Identyfikatory
Warianty tytułu
Badania geochemiczne gleb i roślinności w górach Świętokrzyskich w latach 1994-1996
Języki publikacji
Abstrakty
Głównym celem trzyletnich badań gleb i roślinności w regionie świętokrzyskim było ustalenie bazowej koncentracji pierwiastków chemicznych i izotopów siarki oraz określenie ich rozkłady przestrzennego. Cel ten osiągnięto stosując pięcio -oraz czteropoziomową, niewyważoną, gniazdową analizę wariancji (ANOVA). Badaniami objęto: gleby, igły sosny Pinus sylvestris L., plechy porostów Hypogymnia physodes (L) Nyl. I częściowo Xanthoria parietina (L) Th.Fr., tkanki mchów Entodon schreberi Hedw., Hylocomium splendens Hedw. I Hypnum cupressiforme Hedw., wody ze źródeł oraz pyły przemysłowe i węgiel z największych zakładów przemysłowych regionu. Zainicjowano również oznaczenia wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA), polichlorobifenyli (PCB), pestycydów chloroorganicznych i fenoli. Najwyższy poziom glebowy zawierał podwyższoną koncentrację wielu pierwiastków, szczególnie Hg (do 0,628 ppm), Pb(do 398 ppm) i S (do 0,152%). Najwyższe zawartości wielu pierwiastków, w tym również wyżej wymienionych, stwierdzono na Łysicy. Zarejestrowano tu również najniższą wartość pH (3,3) oraz maksymalną koncentrację WWA (do 1905,83 ppb). Średnie geometryczne wielu pierwiastków, w tym As, Cr, Hg, Pb i S są wyższe na terenie Świętokrzyskiego parku narodowego i Gór Świętokrzyskich niż na pozostałym obszarze Polski, a nawet na Górnym Śląsku. Wynika to po części ze specyficznej budowy geologicznej Gór Świętokrzyskich. Znaczna ich część zbudowana jest ze zwięzłych i słabo przepuszczalnych piaskowców kwarcytycznych kambru i dewonu dolnego charakteryzujących się łabo rozwiniętym profilem glebowym (rankery). Układ ten sprzyja akumulacji wielu pierwiastków, a szczególnie siarki i metali ciężkich. Igły sosny zwyczajnej z terenu parku zawierały więcej manganu niż ich odpowiedniki z pozostałego obszaru badań. Najmłodsze igły (z 1996 r.) w porównaniu ze starszymi (1994 i 1995 r.) pochodzącymi z tego samego zbioru zawierały więcej U, K, Mg, Ni i P, wykazując jednocześnie większe wzbogacenie w cięższy izotop siarki. Igły jednoroczne pobrane w 1994, 1995 i 1996 r. ujawniały spadek zawartości Cu, K, Mg, Ni, P i S. W porównaniu z korą igły sosny reprezentujące wszystkie badane przedziały wiekowe były wzbogacone w B, Mn, P, S, Zn i cięższy izotop siarki, natomiast kora zawierała więcej Al., Ba, Cd, Fe, Hg, La, Pb, Ti, V, Y i Yb. Porosty H.physodes ujawniały w stosunku do kory wzbogacenie w Fe, Hg, K, Mg, P, S, Ti, Zn i cięższy izotop siarki. Porosty z 1996 r. wykazywały w porównaniu z porostami z 1994 r. znaczny spadek zawartości siarki. Koncentracja siarki oraz niektórych metali ciężkich i toksycznych w igłach sosny oraz siarki w porostach były prawie takie same jak w północnej i wschodniej Finlandii i Norwegii. Z kolei porosty z obszaru Gór Świętokrzyskich ujawniały wyższy poziom skażenia metalami. Skład izotopowy siarki w różnych elementach środowiska przyrodniczego oraz pyłach przemysłowych potwierdził jej pochodzenie antropogeniczne. Analiza rozkładu przestrzennego pierwiastków chemicznych w glebach oraz róży wiatrów wykazała, że zanieczyszczenia pochodzą głównie z sektora południowo-zachodniego. Nie jest zbadany jednak zasięg oddziaływania zakładów przemysłowych i kotłowni zlokalizowanych w południowo-zachodniej części badanego obszaru (Bukowa, Małogoszcz, Nowiny, Trzuskawica, Kielce) oraz w dolinie Kamiennej (Ostrowiec Świętokrzyski, Suchedniów, Skarżysko-Kamienna). Analizy chemiczne pyłów i węgli pobranych z największych zakładów przemysłowych regionu wskazują na istnienie, obok ponadregionalnego tła, szeregu lokalnych potencjalnych źródeł skażeń.
The results of element and sulphur isotope determinations performed on soils from the Holy Cross Mts. Region showed that many elements were elevated primarily due to air pollution. The chemical analyses performed on samples collected in 1996 indicated the raised content of many elements, especially Hg, Pb and S, in topsoil. The most contaminated site was Łysica Mt., the tallest mountain of the region, showing the maximum content of many elements. In addition, the lowest pH values and the highest concentrations of PAHs were recorded here. The geometric mean values of a large number of elements, especially As, Cr, Hg, Pb and S, were higher in the Holy Cross Mts. Than those in Poland. Scots pine needles from Holy Cross Mountain National Park contained much Mg than those from the remaining part of the Holy Cross Mts. Compared to the oldest needles, the youngest from the same crop revealed the raised content of Cu, K, Mg, Ni, P and heavy sulphur isotope and the drop of Al., Ba, Ca, Fe, Hg, Mg, Pb, Sr, Ti and Zn. On the other hand, the one-year needles collected in 1994 to 1996 showed the decrease of Cu, K, Mg, Ni, P and S. The needles of all age classes yielded elevated concentrations of B, Mn, P, S, Zn and heavy sulphur isotope; the bark revealed more Al., Ba, Cd, Cr, Fe, Hg, La, Pb, Ti, V, Y and Yb. In turn the lichen species Hypogymnia physodes (L) Nyl. Was enriched in Fe, Hg, K, Mg, P, S, Ti, Zn and heavy sulphur isotope relative to pine bark. The content of sulphur in pine needles and lichens was generally close to that from Finnish Lapland or rural parts of Scandinavia. Moreover, concentrations of heavy metals in pine needles were similar, whereas those in lichens were higher compared to those in northern and eastern Finland.
Czasopismo
Rocznik
Tom
Strony
99--112
Opis fizyczny
fot., mapka, tab., bibliogr. 37 poz.
Twórcy
autor
- swiętokrzyski Mts. Branch, Polish Geological Institute, ul. Zgoda 21, 25-953 Kielce, Poland
Bibliografia
Typ dokumentu
Bibliografia
Identyfikator YADDA
bwmeta1.element.baztech-article-BUS1-0003-0094
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.