Izotopy promieniotwórcze w osadach dennych rybnickiego zbiornika zaporowego

• Autorzy: Kostecki M. , Tuszyński M.

Warianty tytułu

EN

Radionuclides in bottom sediments of the Rybnik dam-reservoir

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedstawiono zawartość izotopów promieniotwórczych w osadach dennych antropogenicznego zbiornika wodnego w Rybniku. Zbiornik zasilany jest wodami rzeki Rudy płynącej przez silnie uprzemysłowiony region kraju. Próby osadów pobrano z szesnastu stanowisk w profilach poprzecznych zbiornika. Pomiary przeprowadzono techniką wysokoczułej spektrometrii promieniowania gamma z detektorem półprzewodnikowym typu HPGc. Stwierdzono występowanie izotopów promieniotwórczych z szeregu uranowo-radowego, szeregu torowego, naturalnego izotopu potasu ⁴⁰K oraz sztucznego izotopu cezu ¹³⁷Cs. Średnia zawartość zidentyfikowanych izotopów wynosi: ⁴⁰K - 316 Bq/kg, ¹³⁷Cs - 53 Bq/kg, rodziny ²³⁸U - 42 Bq/kg, ²³²Th - 34 Bq/kg. Zawartości wykrytych izotopów były na poziomic normalnie spotykanym w środowisku naturalnym i w żadnym punkcie nic odbiegały od przeciętnie spotykanych. Stwierdzono wyraźną współzależność między stężeniem radioizotopów i metali ciężkich a stężeniem materii organicznej w osadach dennych. Wskazuje to na znacząca rolę biomasy powstającej w zbiorniku, jako elementu kumulacji i transportu zanieczyszczeń wewnątrz ekosystemu, w wyniku ruchów mas wody.

EN

The distribution of radioactive substances in cores collected in 16 sample points of bottom sediments of the Rybnik dam-reservoir has been studied. This ecosystem is an artificial reservoir on the Ruda river which flows through the industrial region in the west-south part of the Upper Silesian region. The aim of the work was to investigate samples from bottom sediments to determine sort and amount of radionuclides and other chemical elements and biological substances. These samples were taken from sixteen points along the seven profiles of short axis of the reservoir and were divided from 10 cm layers of bottom sediments. The measurement of radioactive substances using high sensitive gamma spectromctry technique with semiconductor detector HPGc type was done. There was shown occurrence of radionuclides from uranium-radium (238^U) progeny, thorium ²³²Th progeny, the natural radionuclide of potassium ⁴⁰K and the artificial radioisotope of caesium ¹³⁷Cs. The mean activity concentration of radioelements was: ⁴⁰K. - 316 Bq/kg, ¹³⁷Cs - 53 Bq/kg, ²³⁸U - 42 Bq/kg, ²³²Th - 34 Bq/kg. Besides, the concentrations change of radioisotope along the reservoir in the sediments was analyzed. A higher concentration of radioisotopes at the end of the lake was observed generally. For the caesium ¹³⁷Cs the highest concentration in the 10 cm layer was in the middle points of the lake (for maximal deep). This could be related to the Chernobyl accident. The concentrations of radioisotope arc natural in the environmental and arc not dangerous. The correlation between radioisotopes and heavy metals and organic matter content in the bottom sediments show that the role of autochthony biomass as the clement of pollutants transport is very important.

Słowa kluczowe

PL

osad denny; zbiornik zaporowy; izotopy promieniotwórcze

EN

bottom sediments; dam-reservoirs; radioisotopes

• Wydawca: Institute of Environmental Engineering, Polish Academy of Sciences
• Czasopismo: Archiwum Ochrony Środowiska
• Rocznik: 2004
• Tom: Vol. 30, no. 1
• Strony: 101--111
• Opis fizyczny: Bibliogr. 22 poz., tab., wykr.

Twórcy

autor

Kostecki M.

• Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska Polskiej Akademii Nauk, 41-819 Zabrze, ul. M. Sklodowskiej-Curie 34

autor

Tuszyński M.

• Uniwersytet Ślaski, Instytut Fizyki Medycznej, 40-007 Katowice, ul. Uniwersytecka 4

Bibliografia

• [1] Chełmicki W., M. Klimek, K. Krzemień: Występowanie radioizotopu Cs-137 w glebach progu Pogórza Karpackiego między Rabą i Uszwicą [w:] L. Kaszowski (red.): Dynamika i antropogeniczne przeobrażenia środowiska przyrodniczego progu Karpat pomiędzy Rabą a Uszwicą, 295-307 (1995).
• [2] Grzybowska D.: Concentration of Cs-137 in marine fish from the southern Baltic Sea in 1990- 1995, Nukleonica, 42, 664-674 (1997).
• [3] Hughes J.S., K.B. Shaw, M.C. O’Riodan: Radiation Exposure of the UK Population - 1998 Review, NRPB 1989, (NRPB-R227) National Radiological Protection Board, Chilton.
• [4] He Qingping, D.E. Walling, P.N. Owens: Interpreting the Cs-137 Profiles Observed in Several Small Lakes and Reservoirs in Southern England, Chemical Geology, 129, 115-131 (1996).
• [5] Kostecki M.: Alokacja i przemiany wybranych zanieczyszczeń w zbiornikach zaporowych hydrowęzła rzeki Kłodnicy i Kanale Gliwickim, Prace i Studia IPIŚ PAN nr 57, Zabrze 2003.
• [6] Kostecki M., M. Tuszyński: Radioizotopy w osadach dennych antropogenicznego zbiornika wodnego Dzierzno Duże, Archiwum Ochrony Środowiska, 28, 3, 77-89 (2002).
• [7] Kostecki M.: Zawiesina jako element zanieczyszczeń antropogennego ekosystemu wodnego na przykładzie zbiornika zaporowego Dzierzno Duże, Archiwum Ochrony Środowiska, 26, 4, 75-94, (2000).
• [8] Kostecki M., M. Czaplicka, A. Węglarz: Wybrane związki organiczne (BTEX, WWAJ w osadach dennych antropogennego zbiornika wodnego Dzierzno Duże, Archiwum Ochrony Środowiska, 26, 4, 95-108, (2000).
• [9] Kwapuliński J.: Skażenia promieniotwórcze południowej Polski, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1975.
• [10] Kwapuliński J., M.R.D. Seaward, E.A. Bylińska: Uptake of 226Ra, 22SRa by the lichen genus Umbilicaria, Sc. Total Environ., 41, 135-141 (1985).
• [11] Kwapuliński J., J. Starosiek: Mosses as bioindicator of atmospheric beryllium, Environ. Prot. Eng., 7, 55-63 (1981).
• [12] Kwapuliński J., D. Wiechuła, B. Nowak, J. Mirosławski: Bioindykacja opadów promieniotwórczych po awarii elektrowni w Czarnobylu na terenie Beskidu Zachodniego, Archiwum Ochrony Środowiska, 2, 171-181 (1992).
• [13] Majle Т.: Sytuacja w Polsce w zakresie skażeń promieniotwórczych po awarii radiologicznej w Czarnobylu, [w:] Chemiczne zagrożenia środowiska w Polsce, Wyd. UMCS Lublin 1987, 58-74.
• [14] Owens P.N., Walling D.E., He Qingping: The Behavior of Bomb-Derived Caesium-137 Fallout in Catchments Soils, J. Environ. Radioactivity, 323(3), 169-191 (1996).
• [15] Państwowa Agencja Atomistyki: Informacja Państwowej Agencji Atomistyki o stanie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej w Polsce, w 1995 rok, Bezpieczeństwo Jądrowe i Ochrona Radiologiczna, 27, 2, 3-31 (1996).
• [16] Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, (red. M.I. Mileska), PWN, Warszawa 1983.
• [17] Tuszyński M., M. Kostecki: Izotopy promieniotwórcze w osadach dennych antropogenicznego zbiornika wodnego w Pławniowicach, Archiwum Ochrony Środowiska, 29, 1, 135-141, (2003).
• [18] Tuszyński M., M. Kostecki, A. Kelany: Radionuclides and heavy metals in the Dzierżno Duże ecosystem, [w:] III Symposium on Medical Physics Wisla 2000, University of Silesia Katowice.
• [19] Kostecki M., M. Tuszyński: Radioizotopy w osadach dennych zbiorników hydrowęzła rzeki Kłodnicy, [w:] VIII Konferencja Naukowa Zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska, Bielsko-Biała - Szczyrk 2000.
• [20] Tuszyński M., M. Kostecki: Radioizotopy w zbiornikach antropogenicznych o zlewni przemysłowe] i rolniczej, [w:] VIII Konferencja Naukowa Zapobieganie Zanieczyszczeniu Środowiska, Bielsko- Biała - Szczyrk 2000.
• [21] Tuszyński M., M. Kostecki, A. Kelany: Radionuclides in bottom sediments of Dzierzno Duze dam- reservoir, Conference of Low Level Radioactivity, Centre d’Etude de l’energie Nucleaire, 18-22 październik 1999, Belgia.
• [22] Zarządzenie Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki z dnia 28.09.1997 w sprawie określenia przypadków, w których działalność ze źródłami promieniowania jonizującego nie wymaga pozwolenia, Monitor Polski Nr 59, poz. 569.