Identyfikatory
Warianty tytułu
Charakterystyka petrologiczna i litofacjalna epikontynentalnej sekwencji klastycznej tremadoku na obszarze lubelskim
Języki publikacji
Abstrakty
Przedstawiono wyniki badań litologicznych, petrograficznych i chemicznych transgresywno-regresywnej serii osadów tremadoku Lubelszczyzny, które stwierdzono w 17 otworach wiertniczych wykonanych w latach 1968-1992 przez Instytut Geologiczny i Zjednoczenie Górnictwa Naftowego oraz Gazownictwa (ZPGN-Wołomin). Zespół skalny profilów jest reprezentowany przez osady tremadoku dolnego (pakerort AII) oraz lokalnie tremadoku górnego (ceratopyge A III), za który uznano część przystropową sekwencji w otworze wiertniczym Łopiennik IG 1 . Kompleks osadów tremadoku leży niezgodnie ze znaczną luką stratygraficzną na środkowokambryjskich piaskowcach poziomu Eccaparadoxides oelandicus lub Paradoxides paradoxissimus, a w stropie przykryty jest powszechnie przez transgresywne utwory zlepieńcowo-glaukonitowe lub glaukonitowo-węglanowe arenigu dolnego. Zespół skalny transgresywno-regresywnej serii tremadoku Lubelszczyzny składa się w przeważającej mierze ze skał silikoklastycznych. Zupełnie podrzędny udział przypada skałom nieterygenicznym: węglanom (wapienie, wapienie dolomityczne) i skałom krzemionkowym (chalcedonity). Zasadniczą część członu klastycznego sekwencji tworzą zlepieńce, oligomiktyczne piaskowce średnio- o drobnoziarniste, mułowce i iłowce. Piaskowce reprezentowane są głównie przez arenity kwarcowe o zwartym szkielecie ziarnowym. Skały piaskowcowe o cechach teksturalnych wak występują podrzędnie - głównie w profilach południowej części regionu. Udział mułowców i iłowców jest zróżnicowany przestrzennie: nieznaczny w północnej części regionu (rej. Kocka-Chełma Lubelskiego), a relatywnie większy w części południowej (rej. Krasnegostawu-Hrubieszowa). Osady tremadoku - w szczególności piaskowce i mułowce - są na ogół intensywnie zdiagenezowane. Istotną rolę w ostatecznym ukształtowaniu ich cech teksturalnych oraz składu mineralnego odegrały procesy postdepozycyjne, w tym zwłaszcza diagenetyczne: kompakcja, rozpuszczanie pod ciśnieniem, cementacja - sylifikacja i karbonatyzacja, w mniejszym stopniu fosfatyzacja oraz zastępowanie - chlorytyzacja, serycytyzacja i pirytyzacja. Zespół tych procesów spowodował znaczną redukcję ich pierwotnie wysokiej porowatości inicjalnej. Za sprawą zmienności obocznej w serii osadów tremadoku manifestuje się istnienie dwu jednostek litofacjalnych o odmiennej rejonizacji: litofacji piaskowcowej (rej. Kocka-Chełma Lubelskiego) i litofacji mułowcowo-ilastej (rej. Krasnegostawu-Hrubieszowa). Jakościowy charakter litologii i zbiór cech sedymentologicznych osadów wyróżnionych litofacji wskazuje, że reprezentują one typowe sekwencje szefu otwartego: litofacja piaskowcowa - części proksymalnej, natomiast litofacja mułowcowo-ilasta - części dystalnej bardziej głębokowodnej i bardziej oddalonej od brzegu. Ich cechą wspólną jest m.in. to, że charakteryzują się zmiennym naprzemianległym występowaniem wąskiego spektrum środowisk, których sukcesja związana była z działaniem dwu odmiennych genetycznie czynników: globalnego - wyrażonego eustatycznymi wahaniami poziomu wód oceanu światowego - oraz regionalnego - związanego z aktywnością tektoniczną bloków podłoża. Z analizy rozkładu niepełnych miąższności osadów tremadoku i względnego udziału piaskowców średnioziarnistych w poszczególnych profilach wynika, że dostawa materiału następowała z dwu podstawowych kierunków: z NE ku SW oraz E ku W. Zaawansowany stopień obtoczenia, wysortownia i dojrzałości mineralnej materiału detrytycznego wskazuje na długą drogę transportu. Jest to wynikiem głównie dwu czynników: po pierwsze - materiał okruchowy osadów tremadoku lubelskiego pochodził w zdecydowanej większości z redepozycji starszych serii skał klastycznych wendo-kambru; po drugie - w strefie przybrzeża zbiornika tremadockiego poddany był długiemu transportowi i intensywnej obróbce mechanicznej, ulegając wielokrotnie sedymentacji, suspensji, erozji synsedymentacyjnej i przemieszczaniu w rezultacie działania pływów i falowania. Zespół transgresywnych osadów zlepieńcowo-piaskowcowych tremadoku Lubelszczyzny wykazuje liczne koneksje litologiczno-petrograficzne z genetycznymi ich ekwiwalentami w równowiekowych profilach obszarów sąsiednich m.in. obniżenia podlaskiego, perybałtyckiego i podłoża Przedgórza Karpat w Polsce oraz wyniesienia wołyńsko-podolskiego i zapadliska lwowskiego na Ukrainie.
Results of lithological, petrographical and chemical analyses of the transgressive-regressive sediments of Tremadoc series are presented based on 17 borehole sections from the Lublin area. The studied sequence predominantly comprises siliciclastic rocks of various grain sizes. Nonterrigenous rocks are of minor importance. These include carbonates (limestones, dolomitic limestones) and siliceous rocks (chalcedonites). A dominant part of the terrigenous sequence is composed of medium- and fine-grained sandstones of dense grain framwork and textural features characteristic for quartz arenites. Sandstones belonging to 'wacke' group occur less frequently mainly in sections from the southern part of the region. Intensive pre-Arening erosion is accepted as a dominant reason for incomplete stratigraphic record of the Tremadoc in the investigated section.
Czasopismo
Rocznik
Tom
Strony
421--442
Opis fizyczny
fot., tab., wykr., bibliogr. 48 poz.
Twórcy
autor
- Polish Geological Institute, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa, Poland
Bibliografia
Typ dokumentu
Bibliografia
Identyfikator YADDA
bwmeta1.element.baztech-article-BUS1-0003-0116
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.