Flora naczyniowa wybranych zwałów pocynkowych miasta Ruda Śląska (Górny Śląsk)

• Autorzy: Mańczyk A. , Rostański A.

Warianty tytułu

EN

Vascular flora of chosen zinc and lead smelting works spoil heaps in Ruda Śląska (Upper Silesia, Poland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Praca przedstawia wyniki badań składu flory naczyniowej trzech wybranych zwałów przemysłu cynkowo-ołowiowego, pozostawionych przez huty istniejące na terenie Rudy Śląskiej do lat trzydziestych XX w. Badania prowadzone były w dwóch sezonach wegetacyjnych (2000 i 2001). Każdy gatunek ze sporządzonej listy roślin naczyniowych występujących na zwałach został scharakteryzowany pod względem częstotliwości występowania na wyróżnionych siedliskach zwałów. Analiza jakościowa ujawniła procentowy udział gatunków poszczególnych zwałów w grupach geograficzno-historycznych oraz ekologiczno-siedliskowych. W analizie flory wzięto pod uwagę również formy życiowe wg Raunkiaera, strategie życiowe wg Grime'a oraz wybrane wskaźniki ekologiczne (świetlny, temperatury, wilgotności podłoża, pH i trofizmu). Łącznie na wszystkich badanych zwałach odnotowano 166 gatunków roślin naczyniowych, należących do 45 rodzin. Najliczniejszą z nich jest rodzina Asteraceae. Dominacją odznaczają się gatunki rodzime stanowiące 85% flory badanych obiektów. Licznie reprezentowane są gatunki ruderalne i łąkowe, natomiast mniej liczne są gatunki leśne, co jest prawdopodobnie związane z charakterem otoczenia zwałów. Największy udział mają hemikryptofity, natomiast terofity i fanerofity są mniej liczne. Dominującą grupę stanowią rośliny o strategii życiowej typu konkurencyjności (wg modelu Grime'a). Takie wyniki mogą świadczyć o stabilizacji siedlisk zwałów. Mimo różnic w składzie gatunkowym poszczególnych obiektów (tylko 38% flory jest wspólne), ich flora wykazuje znaczne podobieństwo wymagań ekologicznych. Na zwałach hutniczych najlepiej czują się gatunki światłożądne, ciepłolubne, o umiarkowanych wymaganiach względem pH gleby i zawartości azotu. Większość gatunków preferuje średnio wilgotne siedliska. Trawy są głównym komponentem pokrywy roślinnej zwałów. Najczęściej wystepują Festuoa ovina, Agrostis capillaris, Agrostis gigantea, Calamagrostis epigeios i Arrhenatherum elatius. Uzyskane wyniki mają potwierdzenie we wcześniejszych opracowaniach na temat tego typu zwałów.

EN

This paper presents the results of the floristic investigation conducted - during two vegetation seasons 2000 and 2001 - on selected spoil heaps, the remnants of zinc and lead smelting works that existed in Ruda Śląska until the 1930's. A list of all recorded species was made. Every species was characterized with respect to its abundance in specified sites of the spoil) heaps, the relative participation in the range of the geographical-historical groups as well as in ecological groups. The following characteristics were taken into account: life forms according to Raunkiaer classification, Grime CSR strategies and selected ecological indicator values (light, temperature, moisture, reaction and nitrogen content). A total of 166 species of vascular plants occur the surveyed spoil heaps. These belong to 45 different families. The most numerous is the Asteraceae family. The native species make approximately 85% of the flora. The spoil heaps are dominated by ruderal and meadow species, while the forest species are less abundant. Hemicryptophytes are the dominant group. Therophytes and phanerophytes are less abundant. These results may suggest chat the sites be quite stabilized. The analysis of the ecological indicator values of the flora shows chat the spoil heaps differ in terms of the species content (only 38% flora in common) and their floras demonstrate very close ecological requirements. The spoil heaps are the best habitat for the species which prefer full light and significant warmth though most of them do not stand too dry substrate conditions. The species show a wide range of requirements in respect to the nitrogen content and pH of the substrate. Grasses are the main component of the plant cover; these seem to be pioneer and very expansive species. The most abundant are Festuca ovina, Agrostis capillaris, Agrostis gigantea, Calantagrostis epigeios and Arrhenatherum elatius.

Słowa kluczowe

PL

flora naczyniowa; zwałowisko cynkowo-ołowiowe; wskaźnik ekologiczny

EN

vascular flora; zinc and lead spoil heaps; ecological indicator

• Wydawca: Institute of Environmental Engineering, Polish Academy of Sciences
• Czasopismo: Archiwum Ochrony Środowiska
• Rocznik: 2003
• Tom: Vol. 29, no. 2
• Strony: 31--48
• Opis fizyczny: Bibliogr. 18 poz., tab., wykr.

Twórcy

autor

Mańczyk A.

• Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Botaniki Systematycznej, ul. Jagiellońska 28, 40-032 Katowice

autor

Rostański A.

• Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Botaniki Systematycznej, ul. Jagiellońska 28, 40-032 Katowice

Bibliografia

• [1] Brooks R.R.: Plants that Hyperaccumulate Heavy Metals, Cab International, 1998.
• [2] Dobrzańska J.: Badania florystyczno-ekologiczne nad roślinnością galmanową okolic Bolesławia i Olkusza, Acta Soc. Bot. Pol., 24, 357-408 (1955).
• [3] Dworak J.S., A. Ratka: Ruda Śląska - przewodnik, Towarzystwo Przyjaciół Miasta Rudy Śląskiej, Oddział Miejski Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Rudzie Śląskiej 1985.
• [4] Ellenberg H., H. E. Weber, R. Dull, V. Wirth, W. Werner, D. Paulissen: Zeigerwerte von Pflanzen in Mitteleuropa, Scripta Geobotanica, 18, 1-258 (1992).
• [5] Ernst W.H.O., E.N.G. Joosse-van Damme: Zanieczyszczenie środowiska substancjami mineralnymi. Skutki biologiczne, PWRiL, Warszawa 1989.
• [6] Falińska K.: Ekologia roślin, PWN, Warszawa 1996.
• [7] Frank D., S. Klotz: Biologish - Ökologische daten zur flora der DDR, Martin Luther Universität Halle - Wittenberg, Wissenschaftliche Beiträge 32, 1-167 (1990).
• [8] Greszta J., S. Morawski: Rekultywacja nieużytków poprzemysłowych, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1972.
• [9] Grodzińska K., U. Korzeniak, G. Szarek-Łukaszewska, B. Godzik: Colonization of zinc mine spoils in southern Poland - preliminary studies on vegetation, seed rain and seed bank, Fragm Flor. et Geobot. 45, 123-145(2001).
• [10] Materiały Urzędu Miasta Ruda Śląska. Ruda Śląska (maszynopis) 1999.
• [11] Mirek Z., H. Pękoś-Mirek, A. Zając, M. Zając: Vascular plants of Poland. A checklist, Polish Botanical Studies, Guidebook series, 15, 1-303 (1995).
• [12] Rostański A.: Rośliny naczyniowe terenów o wysokim stopniu skażenia metalami ciężkimi, Acta Biologica Silesiana, 30(47), 56-82 (1997).
• [13] Rostański A.: Zawartość metali ciężkich w glebie i roślinach z otoczenia niektórych emitorów zanieczyszczeń na Górnym Śląsku, Archiwum Ochrony Środowiską 23, 181-189 (1997).
• [14] Rostański A.: Anthropophytes and apophytes in colonization process on the post-industrial heaps in Upper Silesia Region, Phytocenosis, 10, 199-201 (1998).
• [15] Rostański A.: Podsumowanie badań flory terenów poprzemysłowych na Górnym Śląsku (1989-1999), Acta Biologica Silesiana, 35(52), 131-154 (2000).
• [16] Rostański A., D. Kapa: Flora naczyniowa terenów silnie skażonych cynkiem i ołowiem, Natura Silesiae Superioris, Suplement, 33-43 (2001).
• [17] Tokarska-Guzik В, A. Rostański, S. Klotz: Roślinność hałdy pocynkowej w Katowicach Wełnowcu, Acta Biologica Silesiana, 19(36), 94-102 (1991).
• [18] Wierzbicka M.: Przystosowania roślin do wzrostu na hałdach cynkowo-ołowiowych okolic Olkusza, Kosmos 51(2), 139-150 (2002).