Origin and development of the Odra Bank in the light of the geologic structure and radiocarbon dating

• Autorzy: Kramarska R.

Warianty tytułu

PL

Geneza i rozwój rejonu Ławicy Odrzanej w świetle budowy geologicznej i datowania osadów metodą radiowęgla

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W budowie geologicznej czwartorzędu rejonu Ławicy Odrzanej przeważają osady piaszczyste różnej genezy i wieku. Trzy serie osadów rozpoznane w licznych profilach wierceń i datowane metodą radiowęgla, reprezentują osady interpleniglacjału i późnego glacjału zlodowacenia wisły oraz holocenu. Seria 1, zbudowana z piasków, miejscami z domieszką mułków, z rozproszoną substancją organiczną i zwęglonymi szczątkami organicznymi, występuje na północnym stoku Ławicy Odrzanej pod cienką pokrywą piasków morskich. Na podstawie datowań metodą radiowęgla seria ta została uznana za osady interpleniglacjalne utworzone prawdopodobnie w środowisku rzecznym. Rozpoznany na obecnym etapie badań tylko strop warstwy - maksymalnie do głębokości 6 m - nie daje podstaw do rozważań paleogeograficznych . Pojedyncze stanowiska z małżoraczkami i brak okrzemek w osadach dodatkowo utrudniają jednoznaczne określenie genezy osadów i środowiska sedymentacji. Seria 2 złożona z piasków i piasków mulistych, miejscami z torfem lub kredą jeziorną, rozpoznana została między Ławicą Odrzaną a brzegiem morskim i lokalnie na północnym skłonie ławicy. Bagienno-jeziorne osady tej serii wypełniają zagłębienia w powierzchni glin zwałowych. Datowanie radiowęglowe osadów dokumentuje okres tworzenia się torfów i rozwój jezior od późnego glacjału aż do transgresji morza litorynowego w okresie atlantyckim. Szczególne znaczenie dla paleogeografii i historii rozwoju obszaru w tym okresie mają daty 14060ą220 i 5100ą200 lat BP - najstarsza i najmłodsza data radiowęglowa osadów serii 2 . Pierwsza z dat, uzyskana dla najniższej próbki torfów w profilu świadczy o bardzo wczesnej deglacjacji tej części Bałtyku. Druga wyznacza schyłek lądowego okresu rozwoju Ławicy Odrzanej. Kolejną serię 3 budują holoceńskie piaski morskie z licznymi odsypami muszlowymi i lokalnymi koncentracjami minerałów ciężkich. Pokrywa piasków morskich najlepiej rozwinięta jest w najpłytszych rejonach dna. Jest to przede wszystkim Ławica Odrzana oraz jej przedłużenie w kierunku południowo-wschodnim - relikt brzegu mierzejowego. Data radiowęglowa 5190ą130 lat BP, uzyskana dla skorupek małżów morskich wyseparowanych ze spągowych partii morskiej pokrywy piaszczystej w profilu, dokumentująca obecność morza u południowych zboczy bariery mierzejowej Ławicy Odrzanej, pozostaje w ścisłym związku z wcześniej wspomnianą datą wyznaczającą schyłek rozwoju jezior na ławicy. Istotne znaczenie mają też współczesne daty (młodsze niż tysiąc lat) muszli z warstwy erozyjnej leżącej w stropie osadów zaliczonych do interpleniglacjału. Dokumentują one współczesny etap rozwoju obszaru odznaczający się ograniczoną akumulacją osadów morskich i erozją płytko zalegających osadów starszych.

EN

Sandy sediments of various origin and age dominate Quaternary geologic structure of the Odra Bank region. Three sediment series identified in numerous borehole section and dated using rediocarbon method represent sediments of the Interpleniglacial, the late Vistulian Glaciation, and the Holocene. The oldest series composed of sands, locally silty sands with organic matter and coalified organic remains, formed in the Interpleniglacial of the Vistulian Glaciation. Younger series is represented by the marshy-lacustrine sediments, which formed in the late Glacial and the Early Holocene. The youngest series is composed of marine sands. Stages of the region development were determined based on results of radiocarbon dating. Two dates are the most significant: 14 060 years BP, which indicates beginning of the peat accumulation in the studied region, and 5190 years BP, which indicates the beginning of the Littorina Sea transgression into the Odra Bank.

Słowa kluczowe

PL

Ławica Odrzana; Zatoka Pomorska; plejstocen; holocen; sedymentacja; metoda radiowęgla

EN

Southern Baltic; Odra Bank; Pomeranian Bay; Pleistocene; Holocene; fluvial; lacustrine sediments; marine sediments; radiocarbon dating

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Kwartalnik Geologiczny
• Rocznik: 1998
• Tom: Vol. 42, nr 3
• Strony: 277--288
• Opis fizyczny: wykr., bibliogr. 22 poz.

Twórcy

autor

Kramarska R.

• Marine Geology Brach, Polish Geological Institute, Polna 62, 81-740 Sopot, Poland