Wielkość zachmurzenia w Polsce a epoki cyrkulacyjne

• Autorzy: Żmudzka E.

Warianty tytułu

EN

The cloudiness in Poland and circulation epochs

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The aim of this paper is to determine long-term variation of certain characteristics of mean cloudiness in an annual course in Poland in years 1951-2000. Atmospheric circulation is seen as a determining factor of the cloudiness variation. The annual course of cloudiness is characterized by seasonal values, annual range and by winter and summer deviations from 50-year-means. The analysis performed shows distinctly that years of nephological changes in Poland are also years of boundaries between circulation epochs in different divisions of the second half of the 20th century (half of 60., half of 70. and around year 1983). This is because cloudiness is an element of climate determined mainly by circulation processes acting in a macro-scale. Most of the cloudiness variations in Poland can be explained by direct influence of atmospheric circulation; the west and the meridional components of atmospheric circulation on Central Europe and atmospheric pressure in the centre of this area can explain from 29% (turn of autumn and winter) up to 70% (July) of variability of mean monthly cloudiness values. In autumn and in the average situation in a course of a year the cloudiness depends mainly on the direction of air-mass flow - the meridional component. The role of the pressure values is similar to that of the west component. In other seasons the cloudiness is mainly determined by the atmospheric pressure in the centre of the Central Europe. Among directions of circulation in summer more important is a zonal component, however in spring and in winter - the meridional one. Complexity and seasonal diversification of circulation influence on cloudiness values (essential are: the atmospheric pressure pattern, direction of air-mass flow, frequency of fronts passes and their characters,...) and also often complex character of the circulation epochs make changes in characteristics of cloudiness in a course of a year in each epochs being not unequivocal (similarly as in a situation of air temperature and precipitation).

Słowa kluczowe

PL

zmiany klimatu; cyrkulacja atmosferyczna; zachmurzenie

EN

climate variability; atmospheric circulation; cloudiness variability

• Wydawca: Polskie Towarzystwa Geofizyczne ; Komitet Geofizyki PAN
• Czasopismo: Przegląd Geofizyczny
• Rocznik: 2004
• Tom: Z. 1-2
• Strony: 25--42
• Opis fizyczny: Bibliogr. 43 poz., tab., wykr.

Twórcy

autor

Żmudzka E.

• Zakład Klimatologii UW

Bibliografia

• [1] Bagrov N. A., 1978, Ob ispolzovanii tipov cirkulacii E, W, C dla dolgosročnych prognozov. Trudy Gidromet. Naučn. Issl. Centra SSSR, t. 195, Leningrad, Gidrometeoizdat.
• [2] Bajdal M. Ch., Chanžina D. G., 1986, Mnogoletnij chod povtorjaemosti globalnych sinoptičeskich ob"ektov i ich soprjažennost'. Trudy Wsiech. Naucz. Issl. Inst. Gidromet. Inf., Moskwa, t. 129.
• [3] Bednarz Z., Niedźwiedź T., Obrębska-Starkel B., Olecki Z.,Trepińska J., 1994, Natural and anthropogenic fluctuations and trends of climate change in Southern Poland. Geographia Polonica, 62, s. 7-22.
• [4] Curry J. A., 1983, On the formation of continental polar air. J. Atmos. Sci., t. 40, s. 2278-2292.
• [5] Degirmendžić J., Kożuchowski K., Wibig J., 2000, Epoki cyrkulacyjne XX wieku i zmienność typów cyrkulacji atmosferycznej w Polsce. Prz. Geof., 45, 3-4, s. 221-238.
• [6] Degirmendžić J., Kożuchowski K., Żmudzka E., 2002a, Uwarunkowania cyrkulacyjne zmienności temperatury powietrza w Polsce w okresie 1951-2000. Prz. Geof., t. 47, nr 1-2, s. 93-98.
• [7] Degirmendžić J., Kożuchowski K., Żmudzka E., 2002b, Variability in air temperature in Poland (1951-2000) and its conditioning in terms of atrnospheric circulation. Papers on Global Change IGBR t. 9, s. 67-77.
• [8] Degirmendžić J., Kożuchowski K., Żmudzka E., 2004, Changes of air temperature and precipitation in Poland in the period 1951-2000 and some aspects of their reasons. Int. J. Climatol. (w druku).
• [9] Drozdov O. A., Grigorieva A. S., 1972, Charakteristika cykličnosti osadkov na teritorii SSSR i svjaz s cykličnostju cirkulacii atmosfery. Leningrad, Gidrometeoizdat.
• [10] Gębica P., Kobojek E., Kożuchowski K., Papińska E.,Wibig J., 1998, Badania zmienności czasowej w geografii fizycznej [W:] Geografia polska na progu trzeciego tysiąclecia. Ogólnopolska Konferencja Metodologiczna, Referaty, Kraków-Zakopane, 16-19 września 1998, IG UJ, Komitet Nauk Geograficznych PAN, s. 48-60.
• [11] Girs A. A., 1977, Mnogoletnie preobrazovanija form atmosfernoj cirkulacii i kolebanija klimatov različnych rajonov severnogo polušarija. [W:] Klimatologija i sverchdolgosročnyj prognoz. Leningrad, Gidrometeoizdat.
• [12] He11wig Z., 1968, Zastosowanie metody taksonomicznej do typologicznego podziału krajów ze względu na poziom ich rozwoju oraz zasoby i strukturę wykwalifikowanych kadr. Prz. Statyst., t. 15, nr 4, s. 307-327.
• [13] Kożuchowski K., 1989, Makrotypy ogólnej cyrkulacji atmosfery a temperatura powietrza w Polsce. Prz. Geof., t. 34, nr 4, s. 427-435.
• [14] Kożuchowski K., 1993, Variations of hemispherin zonal index since 1899 and its relationships with air temperature. Int. J. Climatol., t. 13, s. 853-864.
• [15] Kożuchowski K., 1995, Głębokie cyklony, antycyklony i cyrkulacja strefowa nad Europą (1900-1990). Prz. Geof., 40, 3, s. 231-246.
• [16] Kożuchowski K., 1996, Understanding and assessments of some aspects of climate variation in Poland. Geogr. Polonica, t. 67, s. 39-58.
• [17] Kożuchowski K., Marciniak K., 1986, Fluktuacje kontynentalizmu klimatu Polski na tle warunków cyrkulacyjnych i solarnych. Prz. Geof., t. 31, nr 2, s. 139-152.
• [18] Kożuchowski K., Marciniak K., 1988, Variability of mean monthly temperatures and semi-annual precipitation totals in Europe in relation to hemispheric circulation patterns. J. Climatol., t. 8, s. 191-199.
• [19] Kożuchowski K., Marciniak K., 1992, Kontynentalizm termiczny klimatu na obszarze Polski w okresie 1881-1980, Wiadomości IMGW, t. 15 (36), s. 89-95.
• [20] Kożuchowski K., Marciniak K., 2002, Zmienność kontynentalizmu klimatu w Polsce [W:] Działalność naukowa profesora Władysława Gorczyńskiego i jej kontynuacja. Sympozjum Klimatologiczne na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika, Toruń, 16-17 IX 1993, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 261-283.
• [21] Kożuchowski K., Wibig J., 1988, Kontynentalizm pluwialny w Polsce: zróżnicowanie geograficzne i zmiany wieloletnie. Acta Geogr. Lodz., nr 55, s. 102.
• [22] Kożuchowski K., Żmudzka E., 2002a, Cyrkulacja atmosferyczna i jej wpływ na zmienność temperatury powietrza w Polsce. Prz. Geogr., 74, 4, s. 591-604.
• [23] Kożuchowski K., Żmudzka E., 2002b, The warming in Poland: the range and the seasonality of changes in air temperature during the second half of the 20th century. Miscellanea Geographica, t. 10, 103-111.
• [24] Marsz A. A., Styszyńska A., 2001, Oscylacja Północnego Atlantyku a temperatura powietrza nad Polską. Wyd. WSM, Gdynia, s. 101.
• [25] Merecki R., 1914, Klimatologia ziem polskich. Warszawa, J. Cotty, s. 313.
• [26] Michell J. M. i in., 1966, Climatic change. WMO Publ., 195, Tech. Note 79.
• [27] Miętus M., 1996, Zmienność lokalnej cyrkulacji atmosferycznej nad północną Polską i jej związek z elementami klimatu. Wiadomości IMGW, 19 (40), 1, s. 9-30.
• [28] Niedźwiedź T., 1981, Sytuacje synoptyczne i ich wpływ na zróżnicowanie przestrzenne wybranych elementów klimatu górnej Wisły. Rozp. hab., 58, UJ, Kraków.
• [29] Okołowicz W., 1962, Zachmurzenie Polski. Prace Geogr. IG PAN, nr 34, s. 9-107.
• [30] Parczewski W., 1965, Fronty atmosferyczne nad Polską. Wiadomości Służby Hydrol, i Meteorol., nr 59, s. 20-36.
• [31] Parysek J. J., 1982, Modele klasyfikacji w geografii. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań, s. 223.
• [32] Romer E., 1947, O współczesnej oceanizacji klimatu europejskiego. Prz. Geogr., t. 21, nr 1-2, s. 103-106.
• [33] Schinke H., 1993, On the occurrence of deep cyclones over Europe and North Atlantic in the period 1930-1991. Beitr. Phys. Atmosph., 66, 3, s. 223-237.
• [34] Trepińska J., 1973, Zmiany w przebiegu temperatury powietrza w Krakowie w XIX i XX wieku. Prz. Geof., t. 18 (26), nr 1-2, s. 39-49.
• [35] Trepińska J., 1977, O temperaturze i opadach w Krakowie na tle współczesnych zmian klimatycznych. Prz. Geof., t. 22 (30), nr 3-4, s. 225-229.
• [36] Trepińska ]., 1988, Wieloletni przebieg ciśnienia i temperatury powietrza w Krakowie na tle ich zmienności w Europie. UJ, Rozpr. Hab., t. 140.
• [37] Twardosz R., Niedźwiedź T., 2001, Influence of synoptic situations on the precipitation in Kraków (Poland). Int. J. Climatol., t. 21, s. 467-481.
• [38] Warakomski W., 1963, Zachmurzenie w Polsce. Prz. Geof., t. 8 (16), nr 1-2, s. 21-35.
• [39] Wibig J., 2001, Wpływ cyrkulacji atmosferycznej na rozkład przestrzenny anomalii temperatury i opadów w Europie. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 208.
• [40] Wilczek Z., 1986, Występowanie zachmurzenia frontowego nad Polską w latach 1961-1975. Prz. Geof., t. 31, nr 2, s. 163-176.
• [41] Żmudzka E, 2003, Wielkość zachmurzenia w Polsce w drugiej połowie XX wieku. Prz. Geof., t. 48, nr 3-4, s. 159-186.
• [42] Żmudzka E, 2004, Uwarunkowania cyrkulacyjne zmienności zachmurzenia ogólnego w Polsce (1951-2000). Czas. Geogr., t. 75, nr. 1-2.
• [43] Żmudzka E., 2004, Anomalne wielkości zachmurzenia w Polsce a cyrkulacja atmosferyczna (1951-2000). Ekstremalne zjawiska hydrologiczne i meteorologiczne. PTGeof. - IMGW, Warszawa.