Identyfikatory
Warianty tytułu
Stratygrafia osadów ordowiku na obszarze Żarek-Mysłowa (NE obrzeżenie GZW)
Języki publikacji
Abstrakty
Zaprezentowano wyniki badań litologicznych i stratygraficznych rdzeni skał ordowiku z 8 wybranych otworów wiertniczych z rejonu Żarek-Mysłowa północno-wschodniego obrzeża GZW (blok małopolski), które uzupełniono wstępnymi rzultatami analiz petrograficznych i mikrofacjalnych płytek ciankich oraz obserwacjami sedymentologicznymi i tektonicznymi. Z grupy opracowanych otworów 5 wykonano w rejonie Żarek a 3 w rejonie Mysłowa. W badanych rdzeniach datowane paleontologicznie osady ordoickie napotkano in situ w profilach 5 otworów wiertniczych Za osady ordowickie uznano ponadto umownie pozbawione mikroszczątków organicznych skały węglanowe. W analizowanych profilach osady ordowickie stwierdzono pod bezpośrednim przykryciem dwu serii skalnych, tj. syluru lub triasu dolneg. Z nadkładem sylurskim graniczą one bądź zgodnie sedymentacyjnie, bądź niezgodnie wzdłuż płaszczyzn nieciągłości tektonicznych, podczas gdy z osadami triasu dolnego (ret) ich granica ma charakter niezgodniści sedymentacyjnej manifestującej się znacznych rozmiarów hiatusem stratygraficznym. Kompleks osadów węglanowych ordowiku podścielony jest sria klastyków najmłodszego prekambru (wend)-kambrudolnego, z którymi kontaktują wzdłuż wyrazistej powierzchni niezgodności tektonicznej. Granicę osadów ordowiku zarówno z seriami bezpośredniego nadkładu, jak i z podłożem, podkreśla zwykle zmiennych rozmiarów dyskordancja kątowa, która zmienia się od 10-27 do 30-40o. Skały węglowe ordowiku stwierdzono również w profilach wiertniczych w formie redeponowanego materiału okruchowego na złożu wtórnym. Ich nagromadzenia zidentyfikowano wśród składników frakcji grubookruchowej, m.in. transgresywnych zlepieńców podstawowych kompleksu triasu dolnego i środkowego, w których występują w trzech różnowiekowych poziomach: dolnym (niższy pstry piaskowiec), środkowym (ret) i górnym (dolomit kruszconośny). Jakościowy skład ordowickiego materiału litycznego w zlepieńcach poszcególnych poziomów jest mało urozmaicony i nie wykazuje istotniejszych zmian lateralnych. Z próbek klastów wapieni, wyseparowanych ze zlepieńców podstawowych triasu środkowego (dolomity kruszconośne) nie uzyskano mikroszczątków organicznych. Zapis litologiczny ordowiku tworzą głownie osady węglanowe, podrzędnie ilaste i ilasto-mułowcowe. Człon sekwencji węglanowej reprezentowany jest przez wapienie, wapienie dolomityczne oraz wapienie margilaste i organodetryczne. Ich charakter petrograficzny odpowiada trzem podstawowym typom teksturalnym: średnio- i grubokrystalicznym sparytom, sparytom zailonym i biosparytom. Skały te są na ogół masywne, zwięzłe i twarde, miejscami mniej lub bardziej skrzemionkowane o nierównym przełamie, najczęściejj pozbawione uławicenia. Ich barwa jest jednolita, zwykle jasnoszara i szara, lokalnie w odcinku przystropowym wtórnie zmieniona - szarobrunatna. Struktura skał węglanowych jest allotriomorficzna (ziarnista), a tekstura bezładna, masywna. W sekwencjach wapieni powszechnie notuje się charakterystyczne nierówne powierzchnie nieciągłości sedymentacyjnych z cienkimi powłokami ilastymi, słabo zachowane stylolity o róznej orientacji i genezie , drobne spękania i próżnie oraz nieregularne żyłki węglanowe i kwarcowe ze skupieniami siarczków. Zupełnie wyjątkowo pojawiają się w dolnym i przystropowym odcinku profilu nieregularne smugi i przemazy materiału ilastego barwy szarej i szaroseledynowej oraz drobne gniazdowe skupienia szarobrunatnej substancji fosforanowej. W żadnym z badanych profilów w kompleksie węglanów ordowiku nie napotkano dotychczas makroszczątków organicznych i śladów działalności życiowej organizmów. Zapis stratygraficzny ordowiku reprezentowany jest przez 5 standartowych serii systemu: arenig, lanwirn, landeil, karadok i aszgil. Identyfikację wiekową arenigu, lanwirnu, landeilu i aszgilu oparto na datowaniach mikropaleontologicznych, natomiast karadoku - na wcześniejszych znaleziskach mikrofauny i mikroflory (akritarcha) oraz przesłankach pośrednich, w tym ich litologii i pozycji w profilu. Za sprawą złego stanu zachowania większości mikroskamieniałości, ich nierównomiernego rozmieszczenia i niskiej na ogół frekwencji, wreszcie luk w rozpoznaniu biostratygraficznym przyjęta wersja podziału stratygraficznego ma charakter przybliżony. Zespoły skalne węglanów ordowiku są intensywnie stektonizowane, często notuje się strefy brekcji lub drugotu tektonicznego, liczne spękania, szczeliny i strome powierzchnie poślizgów. Upady warstw w poszczególnych profilach są zmienne i najczęściej mieszczą się - we wszystkich tych przypadkach, gdy ich identyfikacja jest w pełni wiarygodna - w granicach 20-40o. Zakres i skala tektonizacji są zróżnicowane przestrzennie - relatywnie słabsze w rejonie Żarek, a wyraźnie intensywniejsze w rejonie Mysłowa, tj. w bezpośrednim sąsiedztwie przebiegu domniemanej strefy uskoku przesuwczego między blokiem górnośląskim a małopolskim. Za tymczasowy litostratotyp ordowiku żarecko-mysłowskiego segmentu NE obrzeżenia GZW mogą być uznane cząstkowe profile z otworów Ż-47 i Ż-89, w których stwierdzono najpełniejszą dotychczas sukcesję stratygraficzną datowanych paleontologicznie osadów arenigu-landeilu i aszgilu. Inwentarz litologiczny i zespoły mikroskamieniałości osadów węglanowych ordowiku rejonu Żarek wykazują liczne analogie z równowiekowymi ich odpowiednikami w profilach obszarów sąsiednich, tj. rejonu Mrzygłodu i Zawiercia . Zrekonstruowana na podstawie opracowanych profili cząstkowych całkowita miąższność rzeczywista osadów ordowiku żarecko-mysłowskiego segmentu NE obrzeżenia GZW wynosi przypuszczalnie około 85,0-90,0m.
Preliminary results are presented of studies of the Ordovician sediments in the NE margin of the Upper Silesian Coal Basin in the area of Żarki (in ENE) and Mysłów (in WSW). Structural position, lithology, main petrographic features, and results of biostratigraphic investigations of the Ordovician complex are described. On the basis of conodonts it was found that the carbonate Ordovician sequence cantains sediments of Arenig, Llanvirn, Llandeilo, caradoc and Ashgill. Sedimentary continuity between the Ordovician and Silesian is estimated on the basis of conodont succession in the profiles of the carbonate sequence found in boreholes Ż-88 and Ż-89. Attention was given to anchimetamorphosis of the Ordovician rocks as well as intensive tectonisation in the particular profiles. Incompleteness of the Ordovician profiles has been caused by tectonisation and intensive erosion of pre-Devonian and pre-Triassic age.
Czasopismo
Rocznik
Tom
Strony
29--40
Opis fizyczny
wykr., bibliogr. 47 poz.
Twórcy
autor
autor
- Polish Geological Institute, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa, Poland
Bibliografia
Typ dokumentu
Bibliografia
Identyfikator YADDA
bwmeta1.element.baztech-article-BUS1-0003-0089
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.