Identyfikatory
Warianty tytułu
Rozwój sedymentacji badeńskich osadów gipsowych w północnej części zapadliska przedkarpackiego
Języki publikacji
Abstrakty
In the northern peripheral part of the Carpathian Foredeep, the Middle Miocene (Badenian) gypsum deposits comprise two major, laterally extensive members: the lower is mostly autochthonous, of selenitic facies and the upper is allochthonous, of clastic facies and cumulate deposits. Towards the south, gypsum is replaced in the subsurface by anhydrite which displays relict textures of the primary gypsum. The facies variation and succession throughout the gypsum section, as well as geochemical indicators, reflect varied sedimentary conditions on the basin margin. Deposition took place on the periphery of a platform made up of a system of widespread shallow-water lagoons (sub-basins) separated by fault-controlled, NW-SE elongated islands or shoals. In these physiographically differentiated palaeoenvironments, facies relationships were largely diachronous. The water depth varied from a few metres to some tens of metres, and subaerial exposure episodically affected the gypsum deposition, as suggested from the sedimentary record and comparison of the facies with modern evaporitic environments. Variations in brine depth, salinity and water dynamics are expressed in the cyclic succession of the progressively changing facies associations. Sedimentary conditions changed drastically at the boundary of the lower (selenitic) and upper (clastic) members, and at the end of sulphate deposition, following major sea-level changes.
Gipsy badeńskie są szeroko rozprzestrzenione w północnej, peryferyjnej części zapadliska przedkarpackiego, gdzie są znane z licznych odsłonięć powierzchniowych i otworów wiertniczych. Osady te wykazują duże zróżnicowanie litofacjalne i tworzą w profilu stałą sekwencję warstw (od a do r) składających się na dwa podstawowe kompleksy: dolny (głównie gipsy autochtoniczne, selenitowe) i górny (głównie gipsy allochtoniczne, klastyczne i drobnokrystaliczne). Ku południowi, wraz ze wzrostem głębokości występowania (powyżej 250 m), gipsy są częściowo lub całkowicie zastąpione przez anhydryty zachowujące wiele struktur pierwotnych skal gipsowych. Zmienność facji i ich następstwo, a także skład geochemiczny odzwierciedlają zmienne warunki sedymentacji w brzeżnej strefie zbiornika badeńskiego. Warunki te zrekonstruowano na podstawie podobieństwa litofacji do osadów współczesnych środowisk ewaporacyjnych. Gipsy selenitowe tworzyły się w środowiskach płytkowodnych poddanych okresowym wynurzeniom, natomiast depozycja grubego kompleksu gipsów klastycznych miała miejsce w środowisku głębszym. Gipsy powstawały na platformie w rozległych, płytkowodnych lagunach (salinach, subbasenach). Rozdzielały je lokalne wyspy lub płycizny o kierunku NW-SE, mające założenia tektoniczne. Wyróżnione asocjacje facjalne gipsów: przybrzeżna (NFA), płytkowodna (SFA) i głębokowodna (DFA) reprezentują główne systemy depozycyjne platformy siarczanowej: ( 1 ) strefy brzegowej (sebha - salina przybrzeżna), (2) płytkiej, wewnętrznej części platformy, i (3) głębszej, zewnętrznej części platformy. W strefie peryferyjnej zbiornika depozycja gipsów miała miejsce w zróżnicowanych środowiskach. Osady sebhy wykształciły się na równiach przybrzeżnych, które okresowo pokrywały znaczna część platformy wewnętrznej w czasie niskiego stanu wód. Facje stromatolitowe tworzyły się w środowiskach od skrajnie płytkowodnych do subaeralnych, natomiast gipsy selenitowe rozwijały się na dnie płytkich (o głębokości do kilku metrów) lagun, częściowo izolowanych od wpływu otwartego morza. W warunkach płytkowodnych osad gipsowy był łatwo redeponowany w okresach zwiększonej dynamiki wód. W wodach głębszych, gęstościowo rozwarstwionych, depozycji gips klastycznych towarzyszyło wytrącanie gipsu w toni wodnej. Stwierdzone cykliczne następstwo asocjacji facjalnych w profilach gipsów badeńskich odzwierciedla zasadnicze zmiany środowiska sedymentacji w peryferyjnej części zbiornika. Głównymi czynnikami determinującymi charakter i sukcesję osadów były względne zmiany głębokości, dynamiki i zasolenia wód. Najbardziej drastyczne zmiany środowiska sedymentacji, które można wiązać z większymi zmianami poziomu morza, zaznaczyły się na granicy depozycji kompleksu gipsów selenitowych i kompleksu gipsów klastycznych, a także pod koniec depozycji gipsów.
Czasopismo
Rocznik
Tom
Strony
449--465
Opis fizyczny
fot., wykr., bibliogr. 68 poz.
Twórcy
autor
- Polish Geological Institute, Zgoda 21, PL-25-953 Kielce, Poland
Bibliografia
Typ dokumentu
Bibliografia
Identyfikator YADDA
bwmeta1.element.baztech-article-BUS1-0013-0059
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.