Identyfikatory
Warianty tytułu
Stratygrafia syluru na obszarze Zawiercia-Żarek (NE obrzeżenie GZW)
Języki publikacji
Abstrakty
Zaprezentowano rezultaty badań skał syluru z 50 wybranych otworów wiertniczych wykonanych w latach 1970-1989 na obszarze Zawiercia - Żarek przez Państwowy Instytut Geologiczny i Przedsiębiorstwo Geologiczne w Krakowie. Zapis litologiczny syluru tworzy kompleks osadów węglanowo-klastycznych o nieznacznej miąższności. Część dolną kompleksu budują skały węglanowe wykazujące zaawansowany stopień rekrystalizacji, natomiast górną - skały klastyczne: ilowce i mułowce z podrząędnymi wkładkami piaskowców oraz epizodycznie skał krzemionkowych (lidyty) i skał piroklastycznych (bentonity, tufity). W opracowanych sekwencjach osady syluru ułożone są zgodnie sedymentacyjnie na ordowiku lub kontaktują tektonicznie z różnowiekowymi poziomami bądź węglanów ordowiku, bądź też klastytów najmlodszego prekambru (wend)- kambru dolnego(?). Ich bezpośredni nadkład tworzą albo transgresywnie zalegające osady dewonu, albo triasu - najczęściej dolnego (najniższy piaskowiec pstry, ret), rzadziej środkowego (dolomity kruszconośne). W części profilów sekwencji osadów sylurskich nie przebito. Na podstawie skamieniałości stwierdzono osady landoweru, wenloku i ludlowu dolnego. Wiek osadów landoweru i wenloku dolnego dokumentują konodonty, natomiast osadów wenloku górnego i ludlowu donego- graptolity. W analizowanym materiale rdzeniowym datowane palentologicznie osady landoweru napotkano w profilach czterech otworów wiertniczych. Ich landowerski potwierdza zespół oznaczonych przez M. Nehring-Lefeld konodontów: Spathognathodus celloni Walliser s.f., Neoprioniodus subcarnus walliser s.f., Drepanodus aduncus Nicoll et Rexroad i Pseudooneothodus becmanni (Bischoff et Sanneman). Wenlok reprezentowany jest przez datowane paleontologicznie osady ilasto-mułowcowe w profilach osmiu otworów wiertniczych. Ich wiek dokumentują graptolity: Cyrtograptus lundgreni Tullberg, Monograptus flemingi (Salter), Testograptus testis (Barrande) i Monograptus ex gr, dubius (Suess). Osady ludlowu dolnego wyodrębniono na podstawie datowań graptolitami w profilach dziesięciu otworów wiertniczych. Za osady sylurskie, należące prawdopodobnie do ludlowu dolnego, uznano ponadto serie skał ilasto-mułowcowych z nieoznaczalnymi fragmentami graptolitów. Z osadów ludlowu dolnego oznaczono: Monograptus ex gr. Dubius (Suess), Monograptus aff. Uncinatus Tullberg, Bohemograptus bohemicus (Barrande), B.cf. bohemicus (Barrande), B.bohemicus tenuis (Boucek), Saetograptus cf. Chimaera (Barrande), Neodiversograptus nilssoni (Barrande), N.cf. nilssoni (Barrande), Cucullograptus ex gr. Aversus (Eisenack), C.aff. aversus (Eisenack), C.aff. pazdroi (Urbanek), Lobograptus ex gr. Scanicus (Tullberg), L.cf. scanicus scanicus (Tullberg), L.scanicus aff. Parascanicus (Kuhne), saetograptus chimaera (Barrande), S. sp. I Linograptus sp. Występowanie osadów ludlowu górnego (ludfordian) potwierdzono paleontologicznie. Ich prawdopodobną obecność, powyżej udokumentowanej faunistycznie serii ludlowu dolnego (gorstian), przyjęto również warunkowo. Za ludlow górny uznano wreszcie arbitralnie nieme faunistycznie fragmenty serii sylurskiej nawiercone bezpośrednio pod triasem dolnym lub zwietrzałymi intruzywami (porfiry) i brekcjami. Za linostratotyp osadów węglano-klastycznych syluru dla obszaru zawierciańsko-żareckiego NE obrzeżenia GZW proponuje się uznać profil z otworu o głęb. 414,1 - 538,3 m, w którym stwierdzono dotychczas najpełniej rozwiniętą i dobrze datowaną paleontologicznie (graptolity, konodonty) sukcesje stratygraficzną systemu pozbawioną znaczniejszych luk sedymentacyjnych i redukcji tektonicznych. Jako hypolistratotypy można natomiast przyjąć profile cząstkowe, z otworów wiertniczych głęb. 375,2-469,5 m i 270,0-400,0 m, gdzie zachowane są najpełniejsze i typowo wykształcone serie osadów odpowiednio landoweru i wenloku oraz ludlowu dolnego (gorstian). Zrekonstruowana z profili cząstkowych niepełna miąższność rzeczywista osadów węglanowo-klastycznych syluru (landower, wenlok, ludlow dolny) wynosiprzypuszczalnie ok. 400,0-450,0 m. Stwierdzone kąty upadu warstw są zmienne i wahają się w granicach 20-70, a najczęściej 20-40. Z sukcesji litologicznej syluru wynika, że odpowiada ona trzem kolejnym fazom regresywnej ewolucji zbiornika: od litofacji węglanowej (landower), przez węglanowo-ilastą i ciemnych osadów ilastych (wenlok), po wykształcenie ilasto-mułowcowe ze wzrastającym ku górze profilu udziałem piaskowców (ludlow). Jako punkt zwrotny od transgresywnej do regresywnej fazy rozwoju zbiornika uznać można pogranicze wenloku i ludlowu, tj. moment zaniku w poszczególnych profilach przewarstwień ciemnych bitumicznych ilowców, reprezentujących osady bardziej wewnętrznych, basenowych partii zbiornika.
Structural position, lithological character, major petrographical features and biostratigraphy of Silurian deposits are discussed basing upon data from boreholes drilled between 1970 and 1989. Diagnostic studies of graptolite and conodont fragments have enabled the recognition of Wenlock, lower Ludlow (Gorstian) and presumably locally the lowermost part of upper Ludlow (Ludfordian) deposits within the clastic part of Silurian sequence, whereas within its carbonate part - Llandovery and lowermost Wenlock sediments. The Lower Silurian carbonates pass down into the Ordovician ones probably with sedimentary continuity. This is evidenced by conodont successions in the borehole sections Ż-88 and Ż-99. Anchimetamorphic transformations (regional, dynamic and thermal-metasomatic) of Silurian rocks and a high degree of tectonic differentiation between individual sections are common. The lack of stratigraphically complete Silurian sequences results mainly from their intensive tectonism and the pre-Devonian and pre-Triassic erosion.
Czasopismo
Rocznik
Tom
Strony
183--200
Opis fizyczny
fot., wykr., bibliogr. 71 poz.
Twórcy
autor
autor
- Polish Geological Institute, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa, Poland
Bibliografia
Typ dokumentu
Bibliografia
Identyfikator YADDA
bwmeta1.element.baztech-article-BUS1-0003-0101
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.