Badania hydrobiologiczne zbiornika zaporowego w Przeczycach. Cz.1. Fizyczno-chemiczne wskaźniki jakości wody

• Autorzy: Deryło A. , Kostecki M. , Szilman P.

Warianty tytułu

EN

The hydrobiological researches of Przeczyce dam-reservoir (Czarna Przemsza River). Pt.1. Hydrochemical factors of water quality

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W okresie od marca do października 1998 roku przeprowadzono badania hydrochemiczne zbiornika w Przeczycach, utworzonego w wyniki przegrodzenia zaporą ziemną doliny Czarnej Przemszy. Powierzchnia zbiornika wynosi około 500 ha, a jego pojemność 20,75 mln m(3) wody. Wskutek systematycznego doprowadzania rzeką Czarną Przemszą zanieczyszczeń jakość wody w zbiorniku wskazuje na stan eutrofii. Podwyższone stężenia ortofosforanów w wodzie dopływającej, pochodzące z wymywania gleb zlewni (współczynnik Schindlera wynosi 64) oraz ze ścieków bytowo-gospodarczych, stanowią, mimo stosunkowo niskich stężeń azotanów, zagrożenie dla zbiornika. Niekorzystny stosunek azotu do fosforu wynoszący na dopływie 56, w zbiorniku 20, a w odpływie 14, sprzyja eutrofizacji zbiornika. Wskazuje on, że w zbiorniku Przeczyce fosfor stanowi czynnik limitujący wykorzystanie azotu w procesie produkcji pierwotnej. Bilans azotu i fosforu a zwłaszcza równoważenie się ładunku fosforanów doprowadzanych do zbiornika z ładunkiem odpływającym świadczy o utraceniu przez zbiornik zdolności do odkładania w osadach dennych nadmiaru biogenów. Bliski jest zatem moment uruchomienia procesu wzbogacania wewnętrznego w zbiorniku. W części II (końcowej) niniejszego opracowania przedstawione zostaną wyniki badań hydrobiologicznych (makrobentosu) zbiornika Przeczyce.

EN

In the period from march to October 1998 hydrochemical researches on a dam-reservoir Przeczyce were carried out. This reservoir is an effect of the partition of Czarna Przemsza valley, by ground barrier. Surface area of the reservoir is 570 ha, and its total cubic content is 20.75 mln m(3) of wa-ter. Researches proved that in effect of systematic conveyance of pollutans by the Czarna Przemsza River, water quality in the reservoir is in eutrophy state. Raised concentration of orto-phosphates in output originating from washing out of drainage basin soils (the Schindler coefficient is 64), and from domestic sewage causes, notwithstanding relatively low concentration of nitrates, a threat for the reservoir. Disadvantageous nitrogen-phosphorus proportion, which amounts 56 od a tributary stream, 20 in the reservoir, and 14 in a autflow, is conductive to eutrophication of the reservoir. This proportion indicates that process of primary production. Balance of nitrogen and phosphorus, and especially that a load of phosphates leaded to the reservoir counterbalances itself with a load of water diversion. This evidences the loss of the reservoir ability to lay surplus nutrients, especially phosphorus in bottom sediments, and consequentlyattests to the near moment of starting the process of anrichment from the inside of ecosystem. In the next, last part of this paper, results hydrobiol-ogycally (macrobentos) investigations will describe.

Słowa kluczowe

PL

badania hydrochemiczne; samooczyszczanie się; ochrona wód; zbiornik zaporowy

EN

hydrochemistry; self-purification; water protection; dam-reservoirs

• Wydawca: Institute of Environmental Engineering, Polish Academy of Sciences
• Czasopismo: Archiwum Ochrony Środowiska
• Rocznik: 2000
• Tom: Vol. 26, no. 3
• Strony: 67--87
• Opis fizyczny: Bibliogr. 29 poz., tab., wykr.

Twórcy

autor

Deryło A.

autor

Kostecki M.

autor

Szilman P.

• Ślaska Akademia Medyczna w Katowicach, Katedra Biologii i Parazytologii, ul. Medyków 18, 40-752 Katowice-Ligota

Bibliografia

• [1] Augustyniak S.: Monitoring zanieczyszczeń wód płynących, Arch. Ochr. Śród., 1 - 2, 37 - 43 (1996). . .
• [2] Bub icz M., L. Kozak, M. Mikos, Z. Warda: Zawartość Co, Cu, Zn, Mn i Fe w wodzie, mule dennym i roślinach pochodzących ze środkowego biegu rzeki Wieprz, Mat. Konf. „Wpływ zanieczyszczenia pierwiastkami śladowymi i siarką na przyrodnicze warunki rolnictwa”, 107-113, IUNG Puławy 1989.
• [3] De ryło A., L. Buffi: Zawartość metali w wodzie zbiornika zaporowego w Przeczycach, Mat. Konfer. „Metale ciężkie w środowisku przyrodniczym”, Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej, Lublin 1991.
• [4] Deryło A., L. Narloch, P. Szilman: Zawartość metali w wodzie przeznaczonej do celów konsumpcyjnych, w zbiorniku zaporowym w Przeczycach na terenie Górnego Śląska, Ann. Acad. Med. Siles., 26, 29 - 35 (1992).
• [5] Deryło A., L. Narloch, P. Szilman: Badania fizykochemiczne wody rzeki Rawy w Katowi-cach, III Kraj. Konf. NFOŚiGW, Ustroń 17-19 października, t. 2, 169 - 178 (1995).
• [6] Deryło A., L. Narloch, D. Jarosińska: Ocena zanieczyszczenia wody potoku Ślepiotka w aspekcie fizykochemicznym, III Kraj. Konf. NFOŚiGW, Ustroń 17-19 października, t. 2, 189-198 (1995).
• [7] Deryło A., L. Narloch, P. Szilman: Fizykochemiczna ocena jakości wody potoku Bobrek, Konf. Narodowej Fundacji Gospodarki Wodnej, Ustroń 23 - 25 października 1996 r.
• [8] Deryło A., M. Kostecki, L. Narloch, P. Szilman: Badania hydrobiologiczne rzeki Bobrek (woj. katowickiej. Część I. Charakterystyka hydrochemiczna rzeki Bobrek, Arch. Ochr. Śród. 4 (24), 119-130 (1998).
• [9] Deryło A., L. Narloch, M. Kostecki, P. Szilman: Badania hydrobiologiczne zbiornika zaporowego w Przeczycach. Część II. Organizmy makrobentosowe w zbiorniku, Arch. Ochr. Śród. (1999) (w druku).
• [10] Giercuszkiewicz-Bajtlik M.: Prognozowanie zmian jakości wód stojących, Wyd. Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa 1990.
• [11] JustJ., W. Hermanowicz: Fizyczne i chemiczne badanie wody do picia i potrzeb gospodar¬czych, PZWL Warszawa 1976.
• [12] Kajak Z.: Eutrofizacja jezior, PWN Warszawa 1979.
• [13] Kajak Z.: Hydrobiologia - Limnología. Ekosystemy wód śródlądowych, PWN, Warszawa 1998.
• [14] Karaś-Brzozowska B.: Charakterystyka geomorfologiczna GOP, Biuletyn Komitetu dla spraw GOP, Warszawa, 2-12, 103 - 111 (1960).
• [15] Klimaszewski M.: Charakterystyka hydrograficzna Górnośląskiego Okręgu Przemysłowe¬go, Biuletyn nr 62 PAN, Warszawa 1962.
• [16] Kostecki M.: Spływ powierzchniowy ze zlewni bezpośredniej jako element bilansu biogenów, Gosp. Wodna, 2, 52-53 (1976).
• [17] Kostecki M.: Chemizm wód oraz podstawowe wskaźniki określające intensywność krążenia materii w zbiorniku zaporowym, w Plawniowicach, Arch. Ochr. Śród., 3 - 4, 163 - 182 (1977).
• [18] Kostecki M.: Dynamika przemian oraz wstępny bilans podstawowych form azotu i fosforu zbiorniku zaporowym w Plawniowicach, Arch. Ochr. Śród., 1, 57 - 85 (1978).
• [19] Kostecki M.: Badania limnologiczne zbiornika zaporowego Tresna. Część IV. Dynamika przemian oraz bilans podstawowych form azotu w wodzie zbiornika, Arch. Ochr. Śród., 3 - 4, 71-89 (1992).
• [20] Kostecki M.: Badania limnologiczne zbiornika zaporowego Tresna. Część V. Dynamika przemian oraz bilans podstawowych form fosforu w zbiorniku i jego dopływach. Arch. Ochr. Śród, 3 - 4, 91-107 (1992).
• [21] Kostecki M, M. Leśniak, M. Stenzel: Metale ciężkie w kanałach odwadniających teren wyrobiska popiaskowego KPP „Szczakowa", Arch. Ochr. Śród, 1 - 2, 105-123 (1993).
• [22] Lazar L: Gleby województwa katowickiego, Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, PWRiL, Warszawa 1964.
• [23] Leś-RogośA.: Charakterystyka hydrograficzna GOP, Biuletyn GOP nr 54, Warszawa 1962.
• [24] Lossow K.: Możliwości i uwarunkowania rekultywacji jezior w Polsce, Mat. Konf. Nauk. „Problemy ochrony, zagospodarowania i rekultywacji zbiorników antropogenicznych”, Zabrze, listopad 1995 r.
• [25] Mientki C.: Wpływ usuwania wódhypolimnionu na układy termiczne i tlenowe oraz zawartość związków azotu i fosforu w wodzie jez. Kortowskiego, Zesz. Nauk. ART Olsztyn, 14, 1 - 53 (1986).
• [26] Paluch L: Dobowe zmiany zawartości tlenu w wodzie zbiornika rzecznego, Pol. Arch. Hydro- biol, III, 334-349 (1965).
• [27] Vollenweider R.A.: Scientific fundamentals of the eutrofication to nitrogen and phosphorus as factor in eutrofication, Wat. Meneg. Research EPA, Paris 1969.
• [28] Vollenweider R.A.: Input-Output Models with Special Reference to the Phosphorus Loading Concept in Limnology, Schweitz. Zeit. Hydrol. 37, 88-114 (1975).
• [29] Zdanowski B.: Variability of nitrogen and phosphorus contens and lake eutrophication, Pol. Arch. Hydrobiol, 29, 3-4, 541-597 (1982).

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).