17, 91.
[78] D. Spurgeon, S.P. Hopkin, App. Soil Ecol., 1996, 4, 147.
[78] J. Venkateswara Rao, P. Kavitha, A. Padmanabha Rao, Environ. Research, 2003. 92, 271.
[80] B. Muys, Ph. Granval, Soil Biol. Biochem., 1997, 29, 323.
[81] M.G. Paoletti, D. Sommaggio, M.R. Favretto, G. Petruzzelli, B. Pezzarossa, M. Barbafieri. App. Soil Ecol., 1998, 10, 137.
[82] R. Lanno, J. Wells, J. Conder, K. Bradham, N. Basta, Ecotox. Envion. Safety. 2004. 57, 39.
[83] S. Lau, M. Mohamed, Ch. Yen, S. Su’ut, Sci. Total Environ., 1998, 214, 113.
[84] C. Gundacker, Environ. Pollut., 2000, 110, 67.
[85] S. Haritonidis, P. Malea, Environ. Pollut., 1999, 104, 365.
[86] M.-Ch Lin, Ch.-M. Liao, Aąuaculture, 1999, 178, 89.
[87] S. Mosulen, J. Jose Dominguez, J. Vigara, C. Vmlchez, A. Guiraum, J.M. Vega, Biomolecular Engineering, 2003, 20, 199.
[88] P. Fong, K. Boyer, J.B. Zedler, J. Experimen. Marine Biol. Ecol., 1998, 231, 63.
[89] M.S. Al-Masri, S. Mamish, Y. Budier, J. Environ. Radioactivity, 2003, 67, 157.
[90] R. Villares, X. Puente, A. Carballeira, Environ. Pollut., 2002, 119, 79.
[91] S. Haritonidis, P. Malea, Environ. Pollut., 1995, 89, 319.
[92] M. Caliceti, E. Argese, A. Sfriso, B. Pavoni, Chemosphere, 2002, 47,443.
[93] R. Villares, X. Puente, A. Carballeira, Hydrobiologia, 2001,462.221.
[94] N. Favero, F. Yattalini, D. Bertaggia, V. Albergoni, Arch. Enviroa Cotam. Toxicol., 1996, 31, 9.
[95] M.E. Conti, G. Cecchetti. Environ. Polutt., 2003. 93, 99.
[96] J.O. Muse. J.D. Stripeikis, F.M. Fernandez, L. d ’Huicque. M.B. Tudino. C.N. Carducci, O.E. Troccoli, Environ. Pollut., 1999, 104, 315.
[97] K. Chojnacka, A. Noworyta, Chemistry for agriculture. Czech-Pol-Trade. 2002. 2, 154.
[98] L. Frantsevich. A. Komniushin. I. Pankov. E. Ermakov. T. Zakharchuk, En\iron. Pollut., 1996, 94, 91.
[99] J. Salanka. A. Farkas. T. Kamardina. K. Rozsa, Tox. Lett., 2003. 140-141, 403.
[100] P. Ostapczuk. M. Burow, K. May, M. Froning, B. SiiBenbach, E. Waidmann. H. Emons. Chemosphere, 1997. 34, 2049.
[101] N. Lekouch, A. Sedki, S. Bouhouch, A. Nejmeddine. A. Pineau, J.C. Pihan, Sci. Total Environ., 1999, 243/244, 323.
[102] K. Radomska, A. Graczyk, J. Konarski. Diag. Lab., 19991,46. 24.
[103] M. Schuhmacher, M. Belles, A. Rico, J.L. Domingo J.L., Sci. Total Environ., 1996, 184, 203.
[104] K. Srogi, Bromatol. Chem. Toksykol., 2005, 38, 67.
[105] K. Radomska, A. Graczyk, J. Konarski, Biuletyn WAT, 1995, 44, 143.
[106] M. Wilhelm, A. Pesch, U. Rostek, J. Begerov, N. Schmitz, H. Idei, U. Ranft. Sci Total Environ., 2002, 297, 109.
[107] W. Wasiak. W. Ciszewska, A. Ciszewski, Anal. Chim. Acta, 1996, 335. 201.
[108] J. Kałuża, M. Jeruszka, A. Brzozowska, Roczn. PZH, 2001, 52, 111.
[109] W. Zaborowska, J. Wierciński, Roczn. PZH, 1996, 47, 217.
[110] W. Zaborowska, J. Wierciński, Roczn. PZH, 1997, 48, 337.
[111] K. Srogi, Roczn. PZH, 2005, 56, 189.
[112] J. Batista, M. Schuhmacher, J.L. Domingo, J. Corbella, Sci. Total Environ., 1996, 193. 143.
[113] T. Kozioł, Analiza zawartości metali ciężkich we włosach jako biomarkera dla terenów rekreacyjnych, praca doktorska, ŚLAM, Zabrze 1997.
[114] A. Teresa, S.D. Vasconcelos, M.F.T. Tavares, Sci. Total Environ., 1997, 205, 189.
[115] S. D’illo, N. Violante, O. Senofonte, S. Caroli, Microchem. J., 2000, 67, 343.
[116] M.D. Mingorance, M.L. Perez-Vazquez, M. Lachica, J. Anal. At. Spectrom., 1993, 8, 853.
[117] H. Lippo, A. Sarkela, At. Spectrosc., 1995, 7/8, 154.
[118] Z. Zachwieja, M. Schlegel-Zawadzka, K. Zięba, Poziom kadmu i ołowiu we włosach dzieci wskaźnikiem zanieczyszczenia środowiska. Zagrożenia i stan środowiska przyrodniczego rejonu śląsko-krakowskiego, Wyd. SGGW-AR, Warszawa 1990.
[119] U.S. Department of Health and Human Service, Toxicological profile for chromium, Public Health Service Agency for toxic substance and Disease Registry, 1993, 95.
[120] U.S. Department of Health and Human Service, Toxicological profile for cobalt, Public Health Sernice Agency for toxic substance and Disease Registry, 1992, 30.
[121] R.H. Barckhavs, P.F. Schmidt, H.J. Hohling, Metal Ions Biol. Med., 1992, 2, 281.
[122] J. Chłopicka, P. Zagrodzki, Z. Zachwieja, Analyst, 1995, 5, 120.
[123] E. Contiero, M. Folin, Biol. Trace Elem. Res., 1994, 40, 151.
[124] R.S. Gibson, O.B. Martines, A.C. MacDonald, J. Geront., 1985, 40, 269.
[125] N. Tsukada, A. Suchara, Jpn. J. Nutr., 1996, 54, 33.
[ 126] A. Brzozowska, J. Sulkowska, Minerał and trace element intake and status of Seneca participants in Poland. Annual Meeting, The role f Trace Elements for Health Promotion and Disease Prevention, Kopenhaga, Dania, 1996.
[127] B. Papp, M. Rajczy, J. Hattori Bot. Lab., 1998, 84, 81.
[128] J. Penuelas, A. Ribas, B.S. Gimeno, I. Filella, Environ. Monit. Assess., 1999, 56, 221.
[129] O. Rigina, A. Baklanov, O. Hagner, H. Olsson. Sci. Total Environ., 1999, 229, 147.
[130] E. Steinnes, Sci., Total Environ., 1995, 160/161, 243.
[13] J Praca zbiorowa, red. F.R. Siegel, Environmental geochemistry of potentialiy toxic metals. Springer-Verlag Berlin Heidelberg, New York 2002.
[132] Praca zbiorowa, red. B J. Alloway, D.C. Ayres. Chemiczne podstawy zanieczyszczeń środowiska. PWN, Warszawa 1999.
[133] E. Wahab Abd, A. Nada, A.S. Haleem Abdel, E. Zohnj. Environ. Protec. Engineering, 2000,26,5.
[134] J. Namieśnik, J. Łukasiak, Z. Jamrógiewicz. Pobieranie próbek środowiskowych do analizy. PWN, Warszawa 1995.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-article-BUS2-0009-0004