Denudacja chemiczna w zlewniach Gór Świętokrzyskich i Niecki Nidziańskiej

• Autorzy: Ciupa T.

Warianty tytułu

EN

Chemical denudation in the catchments of the Holy Cross Mts. and Nida Basin

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy przedstawiono stan rozpoznania współczesnej denudacji chemicznej w Górach Świętokrzyskich i Niecce Nidziańskiej ze szczególnym uwzględnieniem zlewni Białej Nidy, Sufragańca i Silnicy.Woparciu o wyniki stacjonarnych i ekspedycyjnych badań hydrochemicznych w kilkunastu zlewniach cząstkowych wykazano, że przestrzenne zróżnicowanie tego procesu geochemicznego uwarunkowane jest głównie różnorodnością litologiczną podłoża i zagospodarowaniem terenu. Znalazło to odzwierciedlenie w uzyskanych wskaźnikach chemicznej denudacji jednostkowej, którego wartości kształtują się tu w szerokim przedziale, tj. od 10 t rok-1 km-2 (obszary krzemionkowe) do 435 t rok–1 km-2 (obszary gipsowe). Należy jednak pamiętać, że wskaźnik ten w sposób uproszczony charakteryzuje przestrzenne zróżnicowanie współczesnej denudacji chemicznej nawet wówczas, gdy badania prowadzone były w małych zlewniach.

EN

In the study there has been presented the state and the results of contemporary chemical denudation in the Holy Cross Mts. and Nida Basin, particularly considering the Biała Nida, Sufraganiec and Silnica catchments. The stationary and expeditionary hydrochemical researches have been conducted in several basins. The results indicate the spatial distribution of the process. This mainly depends on the lithological variety of the ground and landuse. It is reflected in the obtained rates of chemical specific denudation. It forms a wide interval between 10 ton year-1źkm-2 (silicon areas) and 435 ton year-1 km-2 (gypsum areas). Nevertheless we ought to remember that the rate characterizes, in a simplified way, the spatial distribution of the contemporary chemical denudation even though the researches are carried out in small basins.

Słowa kluczowe

PL

denudacja chemiczna; antropopresja; Góry Świętokrzyskie; Niecka Nidziańska

EN

chemical denudation; antropopression; Holy Cross Mountains; Nida Basin

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2012
• Tom: Vol. 20
• Strony: 13--20
• Opis fizyczny: Bibliogr. 32 poz., rys.

Twórcy

autor

Ciupa T.

• Zakład Hydrologii i Geoinformacji, Instytut Geografii, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach,

Bibliografia

• Alekin O.A., 1956. Podstawy hydrochemii. Wyd. Geol., Warszawa.
• Buraczyński J., Michalczyk Z., 1973. Denudacja chemiczna w dorzeczu Białej Łady. Annales UMCS, sec. B 28: 127–138.
• Chwalik A., 2006. Ewolucja wybranych form rzeźby Niecki Soleckiej (Niecka Nidy). Maszynopis pracy doktorskiej. Katedra Geomorfologii, Uniwersytet Śląski, Sosnowiec.
• Ciupa T., 1991. Współczesny transport fluwialny w zlewni Białej Nidy. Wyd. WSP w Kielcach.
• Ciupa T., 1993. Transport fluwialny Belnianki (Góry Świętokrzyskie) podczas wezbrania roztopowego w 1991 r. Przeg. Geogr. 45(3–4): 419–429.
• Ciupa T., 2001. Funkcjonowanie systemu fluwialnego Silnicy i Sufragańca w strefie miejskiej Kielc. W: A. Karczewski, Z. Zwoliński (red.), Funkcjonowanie geoekosystemów w zróżnicowanych warunkach morfoklimatycznych. Monitoring–ochrona–edukacja: 103–113.
• Ciupa T., 2006. Wpływ użytkowania na transport materiału rozpuszczonego w małych zlewniach na przykładzie Silnicy i Sufragańca (Kielce). W: A. Kostrzewski (red.), Przemiany środowiska geograficznego Polski Północno-Zachodniej. Forum Geografów Polskich. UAM, KNG PAN, SGP, PZPN, PTG, Poznań: 51–54.
• Ciupa T., 2008. Rola użytkowania w kształtowaniu obszarów dostawy sedymentu do koryt w zlewni Sufragańca i Silnicy (Góry Świętokrzyskie). Landform Analysis 9: 75–78.
• Ciupa T., 2009. Wpływ zagospodarowania terenu na odpływ i transport fluwialny w małych zlewniach na przykładzie Sufragańca i Silnicy (Kielce). Kielce, UJK.
• Ciupa T., 2010. Zastosowanie wskaźnika stabilności obszarowej zlewni do analizy wybranych cech odpływu i transportu fluwialnego na przykładzie Sufragańca i Sinicy. Landform Analysis 13: 5–11.
• Cleaves E.T., Godfrey A.E., Bricker O.P., 1970. Geochemical balance of a small watershed and its geomorphic implications. Geol. Soc. of America Bull. 81(10): 3015–3032.
• Froehlich W., 1975. Dynamika transportu fluwialnego Kamienicy Nawojowskiej. Prace Geogr. IgiPZ PAN 114: 1–122.
• Froehlich W., 1982. Mechanizm transportu fluwialnego i dostawy zwietrzelin w górskiej zlewni fliszowej. Prace Geogr. IGiPZ PAN 143: 1–144.
• Głazek J., Markowicz-Łohinowicz M., 1974. Zależność składu chemicznego wód krasowych od budowy geologicznej w południowo-zachodniej części Gór Świętokrzyskich. Acta Geol. Pol. 23, 3: 529–546.
• Janiec B., 1997. Transformacje i translokacje jonowe w wodach naturalnych Roztocza Zachodniego. Rozpr. Habilit. UMCS, 57, Lublin.
• Kostrakiewicz L., 1999. Denudacja chemiczna skał węglanowych na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego i obrzeża. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 55, 6: 55–68.
• Kotarba A., 1972. Powierzchniowa denudacja chemiczna w wapienno-dolomitowych Tatrach. Prace Geogr. IG PAN, 96: 1–116.
• Macioszczyk A., 1987. Hydrogeochemia. Wyd. Geol., Warszawa.
• Markowicz M., Pulina M., 1979. Ilościowa półmikroanaliza chemiczna wód w obszarach krasu węglanowego. Prace Nauk. UŚ 289: 1–67.
• Markowicz-Łohinowicz M., 1968. Procesy współczesnej korozji krasowej masywu węglanowego Jury Częstochowskiej. Speleologia 3(2): 55–79.
• Maruszczak H., 1990. Denudacja chemiczna. W: M. Bogacki (red.), Współczesne przemiany rzeźby Polski południowo-wschodniej. Prace Geogr. IGiPZ PAN 153: 23–41.
• Maruszczak H., Rodzik J., Świeca A., 1992. Denudacja mechaniczna i chemiczna we wschodniej części pasa wyżyn południowopolskich. Prace Geogr. IGiPZ 155: 105–131.
• Mazurek M., 2000. Zmienność transportu materiału rozpuszczonego w zlewni Kłudy jako przejaw współczesnych procesów denudacji chemicznej (Pomorze Zachodnie). Wyd. Naukowe UAM, ser. Geogr. 62, Poznań.
• Pulina M., 1974. Denudacja chemiczna na obszarach krasu węglanowego. Prace Geogr. IG PAN 105: 1–159.
• Rodzik J., Ciupa T., Janicki G., Kociuba W., Tyc A., Zgłobicki W., 2008. Współczesne przemiany rzeźby Wyżyn Polskich. W: L. Starkel, A. Kostrzewski,A. Kotarba, K. Krzemień (red.), Współczesne przemiany rzeźby Polski. Wyd. IGiGP UJ, Kraków, s. 165–228.
• Różkowski J., 2006. Wody podziemne utworów węglanowych południowej części Jury Krakowsko-Częstochowskiej i problemy ich ochrony. Wyd.Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Rybka A., Ciupa T., Biernat T., Łoboda H., Szczygieł I., Lipska K., Giełżecka-Mądry D., Wójtowicz J., Rokicki B., 2004. Program ochrony środowiska dla miasta Kielce – część I. Archiwum UM, Kielce.
• Rzepa Cz., 1992. Wpływ denudacji na chemizm wód Czarnej Nidy w Górach Świętokrzyskich. Wyd. KTN, Kielce.
• Świeca A. (red.), 2004. Przyrodnicze uwarunkowania dynamiki obiegu wody i natężenia transportu fluwialnego w zlewni górnego Wieprza. Wyd. UMCS, Lublin.
• Świeca A., 1998. Wpływ czynników antropogenicznych na rzeczny odpływ roztworów i zawiesin na międzyrzeczu Wisły i Bugu. Rozpr. Hab., 61. Wyd. UMCS, Lublin.
• Tyc A., 1997. Wpływ antropopresji na procesy krasowe Wyżyny Śląsko-Krakowskiej na przykładzie obszaru Olkusz-Zawiercie. Kras i Speleologia, nr spec. 2: 1–176.
• Zwoliński Z., 1989. Geomorficzne dostosowywanie się koryta Parsęty do aktualnego reżimu rzecznego. Dok. Geogr. IGiPZ PAN 3–4: 1–144.