The measurement of tropospheric ozone concentrations in southern Poland using the passive samplers and plant bioindicators

• Autorzy: Godzik B.

Warianty tytułu

PL

Pomiary stężenia ozonu przyziemnego w Polsce południowej przy użyciu próbników pasywnych oraz biowskaźnikow roślinnych

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Concentration of ground level ozone were measured from May to September 1996 and 1997 in 14 localities throughout the Kraków Province and in five Polish national parks (NP) located in the Carpathians. Ozone concentrations were measured using passive samplers. At two sites (Kraków - city and Szarów - 30 km east of the city) ozone bioindicator tobacco plants (Nicotiana tabacum L.) were also exposed in the field. The highest forthnightly O3 mean values in Krakow Province were recorded in 1996 and they reached 137,7 mg . m-3.Great in the tropspheric O3 concentrations were recorded from different exposure sites in Krakow Province the lowest concentrations were recorded from Kraków and the areas west and north-west of the city and the highest concentrations from areas north and south of the city. Among mountain exposure sites the highest ozone concentrations were recorded in Bieszczady NP and Babia Góra NP. The two-week long average concentrations in the Carpathias were higher in 1997 than in 1996. Significantly greater damage to tobacco Bel-W3 leaves occurred in the plants exposed at Szarów than in plants exposed in the city centre.

PL

Stężenia ozonu przyziemnego mierzono w okresie od początku maja do końca września 1996 i 1997 roku na 14 stanowiskach w województwie krakowskim i w pięciu karpackich parkach narodowych (PN). Stężenia te określano za pomocą próbników pasywnych. W dwóch stanowiskach (Kraków-centrum) i w Szarowie ( 30 km na wschód od miasta) eksponowano roślinne biowskaźniki ozonu (Nicotiana tabacum L.). Najwyższe średnie stężenie ozonu dla dwutygodniowego okresu ekspozycji w rejonie Krakowa zanotowano w 1996 roku. Wynosiło ono 137,7 mg . m-3. W obrębie województwa krakowskiego obserwowano znaczne zróżnicowanie stężeń ozonu między poszczególnymi stanowiskami: najniższe stężenia notowano w Krakowie i na obszarze położonym na zachód i północny zachód od miasta, najwyższe natomiast w obszarach położonych na północ i południe od Krakowa. Najwyższe stężenia ozonu wśród stanowisk zlokalizowanych w górskich parkach narodowych notowano w Bieszczadzkim i Babiogórskim PN. W Karpatach średnie dwutygodniowe stężenia ozonu w 1997 roku były wyższe niż w roku 1996. Statystycznie istotnie wyższe uszkodzenia liści tytoniu (odmiany wrażliwej na ozon - Bel-W3) obserwowano u roślin eksponowanych poza Krakowem niż w centrum miasta.

Słowa kluczowe

EN

tropospheric ozone; passive sampler; tobacco plant; southern Poland; national park; Kraków

PL

ozon przyziemny; próbnik pasywny; biowskaźnik roślinny; Polska Południowa; park narodowy; Kraków

• Wydawca: Institute of Environmental Engineering, Polish Academy of Sciences
• Czasopismo: Archiwum Ochrony Środowiska
• Rocznik: 2000
• Tom: Vol. 26, no. 2
• Strony: 7--19
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Godzik B.

• W.Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Department of Ecology, 46 Lubicz St., 31-512 Kraków

Bibliografia

• [1] Blum O, A. Bytnerowicz, W.J. Manning, I. Popovicheva: Ambient tropospheric ozone in the Ukrainian Carpathian Mountains and Kiev region, Environm. Pollut., 98 (3), 299 - 304 (1997).
• [2] Bojko v R.D.: Surface ozone during the second half of the nineteenth century, J. Clim. Appl. Met., 25, 343-352 (1985).
• [3] Bytnerowicz A., W.J. Manning, D. Grosjean, W. Chmielewski, W. Dmuchowski, K. Grodzińska,B. Godzik: Detecting ozone and demonstrating its phytotoxicity in forested areas of Poland: a pilot study, Environm. Pollut., 80, 301 - 305 (1993).
• [4] Chameides W.L., J.P. Lodge: Tropospheric ozone: formation and fate, [in:] A.S. Lefohn (ed.), Surface level ozone exposures and their effects on vegetation, Lewis Publishers, Chelsea 1992,5-30.
• [5] Derwent R.G., M.E. Jenkin: Hydrocarbons and the long-range transport of ozone and PAN across Europe, Atmospheric Environment, 25A, 1661 - 1678 (1991).
• [6] Dziewulska-Łosiowa A., R. Hryniewicz: Ozon w stratosferze i troposferze, Kosmos, 41, 79-94 (1993).
• [7] Girgzdiene R.: Surface ozone concentrations and exposures during growing season at the Lithuanian rural site, Water, Air, and Soil Pollution, 85, 1509-1514 (1995).
• [8] Godzik B.: Surface ozone concentrations in southern Poland: tobacco cultivar exposure study, Fragm. Flor. Geobot, 42, 161-171 (1997).
• [9] Godzik B.: Ground level ozone concentrations in the Kraków region, Southern Poland, En-vironm. Pollut, 93, 273-280 (1997).
• [10] Godzik S, J. Szdzuj, I. Ośrodka, W. Stawiany: Time and spatial differentiation of ground level ozone concentration from four monitoring stations in the Upper Silesia Region, [in:] S. Godzik, L. Starkel (eds), Seminar Ozone - a regional and global problem, Katowice, November 21, 41 — 50 (1994).
• [11] Guderian R. (ed.): Air Pollution by Photochemical Oxidants. Formation, transport, control, and effects on plants, Ecological Studies, 52, Springer Verlag, Berlin- Heidelberg -New York-Tokyo, 1-346 (1985).
• [12] GUS 1996. Ochrona środowiska. Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 1996, 1-514.
• [13] Heggestad H.E.: Origin of Bel-W3, Bel-C and Bel-B tobacco varieties and their use as indicators of ozone, Environm. Pollut, 74, 264 - 291 (1991).
• [14] Koutrakis P, J.M. Wolfson, A. Bunyaviroch, S.E. Froehlich, K. Hirano, J.D. Mulik: Measurement of ambient ozone using a nitrite-coated filter, Analytical Chemistry, 65, 209 - 214(1993).
• [15] Krupa S.V, W.J. Manning, M. Nosal : Use of tobacco cultivars as biological indicators of ambient ozone pollution: An analysis of exposure-response relationships, Environm. Pollut, 81, 137-146 (1993).
• [16] Lityńska Z, B. Kois: Ozone changes in the troposphere, [in:] Symposium: Ozone and UV-B changes and their influence on the environment, 2 - 3 October 1997, Ustroń -Jaszowiec 1997, 45 - 46.
• [17] Logan J.A.: Tropospheric ozone: seasonal behaviour, trends and anthropogenic influence, J. Geophys. Res. 90, 10463-10482 (1985).
• [18] Manning W.J., W.A. Feder: Biomonitoring Air Pollutants with Plants, Applied Science Publishers, London 1980, 1 -142.
• [19] Nowicki M.: Environment in Poland. Issues and solutions, Kluvier Academic Publishers, Dordrecht/Boston/London 1993, 1 - 191.
• [20] Stanners D., Ph. Bourdeau (eds): Europe's environment. The Dobris Assessment, European Environment Agency, Copenhagen 1995, 1 - 676.
• [21] Turzański K.P., A. Heryan, et al.: Zanieczyszczenie powietrza w 1996 roku, [in:] Raport o stanie zanieczyszczenia powietrza w Krakowie w roku 1996. Część A, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Warszawa, Oddział Kraków, Kraków 1997, 1-209.
• [22] Volz A., D. Kley: Evaluation of the Montsouris series of ozone measurements made in the nineteenth century, Nature 332, 240-242 (1988).
• [23] Zwoździak J., A. Zwoździak, G. Kmieć, K. Kacperczyk: Analiza stężeń ozonu i skła¬du frakcyjnego aerozolu atmosferycznego w Sudetach Zachodnich, [in:] Z. Fiszer (ed.), Kar-konoskie badania ekologiczne. II Konferencja, Dziekanów Leśny, 17 - 19 stycznia 1994,

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).