Identyfikatory
Warianty tytułu
Zastosowanie analizy porównawczej piasków dla stratygrafii i paleogeografii plejstocenu w rejonie Muszaków, południowo-zachodnie Mazury
Języki publikacji
Abstrakty
Detailed geologic studies in the Muszaki region enabled testing of lithologic analysis of sandy series for stratigraphic and palaeogeographic correlation. Significant variation in grain size, content of heavy minerals and roundness of quartz grains was found for sands of the plateau, erosive outliers and erosive terraces of the Middle Polish Glaciations (Saalian), as well as for outwash terraces of the Vistulian Glaciation.
W trakcie prac geologiczno-zdjęciowych dla opracowania arkusza Muszaki Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000, rozpoznano ostańce erozyjne wyodrębnione z Wysoczyzny Nidzickiej z okresu zlodowaceń środkowopolskich. Pomiędzy ostańcami a wysoczyzną oraz wokół ostańców wyróżniono 6 poziomów tarasów sandrowych z deglacjacji ostatniego zlodowacenia. Tarasy I-III i VI są tarasami akumulacyjnymi, natomiast tarasy IV i V stanowią cokoły erozyjne, przykryte jedynie cienką i nieciągłą pokrywą sandrową. Zarówno ostańce erozyjne, jak i tarasy sandrowe są zbudowane z jednakowych makroskopowo piasków ze żwirami, o miąższości do ok. 80 m w ostańcach i do ponad 30 m na tarasach. Osady te zostały rozpoznane w profilach 7 wierceń badawczych (2 na ostańcach, 4 na tarasach i 1 na wysoczyźnie), gdzie zostały opróbowane, a próbki poddano badaniom laboratoryjnym. Dodatkowo wykonano kilkadziesiąt sond mechanicznych do głębokości 10-25 m, z których pobrano próbki piasków co 1 m. Duża różnorodność genetyczna i stratygraficzna osadów piaszczystych w bezpośrednio ze sobą sąsiadujących bardzo dobrze czytelnych formach przy szczegółowym rozpoznaniu stratygraficznym dawała wyjątkową szansę przetestowania przydatności badań litologicznych osadów piaszczystych dla wnioskowania stratygraficznego i paleogeograficznego. Dla 655 próbek z rozpoznanych serii piaszczystych zostały wykonane analizy uziarnienia, składu minerałów ciężkich, stopnia obtoczenia ziarn kwarcu oraz zawartości węglanu wapnia, Na podstawie badań litologicznych przeprowadzono analizę porównawczą serii piaszczystych w celu odróżnienia osadów budujących sąsiadujące ze sobą różne genetycznie i stratygraficznie formy. Celem tych badań było danie odpowiedzi na pytanie czy przy ogromnym zróżnicowaniu piaszczystych osadów plejstoceńskich jest możliwe uchwycenie przekonywających różnic lub podobieństwa. Badania te dały wyniki pozytywne. Porównanie zespołu cech litologicznym w ujęciu ilościowym pozwoliło z jednej strony stwierdzić podobieństwo serii piaszczystych budujących wysoczyznę, ostańce erozyjne z niej wyodrębnione oraz cokoły erozyjne im towarzyszące. Z drugiej strony stwierdzono pokrewieństwo serii piasków sandrowych budujących poszczególne tarasy akumulacyjne. W szczególności analizy składu minerałów ciężkich i stopnia obtoczenia ziarn kwarcu pozwoliły odróżnić osady wodnolodowcowe, o krótszym transporcie i bliższym związku z lądolodem, budujące ostańce i cokoły erozyjne, od osadów sandrowych, które podlegały droższemu transportowi. Odmienność ta jest czytelna mimo zróżnicowania facjalnego w obrębie osadów budujących ostańce i cokoły erozyjne, mimo zróżnicowania osadów budujących poszczególne tarasy sandrowe, jak również zróżnicowania w obrębie tych samych tarasów, co pozwoliło na wyróżnienie kilku stref przepływu wód sandrowych. Wyniki badań dostarczyły dodatkowych argumentów, które potwierdziły dokonane wcześniej ustalenia stratygraficzne i paleogeograficzne (W. Morawski, w druku a). Masyw Jastrzębiej Góry, dotychczas uważany za morene czołową z okresu ostatniego zlodowacenia (A. Mańkowska, W. Słowański, 1978), został zinterpretowany jako ostaniec erozyjny, podobnie jak ostaniec Złotych Gór. Ostańce te to prawdopodobnie moreny czołowe powstałe w stadiale mławy zlodowacenia warty. Tarasy IV i V wokół ostańców, uważane dotychczas za tarasy akumulacyjne z recesji ostatniego zlodowacenia (op. cit.), są cokołami erozyjnymi wyciętymi w osadach ostańców, jedynie z cienką pokrywą sandrową. Przedstawione wyniki badań mogą posłużyć do porównań ułatwiających interpretację paleogeograficzną i stratygraficzną piaszczystych poziomów międzymorenowych badanych w profilach wiertniczych.
Czasopismo
Rocznik
Tom
Strony
69--78
Opis fizyczny
wykr., bibliogr. 18 poz.
Twórcy
Bibliografia
Typ dokumentu
Bibliografia
Identyfikator YADDA
bwmeta1.element.baztech-article-BUS1-0013-0024
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.