Regionalizacje, typologie i wyznaczania sezonów klimatycznych z zastosowaniem analizy skupień

• Autorzy: Bednorz E. , Kolendowicz L. , Bielec-Bąkowska Z. , Bokwa A. , Żelazny M. , Kicińska B. , Lewik P. , Nowosad M. , Ustrnul Z.

Warianty tytułu

EN

Regionalisations, typologies and climatic seasons with application of cluster analysis

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

In the paper are presented examples of regionalisation, typology and delimiting climatic seasons, completed with chosen cluster analysis methods: K-means, Ward's and Wroclaw dendrite. The methods were used to distinguish atmospheric circulation regions on the Northern hemisphere, thunderstorm regions and sulphur dioxide pollution regions in Poland, and snow-cover regions in North-Western Poland. Moreover, atmospheric circulation seasons, skiing seasons and thermal seasons were defined. The methods were also used for typology of thermal structure in the air layer near the ground, and for an attempt to define the relations between physical-chemical features of precipitation and meteorological conditions. The presented examples prove that it is possible to approach the problems of regionalisation and typology in climatology in a new way, namely without a priori assumptions, without imposing at the beginning the elements determining the spatial pattern of a phenomena. Additionally, it is very important that such an analysis requires from the researcher independence, responsibility and lot of criticism while interpreting the results, especially using non-hierarchical methods. Finally, the presented methods allow us to obtain the image of both spatial and temporal differentiation of chosen elements.

Słowa kluczowe

PL

środowisko naturalne; klimatologia; analiza skupień; regionalizacje; typologie

EN

climatology; regionalisations; typologies; cluster analysis

• Wydawca: Polskie Towarzystwa Geofizyczne ; Komitet Geofizyki PAN
• Czasopismo: Przegląd Geofizyczny
• Rocznik: 2003
• Tom: Z. 1-2
• Strony: 11--32
• Opis fizyczny: Bibliogr. 51 poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Bednorz E.

• Zakład Klimatologii UAM, Poznań, Polska

autor

Kolendowicz L.

• Zakład Klimatologii UAM, Poznań, Polska

autor

Bielec-Bąkowska Z.

• Katedra Klimatologii US, Sosnowiec, Polska

autor

Bokwa A.

• Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków, Polska

autor

Żelazny M.

• Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków, Polska

autor

Kicińska B.

• Zakład Klimatologii UW, Warszawa, Polska

autor

Lewik P.

• Zakład Ochrony i Kształtowania Środowiska Geograficznego AP, Kraków, Polska

autor

Nowosad M.

• Zakład Meteorologii i Klimatologii UMCS, Lublin, Polska

autor

Ustrnul Z.

• IMGW, Kraków, Polska

Bibliografia

• [1] Analiza skupień, 1997. [W:] STATISTICA PL dla Windows. Tom III: Statystyki II. Kraków, StatSoft Polska, s. 3159-3185.
• [2] Bednorz E., 2001a, Pokrywa śnieżna a kierunki napływu mas powietrza w Polsce Północno-Zachodniej. Wyd. Nauk. UAM, Ser. Geogr., nr 65, ss. 131.
• [3] Bednorz E., 2001b, Seasonal dependence of changes in snów cover depth on directions of air-flows. Questiones Geograph., nr 2, s. 27-38.
• [4] Bednorz E., Kolendowicz L., Szyga-Pluta K., 2001, Przykłady regionalizacji wskaźników nieciągłych elementów pogody w świetle metody hierarchicznego grupowania obiektów wielocechowych. Annales UMCS, t. 40/41, 6, sec. B, s. 51-57.
• [5] Bielec Z., 2000, Zróżnicowanie przestrzenne i zmienność wieloletnia występowania burz w Polsce (1949-1998). Praca doktorska, Bibl. UŚ, Katowice.
• [6] Błażejczyk K., 1983, Bioklimatyczna ocena i typologia uzdrowisk Polski. Dok. Geogr., IGiPZ PAN, nr 3, ss. 82.
• [7] Bokwa A., 2000, Struktura termiczna przygruntowej warstwy powietrza na Pogórzu Wielickim (na przykładzie Gaika-Brzezowej). Praca doktorska, Bibl. Jagiell., Kraków.
• [8] Bokwa A., 2001a, Cluster analysis as a method of typology of thermal conditions in the air łayer near the ground. Annales UMCS, sec. B, t. 55/56, s. 75-80.
• [9] Bokwa A., 2001b, Wpływ cyrkulacji atmosferycznej na dzienny przebieg pionowych gradientów termicznych w przygruntowej warstwie powietrza. Dok. Geogr., nr 23, s. 33-40.
• [10] Borys T., Strahl D.,Walesiak M., 1990, Wkład ośrodka wrocławskiego w rozwój teorii i zastosowań metod taksonomicznych. [W:] Pociecha J. (red.), Taksonomia - teoria i jej zastosowania. AE Kraków, s. 12-23.
• [11] Chojnicki Z., Czyż T., 1973, Metody taksonomii numerycznej w regionalizacji geograficznej. Warszawa, PWN, ss. 104.
• [12] Davis R. E., Kalkstein L. S., 1990, Development of an Automated Spatial Synoptic Climatological Classification. Int. Jour. of Climat., nr 10, s. 769-794.
• [13] Glugiewicz Z., 1961, Zastosowanie taksonomicznej metody różnic przeciętnych przy próbie wydzielenia rejonów klimatyczno-glebowych w województwie poznańskim. Przegl. Stat., R. 8, nr 1, s. 71-92.
• [14] Grabiński T., Wydymus S., Zeliaś A., 1989, Metody taksonomii numerycznej w modelowaniu zjawisk społeczno-gospodarczych. Warszawa, PWN, ss. 279.
• [15] Hellwig Z., 1968, Zastosowanie metody taksonomicznej do typologicznego podziału krajów ze względu na poziom ich rozwoju oraz zasoby i strukturę wykwalifikowanych kadr. Przegl. Stat., t. 15, nr 4, s. 307-327.
• [16] Johnston R. J., 1976, Classification in geography. Concepts and Techniques in Modern Geography, nr 6, Norwich, Univ. of East Anglia, ss. 43.
• [17] Kaczmarek Z., Parysek J. J., 1977, Zastosowanie analizy wielowymiarowej w badaniach geograficzno-ekonomicznych. [W:] Chojnicki Z. (red.), Metody ilościowe i modele w geografii. Warszawa PWN, s. 94-127.
• [18] Kicińska B., 2000, The influence of the direction of air inflow on the sulphur dioxide concentration in Poland. Miscell. Geogr., t. 9, Warszawa, Wyd. WGiSR UW, s. 85-94.
• [19] King L. ]., 1969, Statistical anafysis in geography. Englewood Cliffs, N. J., Prentice-Hall, ss. 288.
• [20] Kolendowicz L., 1996, Burze na obszarze Polski Północno-Zachodniej w świetle częstości występowania różnych typów cyrkulacji atmosfery. Zesz. IGiPZ PAN, nr 39, ss. 115.
• [21] Kolendowicz L., 2000, Water vapor and air temperature on days with thunderstorm in Poznań. [W:] Obrębska-Starkel B. (red.), Images of weather and climate. Pr. Geogr. IG UJ, Kraków, nr 108, s. 155-158.
• [22] Leathers D. J., Luff B. L., 1997, Characteristics of snów cover duration across the northeast United States of America. Int. Jour. of Climat., nr 17, s. 1535-1547.
• [23] Lewik R, 2002, Zastosowanie taksonomii numerycznej do wyznaczania termicznych pór roku na przykładzie południowej Polski. Fol. Geogr., Ser. Geogr.-Phys., t. 31/32, (2000-2001).
• [24] Marek T., 1989, Analiza skupień w badaniach empirycznych. Metody SAHN. Warszawa, PWN, ss. 171.
• [25] Marek T., Noworol C., 1983, Wprowadzenie do analizy skupień. Skr. uczel. UJ, nr 461, Kraków, ss. 54.
• [26] Nowak E., 1990, Metody taksonomiczne w klasyfikacji obiektów społeczno-ekonomicznych. Warszawa, PWE, ss. 202.
• [27] Nowosad M., 1980/1981, Sezony narciarskie w Komańczy (1960/61-1974/75). Annales UMCS, sec. B., t. 35/36, s. 161-173.
• [28] Nowosad M., 1982a, Próba wydzielenia typów klimatyczno-śniegowych dla potrzeb narciarstwa i saneczkarstwa na przykładzie Komańczy. Biul. LTN, t. 24, Geogr. 1/2, s. 51-58.
• [29] Nowosad M., 1982b, Zastosowanie dendrytu dualnego do charakterystyki typów klimatyczno-śniegowych w Równi. Annales UMCS, sec. B, t. 37, s. 193-206.
• [30] Nowosad M., 1983a, Zastosowanie metryki Manhattan do wydzielania sezonów narciarskich na przykładzie Równi. Biul. LTN, t. 25, Geogr. 1/2, s. 59-67.
• [31] Nowosad M., 1983b, Zastosowanie średnich konsekutywnych z wagami do wydzielania sezonów narciarskich na przykładzie Równi. Annales UMCS, sec. B, t. 38, s. 183-190.
• [32] Nowosad M., 1985, Zastosowanie jakościowego określenia zróżnicowania typów klimatyczno-śniegowych do wydzielania sezonów narciarskich na przykładzie Równi. Biul. LTN, t. 27, Geogr. 1/2, s. 77-86.
• [33] Nowosad M, 1998, Annual Variability of Circulation Types: the Example of the Upper Vistula River Basin. Lublin, Wyd. UMCS, ss. 70.
• [34] Nowosad M., 2000a, An attempt to determine the changes of the circulation seasons presented upon the example of the upper Vistula river basin. Pr. Geogr. UJ, nr 107, s. 391-396.
• [35] Nowosad M., 2000b, Sezony cyrkulacyjne w dorzeczu górnej Wisły w okresie 1874-1998. Ac. Univ. Nicolai Copernici, Geogr., nr 31, ser. Nauki mat.-przyr., nr 106, s. 201-214.
• [36] Ogólna Grupa Zastosowań Państwowego Instytutu Matematycznego we Wrocławiu (K. Florek, J. Łukaszewicz, J. Perkal, H. Steinhaus, S. Zubrzycki, 1951, Taksonomia wrocławska. Przegl. Antropolog., t. 17, s. 193-211.
• [37] Oliver J. E., 1991, The History, Status, and Future of Climatic Classifications. Phys. Geogr., nr 12, s. 231-251.
• [38] Olszewski J. L., Żarnowiecki G., 1999, Metody badań zróżnicowania fitoklimatu zbiorowisk leśnych w Białowieskim Parku Narodowym. Konf. Nauk. Klimatyczne uwarunkowania życia lasu, Zakopane 21-22 V 1999, s. 183-190.
• [39] Parysek J. J., 1980, Analiza skupień jako metoda klasyfikacji w geografii. [W:] Chojnicki Z. (red.), Metody taksonomiczne w geografii. Warszawa-Poznań, PWN, ss. 145.
• [40] Perkal J., 1953, Taksonomia wrocławska. Przegl. Antropol., t. 19, s. 82-96.
• [41] SAS/STAT User’s Guide, 1989. Version 6, Fourth Edition, t. 1, Cary, N.C., SAS Inst. Inc., ss. 943.
• [42] Sokołowski A., 1992, Empiryczne testy istotności w taksonomii. Zesz. Nauk. AE w Krakowie, Monogr., nr 108, ss. 100.
• [43] Solon J., Ustrnul Z., 1999, Refleksje nad stanem badań struktury przestrzennej w geografii fizycznej. [W:] Domański B., Widacki W. (red.), Geografia w Uniwersytecie Jagiellońskim 1849-1999, t. IV Geografia polska u progu trzeciego tysiąclecia. Kraków, IGUJ, s. 71-90.
• [44] SPSS/PC+ Statistics 4.0. 1990, SPSS Inc., Chicago, ss. 680.
• [45] Tamulewicz J., 1976, Przykład zastosowania w badaniach klimatologicznych jednej z taksonomicznych metod grupowania. Spraw. — Wydz. Mat.-Przyr., Pozn. Tow. Przyj. Nauk, nr 91, s. 19-22.
• [46] Ustrnul Z., 1997, Zmienność cyrkulacji atmosfery na półkuli północnej w XX wieku. Mat. Badaw. IMGW, ser. Meteorol., nr 27, ss. 208.
• [47] Wilks S. D., 1995, Statistical Methods in the Atmospheric Sciences, An Introduction. San Diego, Academic Press, ss. 464.
• [48] Woś A., 1977, Zarys struktury sezonowej klimatu Niziny Wielkopolskiej i Pojezierza Pomorskiego. Poznań, Wyd. Nauk. UAM, ser. Geografia, nr 15, ss.90.
• [49] Woś A., 1996, Struktura sezonowa klimatu Polski. Poznań, Bogucki Wyd. Nauk, ss. 146.
• [50] Wójcik T., 1965, Zarys teorii klasyfikacji. Warszawa, PWN, ss. 184.
• [51] Żelazny M., 2000, Zmienność chemizmu opadów atmosferycznych na progu Pogórza Karpackiego koło Bochni. Praca doktorska, Bibl. Jagiell., Kraków.