Radon w środowisku wód podziemnych i górnej części litosfery

• Autorzy: Przylibski T.A.

Warianty tytułu

EN

Radon in the environment of groundwaters and upper part of litosphere

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The article outlines the geochemistry of the only radioactive noble gas, with a special focus on the environments with its highest concentrations - upper lithosphere and groundwaters. The text is based on a review of several hundred works written in the last few decades and on the author’s own research. Special emphasis has been put on the genesis of radon and its migration in these environments, with the dominant role of physical processes, in contrast to almost complete chemical passivity of this element. Another discussed issue is the special significance of the physico-chemical properties of the medium and the centre for radon migration process. What has been also stressed is the significance of the amount and the mode in which radium parent isotopes occur in the environment for the genesis of radon, as well as the importance of half-life, especially that of 222Rn nuclide, for the possibility of its long-distance migration. The description of radon geochemistry provided a basis for the presentation of the most important and the commonest applications of this element as a natural tracer of processes occurring in the lithosphere, hydrosphere and on the borders of these geospheres. Currently conducted research, aimed at getting more profound knowledge of radon geochemistry, will enable its far better and commoner application as a natural radioactive tracer of many processes occurring in the environment. It will also provide a basis for much more effective radiological protection, related to the most important property of this ubiquitous gas - its radioactivity, as well as enable more effective employment of its medicinal (though still disputed) effect on the human organism.

Słowa kluczowe

PL

gazy szlachetne; radon; geochemia radonu; migracja i akumulacja radonu

EN

radon; radon concentrations

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Chemiczne
• Czasopismo: Wiadomości Chemiczne
• Rocznik: 2002
• Tom: [Z] 56, 11-12
• Strony: 1003--1033
• Opis fizyczny: tab., wykr., bibliogr. 213 poz.

Twórcy

autor

Przylibski T.A.

• Zakład Geologii i Wód Mineralnych, Wydział Górniczy, Politechnika Wrocławska Wybrzeże S.Wyspiańskiego 27, 50-370 Wrocław

Bibliografia

• [1] M. Skłodowska-Curie, Promieniotwórczość, PWN, Warszawa 1953.
• [2] A. Miliszkiewicz, Radon, PWN, Wrocław 1978.
• [3] C.R. Cothem, J.E. Smith Jr., eds, Environmental Radon, Plenum Press, New York 1987.
• [4] A. Polański, Podstawy geochemii, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1988.
• [5] W. Mizerski, Tablice chemiczne, Wydawnictwo Adamantan, Warszawa 1993.
• [6] R. Collé, Radioact. Radiochem., 1995, 6, 16.
• [7] R. Collé, Radioact. Radiochem., 1995,6,30.
• [8] T. Enqvist, P. Armbruster, K. Eskola, M. Leino, V. Ninov, W.H. Trzaska, J. Uusitalo, Z. Phys. A, 1996, 354, 9.
• [9] J. Ciba, J. Trojanowska, M. Zołotajkin, Mala encyklopedia pierwiastków, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1996.
• [10] Y.H. Pu, K. Morita, M.G. Hies, K.O. Lee, A. Yoshida, T. Nomura, Y. Tagaya, T. Motobayashi, M. Kurokawa, H. Minemura, T. Uchibori, T. Ariga, K. Sueki, S.A. Shin, Z. Phys. A, 1997, 357, 1.
• [11] Z.P. Zagórski, Wiad. Chem., 1997, 51, 593.
• [12] T.A. Przylibski, Ochrona Środowiska, 1994, 1(52), 15.
• [13] J. Bigu, Health Phys., 1991, 61, 763.
• [14] H.I. Morrison, P.J. Villeneuve, J.H. Lubin, D.E. Schaubei, Radiat. Res., 1998, 150, 58.
• [15] N.R. Varley, A.G. Flowers, Environ. Geochem. Health, 1993, 15, 145.
• [16] G. Etiope, S. Lombardi, Radiat. Protect. Dosim., 1994, 56, 231.
• [17] C. Duenas, M.C. Fernandez, J. Carretero, E. Liger, Appl. Radiat. Isot., 1996, 47, 841.
• [18] C. Duenas, M.C. Fernandez, J. Carretero, E. Liger, Atmos. Environ., 1999, 33, 4495.
• [19] I. Je, N. Eyles, Environ. Eng. Geosci., 1998, IV, 445.
• [20] A.T. Solecki, II Nuovo Cimento, 1999, 22C, 359.
• [21] P.T. King, J. Michel, W.S. Moore, Geochim. Cosmochim. Acta, 1982,46, 1173.
• [22] D. Bodansky, M. A. Robkin, D.R. Stadler, eds, Indoor radon end its hazards. University of Washington Press. Seattle and London 1987.
• [23] T.K. Ball, D.G. Cameron, T.B. Colman, P.D. Roberts, Q.J. Eng. Geol., 1991,24, 169.
• [24] J. Soto, P.L. Fernández, L.S. Quindós, I. Gómez-Arozamena, Sci. Total Environ., 1995, 162, 187.
• [25] P. Szerbin, Environ. Int., 1996, 22, Suppl. 1, S389.
• [26] J. Pianinie, Z. Faj, B. Suveljak, V. Radolić, B. Vaupotié, I. Kobal, J. Radioanal. Nucl. Chem., Articles, 1996, 210, 227.
• [27] T.A. Przylibski, Przegl. Geol., 1998, 46, 365.
• [28] T.A. Przylibski, Przegl. Geol., 1999, 47, 740.
• [29] T.A. Przylibski, I. Environ. Radioact., 2000, 48, 327.
• [30] T.A. Przylibski, A. Żebrowski, Nukleonika, 1996, 41, 109.
• [31] T.A. Przylibski, A. Żebrowski, J. Environ. Radioact., 1999, 46, 121.
• [32] T.A. Przylibski, K. Mroczkowski, A. Żebrowski, P. Filbier, Environ. Geol., 2001, 40, 429.
• [33] J. De Oliveira, B. Mazzilli, M.H. De Oliveira Sampa, B. Silva, Appl. Radiat. Isot., 1998, 49, 423.
• [34] C. Cosma, D. Ristoiu, II Nuovo Cimento, 1999, 22C, 317.
• [35] Á. Horváth, L.O. Bohus, F. Urbani, G. Marx, A. Piróth, E.D. Greaves, J. Environ. Radioact., 2000, 47, 127.
• [36] J.A.S. Adams, W.M. Lowder, eds, The natural radiation environment. University of Chicago Press, Chicago 1964.
• [37] T.F. Gessel, W.M. Lowder, eds, Natural radiation environment III, Symposium Proceedings, 1980, 1, 5.
• [38] J. Dowgiałło, A. Karski, 1. Potocki, Geologia surowców balneologicznych. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1969.
• [39] Rama, W.S. Moore, Geochim. Cosmochim. Acta, 1984, 48, 395.
• [40] R.L. Fleischer, Health Phys., 1987, 52, 797.
• [41] S. Krishnaswami, D.E. Seidemann, Geochim. Cosmochim. Acta, 1988, 52, 655.
• [42] T.M. Semkow, Geochim. Cosmochim. Acta, 1990, 54, 425.
• [43] A.E. Gates, L.C.S. Gundersen, eds, Geologic controls of radon , Geological Society of America, 1992, Special Paper 271.
• [44] L. Morawska, C.R. Phillips, Geochim. Cosmochim. Acta, 1993, 57, 1783.
• [45] D.J. Greeman, A.W. Rose, Chem. Geol., 1996,129, 1.
• [46] E.A. Maraziotis, Environ. Sci. Technol., 1996, 30, 2441.
• [47] S. De Martino, C. Sabbarese, G. Monetti, Appl. Radiat. Isot., 1998, 49, 407.
• [48] H. Sun, T.M. Semkow, J. Hydrol., 1998, 205, 126.
• [49] A. Özgümüs, R. Barillon, A. Chambaudet, Il Nuovo Cimento, 1999, 22C, 301.
• [50] A. Tricca, D. Porcelli, G.J. Wasserburg, Proc. Indian Acad. Sci. (Earth Planet. Sci.), 2000, 109, 95.
• [51] T.A. Przylibski, Appl. Radiat. Isot., 2000, 53, 473.
• [52] A. Mogro-Campero, R.L. Fleischer, Earth and Planet. Sci. Lett., 1977, 34, 321.
• [53] U. Vulkan, G. Steinitz, A. Struli, H. Zafrir, Nuci. Geophys., 1992, 6, 261.
• [54] G. Etiope, S. Lombardi, I. Radioanal. Nucl. Chem., Articles, 1995, 193, 291.
• [55] L. Eisenlohr, H. Surbeck, Surface Geosciences, C.R. Acad. Sci. Paris, 1995, 321, serie II a, 761.
• [56] J. Hakl, I. Csige, I. Hunyadi, A. Várhegyi, G. Géczy, Environ. Int., 1996, 22, Suppl. 1, S433.
• [57] G. Martinelli, Radiat. Protect. Dosim., 1998, 78, 77.
• [58] Chi-Yu King, Nature, 1978, 271, 516.
• [59] Chi-Yu King, Wei Zhang, Bi-ShiaKing, Pageoph., 1993,141, 111.
• [60] W.E. Clements, M.H. Wilkening, I. Geophys. Res., 1974, 79, 5025.
• [61] M. Fukui, Health Phys., 1987, 53, 181.
• [62] J. Sogaard-Hansen, A. Damkjaer, Health Phys., 1987, 53, 455.
• [63] H. Dörr, K.O. Münnich, Tellus, 1990, 42B, 20.
• [64] R.C. Morris, L. Fraley, Jr., Health Phys., 1994, 66, 691.
• [65] Chi-Yu King, A. Minissale, Radiat. Meas., 1994, 23, 683.
• [66] R. Shwetkani, T.G. Giaddui, S.A. Durrani, Radiat. Meas., 1995, 25, 581.
• [67] B. Singh, H.S. Virk, Radiat. Meas., 1996, 26, 49.
• [68] J-L. Pinault, J-C. Baubron, J. Geophys. Res., 1996, 101, 3157.
• [69] J-L. Pinault, J-C. Baubron, J. Geophys. Res., 1997, 102, 18101.
• [70] P.L. Fernández, L.S. Quindós, J. Soto, E. Villar, Health Phys., 1984, 46, 445.
• [71] I. Kobal, B. Smodiš, M.Škofljanec, Health Phys., 1986, 50, 830.
• [72] I. Kobal, B. Smodiš, J. Burger, M. Škofljanec, Health Phys., 1987, 52, 473.
• [73] I. Kobal, M. Ančik, M. Škofljanec, Radiat. Protect. Dosim., 1988, 25, 207.
• [74] P. Szerbin, Health Phys., 1996, 71, 362.
• [75] J. Hakl, I. Hunyadi, I. Csige, G. Géczy, L. Lénárt, A. Várhegyi, Radiat. Meas., 1997, 28, 675
• [76] J. Hakl, I. Hunyadi, I. Csige, G. Géczy, K. Bolner-Takács, Il Nuovo Cimento, 1999, 22C, 471.
• [77] A. Tanahara, H. Taira, M. Takemura, Geochem. J., 1997, 31, 49.
• [78] L. Sajó-Bohus, E.D. Greaves, J. Pálfalvi, F. Urbani, G. Merlo, Radiai. Meas , 1997, 28, 725.
• [79] W. Zahorowski, S. Whiitlestone, I. M. lames, J. Radioanal. Nucl. Chem., 1998, 236, 219.
• [80] C. Pinza-Molina, I.M. Alcaide, R. Rodriguez-Bethencourt, J. Hemandez-Armas, Radiai. Protect. Dosim., 1999, 82, 219.
• [81] C. Duenas, M.C. Fernandez, S Canete, J. Carretero, E. Liger, Atmos. Environ., 1999, 33, 501.
• [82] TA. Przylibski, Archives Environ Protect., 1998, 24, 33.
• [83] T.A. Przylibski, J. Environ. Radioact., 1999, 45, 81.
• [54] T.A. Przylibski, J. Environ. Radioact., 2001, 57, 87.
• [55] H Muramatsu, N. Hasegawa, C. Misawa, M. Minami, E. Tanaka, K. Asami, C. Kuroda, A. Kawalcami, Health Phys., 1999, 77, 43.
• [56] St. Chibowski, A. Komosa, I. Radioanal. Nucl. Chem., 2001, 247, 53.
• [87] K.G. Ioannides, C. Papachristodoulou, D.T. Karamanis, K.C. Stamoulis, T J. Mertzimekis, I. Radioanal. Nucl. Chem., Articles, 1996, 208, 541.
• [88] R. Winkler, F. Ruckerbauer, K. BunzI, Sci. Total Environ., 2001, 272, 273.
• [89] E.A. Davidson, S.E. Trumbore, Tellus, 1995, 47B, 550.
• [90] R.L. Grasty, Geophysics, 1997, 62, 1379.
• [91] G. Dongarra, S. Hauser, P. Censi, M. Brai, Nucl. Geophys., 1995, 9, 461.
• [92] R.M. Davis, J.E. Watson, Jr., Health Phys., 1990, 58, 369.
• [93] V.M. Choubey, K.S. Bist, N.K. Saini, R.C. Ramola, Appl. Radiat. Isot., 1999, 51, 587.
• [94] V.M. Choubey, S.K. Bartarya, N.K. Saini, R.C. Ramola, Environ. Geol., 2001, 40, 257.
• [95] T.A. Przylibski, Archives Environ. Protect., 2000, 26, 55.
• [96] F.A. Cotton, G. Wilkinson, P.L. Gaus, Chemia nieorganiczna. Podstawy, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 1995.
• [97] D. Hunkeler, E. Hoehn, P. Höhener, J. Zeyer, Environ. Sci. Technol., 1997, 31, 3180.
• [98] I.P. Farai, A.O. Sanni, Health Phys., 1992, 62, 96.
• [99] N. Segovia, M. Mena, M. Monnin, P. Pena, S. Salazar, I.L. Seidel, E. Tamez, Radiat. Meas., 1997, 28, 741.
• [100] Ch.A. Crandall, B.G. Katz, J.I. Hirten, Hydrogeol. J., 1999, 7, 454.
• [101] T.A. Przylibski, E. Liber-Madziarz, Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej, 2000, 87, 69.
• [102] Z. Kasztovszky, L. Sajó-Bohus, B. Fazekas, I. Environ. Radioact., 2000, 49, 171.
• [103] W. Ciężkowski, Kwart. Geol., 1983, 27, 595.
• [104] W. Ciężkowski, Studium hydrogeochemii wód leczniczych Sudetów polskich. Prace Nauk. Inst. Geotechn. Polit. Wrocł. nr 60, seria Monografie, nr 19, Wrocław 1990.
• [105] G. Etiope, M. Guerra, Il Nuovo Cimento, 1999, 22C, 369.
• [106] D.E. Hammond, T.L. Teng, L. Miller, G. Haraguchi, Geophys. Res. Lett., 1981, 8, 445.
• [107] S.R. Steele, Geophys. Res. Lett., 1981, 8, 465.
• [108] Ta-Liang Teng, Liang-Fang Sun, J.K. McRaney, Geophys. Res. Lett., 1981, 8, 441.
• [109] G. Igarashi, Y. Tohjima, H. Wakita, Geophys. Res. Lett., 1993, 20, 1807.
• [110] G. Igarashi, S. Saeki, N. Takahata, K. Sumikawa, S. Tasaka, Y. Sasaki, M. Takahashi, Y. Sano, Science, 1995, 269, 60.
• [111] U. Koch, I. Heinicke, Geologie en Mijnbouw, 1994, 73, 399.
• [112] J. Heinicke, U. Koch, G. Martinelii, Geophys. Res. Lett., 1995, 22, 771.
• [113] M. Ohno, H. Wakita, J. Phys. Earth., 1996, 44, 391.
• [114] M. Al-Hilal, M. R. Sbeinati, R. Darawcheh, Appl. Radiat. Isot., 1998, 49, 117.
• [115] J. Heinicke, U. Koch, Pageoph., 2000, 157, 1621.
• [116] W. Ciężkowski, T. A. Przylibski, Appl. Radiat. Isot., 1997, 48, 855.
• [117] M. Rymaszewska, Acta Geophys. Polonica, 1969, 17, 197.
• [118] I.G. Draganie, Z. D. Draganie, J-P. Adloff, Radiation and radioactivity on Earth and Beyond. 1990 by CRC Press, Inc., Boca Raton, Florida, Second Printing 1991.
• [119] T.A. Pavlenko, l.P. Los, Radiat. Meas., 1995, 25, 595.
• [120] T.A. Pavlenko, l.P. Los, A.V. Goritsky, N.V. Aksenov, Radiat. Meas., 1997, 28, 733.
• [121] R.O. Blaauboer, R.C.G.M. Smetsers, Variations in outdoor radiation levels in the Netherlands. R.O. Blaauboer and R.C.G.M. Smetsers, Bilthoven 1996.
• [122] Informacja Państwowej Agencji Atomistyki o stanie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej w Polsce w roku 2000, Bezp. Jądr. i Ochr. Radiol., 2001, 46, 3.
• [123] A.V. Nero, Health Phys., 1983, 45, 277.
• [124] WAV. Nazaroff, A.V. Nero, K.L. Revzan, M.B. Schwehr, Science, 1986, 234, 992.
• [125] W.W. Nazaroff, S.M. Doyle, A.V. Nero, R.G. Sextro, Health Phys., 1987, 52, 281.
• [126] S.A. Durrani, Nuci. Tracks Radiat. Meas., 1993, 22, 303.
• [127] K. Becker, Risk Analysis, 1994, 14, 1.
• [128] T. Niewiadomski, M. Waligórski, Bezp. Jądr. i Ochr. Radiol., 1995, 23, 3.
• [129] P. Korhonen, H. Kokotti, P. Kalliokoski, Building and Environ., 2000, 35, 555.
• [130] A J. Khan, Radiat. Meas., 2000, 32, 87.
• [131] M. Markkanen, M. Annanmaki, E. Oksanen, Kemtechnik, 2000, 65, 34.
• [132] W. Chruścielewski, T. Domański, G. Świątnicki, Medycyna Pracy, 1980, 31, 83.
• [133] H.A. Khan, LE. Qureshi, M. Tufail, Radiat. Protect. Dosim., 1993, 46, 149.
• [134] S. Kunzmann, B. Dorschel, U. Zeiske, Radiat. Protect. Dosim., 1996, 63, 269.
• [135] A. T. Solecki, Technika Poszukiwań Geologicznych Geosynoptyka i Geotermia, 1996, nr 2,21.
• [136] B. Kozłowska, A. Hetman, W. Zipper, Appl. Radiat. Isot., 1999, 51, 475.
• [137] R. Barillon, A. Chambaudet, J. Radioanal. Nuci. Chem., 2000, 243, 607.
• [138] G. Galii, C. Mancini, F. Quattrocchi, Pure Appl. Geophys., 2000, 157, 407.
• [139] D. Pressyanov, J. Buysse, A. Van Deynse, A. Poffijn, G. Meesen, Nuci. Instrum. Meth. Phys. Res., Sec. A, 2001, 457, 665.
• [140] G.E. Clamp, J. Pritchard, Environ. Geochem. Health, 1998, 20, 39.
• [141] W. Zajączkowski, Biul. Inst. Geol., 1968, 214, 5.
• [142] K. Wattananikom, S. Techakosit, N. Jitaree, Nuci. Geoph., 1995, 9, 643.
• [143] H.S. Virk, Current Science, 1997, 73, 536.
• [144] R.L. Fleischer, Geophys. Res. Lett., 1981, 8, 477.
• [145] J. Fong-Liang, L. Gui-Ru, Geophys. Res. Lett., 1981, 8, 469.
• [146] J. Fong-Liang, L. Gui-Ru, W. K. Kellogg, Geophys. Res. Lett., 1981, 8, 473.
• [147] Chi-Yu King, J. Geophys. Res., 1986, 91, 12269.
• [148] N. Segovia, Nuci. Tracks Radiat. Meas., 1991, 19, 409.
• [149] R. Barillon, S. Violette, E. Nicolini, D. Klein, A. Chambaudet, J.P. Carbonnel, M J. Heath, J. Merefield, Nuci. Tracks Radiat. Meas., 1993, 22, 277.
• [150] C.-Y. King, D. Basler, T.S. Presser, W.C. Evans, L.D. White, A. Minissale, Appl. Geochem., 1994, 9, 83.
• [151] N. Segovia, M. Mena, E. Tamez, Nuci. Tracks Radiat. Meas., 1993, 22, 435.
• [152] N. Segovia, M. Mena, J.L. Seidel, M. Monnin, E. Tamez, P. Pena, Radiat. Meas., 1995, 25, 547.
• [153] H.S. Virk, B. Singh, Geophys. Res. Lett., 1994, 21, 737.
• [154] R. Robinson, New Zealand J. Geol. Geophys., 1995, 38, 395.
• [155] C. Papastefanou, M. Manolopoulou, S. Stoulos, A. loannidou, Nucl. Geoph., 1995, 9, 481.
• [156] Ch. Connor, B. Hill, P. LaFemina, M. Navarro, M. Conway, J. Volcanol. Geother. Res., 1996, 73, 119.
• [157] I. Ran, P. Butaszewicz, W.I. Utkin, A.K. lurkow, WAV. Nikolajew, Dokl. Akad. Nauk 1996, 346, 245.
• [158] I. Barnet, J. Procházka, L. Skalsk, Radiat. Protect. Dosim., 1997, 69, 51.
• [159] H.S. Virk, A. K. Sharma, V. Walla, Current Sci., 1997, 72, 656.
• [160] M. Finkelstein, S. Brenner, L. Eppelbaum, E. Ne’eman, Geophys. J. Int., 1998, 133, 407.
• [161] N.E. Whitehead, G.L. Lyon, Appl. Radiat. Isot., 1999, 51, 461.
• [162] N. Segovia, M. Mena, II Nuovo Cimento, 1999, 22C, 275.
• [163] J-P. Toutain, J-C. Baubron, Tectonophysics, 1999, 304, 1.
• [164] M. Fytikas, S. Lombardi, M. Papachristou, S Pavlides, N Zouros, N. Soulakellis, Tectonophysics, 1999, 308, 249.
• [165] F. Quattrocchi, R. Pik, L. Pizzino, M. Guerra, P. Scarlato, M. Angelone, M. Barbieri, A. Conti, B. Marty, E. Sacchi, G.M. Zuppi, S. Lombardi, J. Seismol., 2000, 4, 567.
• [166] R. Garcia, G. Natale, M. Monnin, J-L. Seidel, I. Volcanol. Geother. Sci., 2000, 96, 15.
• [167] T. Tsvetkova, M. Monnin, I. Nevinsky, V. Perelygin, Radiat Meas., 2001, 33, 1.
• [168] J. Planinic, V. Radolic, Z. Lazanin, Appl. Radiat. Isot., 2001, 55, 267.
• [169] C. Duenas, M.C. Fernandez, J. Carretero, E. Liger, Atmos. Environ., 1996, 30, 545.
• [170] N. Segovia, S. De la Cruz-Reyna, M. Mena, J. L. Seidel, M. Monnin, Nucl. Tracks Radiat. Meas., 1991, 19, 401.
• [171] J.F. Gendron, J.F. Todd, R.A. Feely, E.T. Baker, D.C. Kadko, J. Geophys. Res., 1994, 99, 5007.
• [172] L. Tavera, M. Balcazar, M.E. Camacho, A. Chavez, H. Perez, I.G. Gomez, Radiat. Meas., 1999, 31, 367.
• [173] E. Hoehn, H.R. von Gunten, Water Resour. Res., 1989,25, 1795.
• [174] K.K. Ellins, A.R. Mas, R. Lee, J. Hydrol., 1990, 115, 319.
• [175] D.P. Genereux, H.F. Hemond, Water Resour. Res., 1990, 26, 3065.
• [176] M. Gascoyne, D.M. Wuschke, E.M. Durrance, Appl. Geochem., 1993, 8, 223.
• [177] C. Bertin, A.C.M. Bourg, Environ. Set. Technol., 1994, 28, 794.
• [178] J.E. Cable, G.C. Bugna, W.C. Burnett, J.P. Chanton, Limnol. Oceanogr., 1996, 41, 1347.
• [179] J.E. Cable, W.C. Burnett, J.P. Chanton, G.L. Weatherly, Earth and Planet. Sci. Lett., 1996, 144, 591.
• [180] D.D. Snow, R.F. Spalding, J. Environ. Radioact., 1997, 37, 307.
• [181] D.R. Corbett, W.C. Burnett, P.H. Cable, S.B. Clark, J. Hydrol., 1997, 203, 209.
• [182] D.R. Corbett, J. Chanton, W. Burnett, K. Dillon, Ch. Rutkowski, J.W. Fourqurean, Limnol. Oceanogr., 1999, 44, 1045.
• [183] T.R. Kincaid, Environ. Eng. Geosci., 1998, IV, 361.
• [184] M.S. Field, D.G. Mose, Environ. Eng. Geosci., 1998, IV, 145.
• [185] N. Segovia, E. Tamez, P. Pena, J. Carrillo, E. Acosta, M.A. Armienta, J.L. Iturbe, Appl. Radiat. Isot., 1999, 50, 589.
• [186] N. Hussain, T.M. Church, G. Kim, Marine Chem., 1999, 65, 127.
• [187] H. Hamada, JARQ, 1999, 33, 261.
• [188] P.G. Cook, J.C. Dighton, A.J. Love, Ground Water, 1999, 37, 606.
• [189] S.C. Liu, J.R. McAfee, R.J. Cicerone, J. Geophys. Res., 1984, 89, 7291.
• [190] A.R. Hutter, R.J. Larsen, H. Mating, J.T. Merrill, J. Radioanal. Nucl. Chem., Articles, 1995, 193, 309.
• [191] F.P. Carvalho, Atmos. Environ., 1995, 29, 1809.
• [192] M.H. Wilkening, J. Geophys. Res., 1970, 75, 1733.
• [193] J. Feichter, P.J. Crutzen, Tellus, 1990, 42B, 100.
• [194] D.J. Jacob, M.J. Prather, Tellus, 1990, 42B, 118.
• [195] G. Butterweck, A. Reineking, J. Kesten, J. Porstendörfer, Atmos. Environ., 1994, 28, 1963.
• [196] Ch. Genthon, A. Armengaud, I. Geophys. Res., 1995, 100, 28-49.
• [197] I. Moriizumi, K. Nagamine, T. lida, Y. Ikebe, Atmos. Environ., 1996, 30, 1543.
• [198] X. Lin, F. Zaucker, E.-Y. Hsie, M. Trainer, S.A. McKeen, J. Geophys. Res., 1996, 101, 29165.
• [199] D.J. Jacob, M.J. Prather, P.J. Rasch, R.-L. Shia, Y.J. Bałkański, S.R. Beagley, D.J. Bergmana, W.T. Blackshear, M. Brown, M. Chiba, M.P. Chipperfield, J. de Grandpré, J.E. Dignon, J. Feichter, Ch. Genthon, W.L. Grose, P.S. Kasibhatla, 1. Kohler, M.A. Kritz, K. Law, J.E. Penner, M. Ramonet, C.E. Reeves, D.A. Rotman, D.Z. Stockwell, P.F.J. Van Velthoven, G. Verver, O. Wild, H. Yang, P. Zimmermann, J. Geophys. Res., 1997, 102, 5953.
• [200] B.E. Lehmann, M. Lehmann, A. Neftel, A. Gut, S.V. Tarakanov, Geophys. Res. Lett., 1999, 26, 607.
• [201] T.A. Przylibski, J. Piasecki, Kras i Speleologia, 1998, 9 (XVIII), 179.
• [202] M. Hoyos, V. Soler, J.C. Canaveras, S. Sánchez-Moral, E. Sanz-Rubio, Environ. Geol., 1998, 33, 231.
• [203] S. Sánchez-Moral, V. Soler, J.C. Canaveras, E. Sanz-Rubio, R. Van Grieken, K. Gysels, Sci. Total Environ., 1999, 243/244, 67.
• [204] J. W. Kochański, Probl. Uzdrowiskowe, 1978, z. 4 (126), 47.
• [205] I. Kobal, A. Renier, Health Phys., 1987, 53, 307.
• [206] T. Rudnicki, Z. Wysocki, Probl. Uzdrowiskowe, 1987, z. 7-8 (237/238), 115.
• [207] Tymczasowa instrukcja stosowania naturalnych tworzyw balneoterapeutycznych zawierających Radon - 222 i pochodne. Instytut Medycyny Uzdrowiskowej, Poznań 1988.
• [208] I. Ponikowska, J. Walczak-Sielicka, T. Latour, T. Łaukajtys, Medycyna uzdrowiskowa w zarysie. „Watext’s”, Warszawa 1995.
• [209] J. Papierkowski, Probl. Uzdrowiskowe, 1969, z. 3(45), 65.
• [210] D. Sas, O. Navrátil, P. Sládek, J. Surý, J. Stelcl, J. Zimák, Scripta Fac. Sci. Nat. Univ. Masaryk. Brun., 1998, 25, 37.
• [211] J. Stelcl, J. Zimák, O. Navrátil, P. Sládek, D. Sas, Scripta Fac. Sci. Nat. Univ. Masaryk. Brun., 1998, 25, 47.
• [212] J. Peńsko, K. Pachocki, Z. Różycki, T. Majle, B. Gorzkovvski, E. Wilejczyk, Roczn. PZH, 1998, 49, 189.
• [213] A. Bolewski, A. Manecki, Mineralogia szczegółowa. Wydawnictwo PAE, Warszawa 1993.