Uwagi o procedurach stosowanych w badaniach bezpośredniego oddziaływania człowieka na rzeźbę terenu Polski

• Autorzy: Podgórski Z.

Warianty tytułu

EN

Selected information about the research procedures to assess direct human influence on the relief of Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Wykorzystując wyselekcjonowane prace oraz szereg materiałów niepublikowanych. Autor dokonał przeglądu metod stosowanych w Polsce do oceny rozmiarów przekształceń rzeźby terenu wskutek bezpośredniego oddzia- ływania człowieka. Na podstawie analizy porównawczej tych procedur oraz wyników uzyskanych w toku badań z ich wykorzystaniem stwierdził m.in.: - niejednoznaczne precyzowanie przedmiotu badań i ich ograniczony zasięg przestrzenny, - realizowanie badań na obszarach, które nie zawsze są reprezentatywne dla stref morfogenetycznych Polski lub tworzących je jednostek niższego rzędu, - objęcie badaniami jedynie wybranych typów antropogenicznych form rzeźby terenu, - analizowanie przebiegu i skutków morfogenetycznej działalności człowieka w różnych okresach badawczych i z wykorzystaniem odmiennych procedur. W konkluzji Autor stwierdza, że dalszy rozwój badań nad bezpośrednią morfogenetyczną działalnością człowieka jest niezbędny dla pełnego poznania ewolucji współczesnej rzeźby Polski, a określenie prawidłowości w zakresie rozwoju i zaniku form antropogenicznych może być bardzo przydatne przy formułowaniu prognoz dotyczących stopnia antropogenicznego przeobrażenia rzeźby terenu obszaru Polski i jego przestrzennego zróżnicowania.

EN

On the basis of the selected papers and a number of unpublished materials, the author reviews the methods used in assessing the degree of direct human influence on relief transformation. The comparative analysis of the above procedures as well as their results enabled the following conclusions to be drawn: 1. the research subject of limited spatial extension is often ambiguously specified, 2. the research is conducted on the areas which are not fully representative for morphogenetic zones of Poland or for lower-ranking units, 3. only the selected types of anthropogenic forms are included into the studies, 4. the course and consequences of human morphogenetic activity is analysed in connection with selected research periods and using different procedures. The author concludes that the studies on both direct and indirect human morphogenetic activities are necessary to fully understand the evolution of contemporary relief of Poland. Moreover, defining regularities in terms of the development and disappearance of anthropogenic relief forms can be very useful for forecasting the level and spatial variation of anthropogenic relief transformation in Poland.

Słowa kluczowe

PL

antropogeniczne formy rzeźby terenu; stopień antropogenicznego przekształcenia rzeźby terenu; Polska

EN

anthropogenic relief forms; degree of anthropogenic relief transformation; Poland

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2010
• Tom: Vol. 12
• Strony: 87--98
• Opis fizyczny: Bibliogr. 51 poz., rys.

Twórcy

autor

Podgórski Z.

• Instytut Geografii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, ul. Gagarina 9, 87-100 Toruń

Bibliografia

• Dulias R., 1991. Stopień antropogenicznego przeobrażenia powierzchni terenu a obszarze Dąbrowy Górniczej w latach 1960-1982. Kształtowanie środowiska geograficznego i ochrona przyrody na obszarach uprzemysłowionych i zurbanizowanych, 3: 5-12.
• Dulias R., 2004. Anthropogenic relief transformation in eastern part of Dąbrowa Coalfield in the 20th century. [W:] J. Lóki, J. Szabó (red.), Anthropogenic aspects of landscape transformations, University of Debrecen, Debrecen, 3: 13-19.
• Dulias R., Jankowski A. T., 1990. The map of relief changes in Katowice Province. Part II: Main signs of anthropogenic changes of the relief. Prace Naukowe UŚ, 1089: 23-40.
• Fedorowicz J., 1993. Antropogeniczne przeobrażenia środowiska geograficznego na terenie miasta Torunia. Studia Societatis Scientiarum Torunensis, Sectio C, 10, 3, Toruń.
• Fels E., 1934. Der Mensch als Gestalter der Erdoberfläche. Petermanns Geographische Mitteilungen.
• Fels E. ,1935. Der Mensch als Gestalter der Erde. Bibliographisches Institut AG., Leipzig.
• Fels E. 1954. Der wirtschaftende Mensch als Gestalter der Erde. Franckh’sche Verlagshandlung, Stuttgart.
• Fels E., 1957. Anthropogene Geomorphologie. Scientia, 51: 255-260.
• Gąsiorowski M., 1996. Antropogeniczne przeobrażenia rzeźby terenu w gminie Dzierzgowo. Praca magisterska – zasoby Zakładu Geografii Fizycznej i Paleogeografii Czwartorzędu Instytutu Geografii UMK w Toruniu.
• Gruźlewska K., 1998. Antropogeniczne formy rzeźby terenu na obszarze gminy Lubicz. Praca magisterska – zasoby Zakładu Geografii Fizycznej i Paleogeografii Czwartorzędu Instytutu Geografii UMK w Toruniu.
• Hornig A., 1955. Formy powierzchni ziemi stworzone przez człowieka na obszarze Wyżyny Śląskiej. [W:] A. Wrzosek (red.), Górny Śląsk. Prace i materiały geograficzne. Kraków: 125-149.
• Jania J., 1983. Antropogeniczne zmiany rzeźby terenu wschodniej części Wyżyny Śląskiej. [W:] A. T. Jankowski (red.), Dokumentacja teledetekcyjna. Teledetekcja w badaniach środowiska geograficznego. UŚ, Katowice: 69-91.
• Jankowski A. T., Havrlant M., 1999. Anthropogene Reliefveränderungen in Ober-schlesien. [W:] Atlas Ost- und Südosteuropa. Aktuelle Karten zu İkologie, Bevëlkerung und Wirtschaft. Ed. P. Jordan, İsterreichisches Ost- und Südosteuropa-Institut, Wien.
• Jaworski T., 1995. Antropogeniczne przeobrażenia rzeźby terenu w okolicach Biskupina w wyniku pozarolniczej działalności człowieka. [W:] W. Niewiarowski (red.), Zarys zmian środowiska geograficznego okolic Biskupina pod wpływem czynników naturalnych i antropogenicznych w późnym glacjale i holocenie. Wyd. "Turpress", Toruń: 247-279.
• Karaś-Brzozowska C., Klimaszewski M., 1960. Charakterystyka geomorfologiczna Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, Biuletyn, 37, PAN, Komitet dla Spraw Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, Warszawa.
• Kostrzewski A., 2008. Przedmowa. [W:] L. Starkel,A. Kostrzewski, A. Kotarba, K. Krzemień (red.), Współczesne przemiany rzeźby Polski. SGP, IGiGP UJ, IGiPZ PAN, Kraków: 11-12.
• Kozacka U., 1964. Próba oceny stopnia przeobrażenia powierzchni ziemi przez człowieka na obszarze sekcji Otorowo mapy 1:25 000. [W:] Sprawozdanie Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2: 302-303.
• Kozacki L., 1980. Przeobrażenia środowiska geograficznego spowodowane wgłębnym górnictwem węgla brunatnego na obszarze Środkowego Poodrza. UAM, Poznań.
• Lach J. ,1984. Geomorfologiczne skutki antropopresji rolniczej w wybranych częściach Karpat i ich Przedgórza. Wyd. Naukowe WSP, Kraków.
• Lis K., Napiwodzki D., 2007. Analiza fraktalna antropogenicznych przekształceń rzeźby terenu na obszarze młodoglacjalnym. [W:] Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym. UW, Warszawa, T. 4: 93-96.
• Marcinek J., Komisarek J., 2001. Przekształcenia pokrywy glebowej na skutek przyspieszonej erozji wodnej falistych i pagórkowatych terenów Niziny Wielkopolski. Folia Universitatis Agriculturae Stetinensis 217 (Agricultura 87): 135-146.
• Marsh G. P., 1864. Man and Nature. The Belknap Press of Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts, Second Printing.
• Michalak U., 1999. Antropogeniczne przeobrażenia rzeźby terenu w gminie Nakło n. Notecią. Praca magisterska – zasoby Zakładu Geografii Fizycznej i Paleogeografii Czwartorzędu Instytutu Geografii UMK w Toruniu.
• Napiwodzki D., Lis K., 2007. Antropogeniczne przekształcenia rzeźby doliny Drwęcy kolo Nowego Miasta Lubawskiego. [W:] W. Marszelewski, L. Kozłowski (red.), Ochrona i zagospodarowanie dorzecza Drwęcy. Protection and managment of the river Drwęca Basin, UMK Toruń, 1: 251-262.
• Olchawa M., Pełka-Gościniak J., 2004. Antropogeniczne przeobrażenia powierzchni terenu w północno-wschodniej części Jaworzna w latach 1933-2001. Kształtowanie środowiska geograficznego i ochrona przyrody na obszarach uprzemysłowionych i zurbanizowanych, 35: 36-42.
• Pawłowski S., 1923. Zmiany w ukształtowaniu powierzchni ziemi wywołane przez człowieka. Przegląd Geograficzny, 4: 48-64.
• Pilawska J., 1967. Przeobrażenie środowiska geograficznego i rekultywacja w polskich zagłębiach węgla brunatnego. Czas. Geogr., 38:123-159.
• Podgórski Z., 1996. Antropogeniczne zmiany rzeźby terenu województwa toruńskiego, Studia Societatis Scientiarum Torunensis, Sectio C, 10, 4, Toruń.
• Podgórski Z., 2001. Antropogeniczne zmiany rzeźby terenu na obszarze Polski. Przegląd Geogr., 73: 39-58.
• Podgórski Z., 2000. Antropogeniczne przekształcenie rzeźby terenu środkowej części dorzecza Strugi Toruńskiej. [W:] G. Wójcik, K. Marciniak (red.) Funkcjonowanie i monitoring geokompleksów z uwzględnieniem lokalnych problemów ekologicznych. Zeszyty Naukowe Komitetu PAN “Człowiek i Środowisko”, 25: 105-116.
• Podgórski Z., 2003. Antropogeniczne przemiany środowiska przyrodniczego okolic Słupskiego Młyna nad Osą, [W:] J. M. Waga, K. Kocel (red.), Człowiek w środowisku przyrodniczym –zapis działalności. PTG Oddział Katowicki, Sosnowiec: 180-183.
• Podgórski Z., 2005a. Współczesne antropogeniczne zmiany rzeźby terenu na obszarze miasta Torunia. [W:] A. Kotarba, K. Krzemień, J. Święchowicz (red.), Współczesna ewolucja rzeźby Polski. VII Zjazd Geomorfologów Polskich. IGIPZ UJ, Kraków: 373-378.
• Podgórski Z., 2005b. Stopień antropogenicznego przeobrażania rzeźby terenu wybranych obszarów Polski. [W:] Kształtowanie środowiska geograficznego i ochrona przyrody na obszarach uprzemysłowionych i zurbanizowanych, 36: 41-50.
• Podgórski Z., Florek W., Szpikowski J., 2008. Wpływ człowieka na współczesny rozwój rzeźby młodoglacjalnej. [W:] L. Starkel, A. Kostrzewski, A. Kotarba, K. Krzemień (red.) Współczesne przemiany rzeźby Polski. Kraków: 305-325.
• Rakoczy A., 1997. Antropogeniczne przeobrażenia rzeźby terenu gminy Osielska. Praca magisterska – zasoby Zakładu Geografii Fizycznej i Paleogeografii Czwartorzędu Instytutu Geografii UMK w Toruniu.
• Sherlock L., 1922. Man as a geological agent. London.
• Sherlock L., 1932. Man's influence on the Earth. Home University library of modern knowledge, London.
• Sinkiewicz M., 1998. Rozwój denudacji antropogenicznej w środkowej części Polski Północnej (W. Niewiarowski red.), UMK, Toruń.
• Siudowski S., 1992. Antropogeniczne przeobrażenia rzeźby terenu gminy Nieszawa oraz gminy Waganiec. Praca magisterska – zasoby Zakładu Geografii Fizycznej i Paleogeografii Czwartorzędu Instytutu Geografii UMK w Toruniu.
• Sobczak K., 1993. Antropogeniczne przeobrażenia rzeźby terenu na obszarze miasta Bydgoszczy. Praca magisterska – zasoby Zakładu Geografii Fizycznej i Paleogeografii Czwartorzędu Instytutu Geografii UMK w Toruniu.
• Szczypek T., 2003. Anthropogenic menagement of land relief (on the example of Silesian Upland –south Poland. Geomorfologický sborník, 2: 59-64.
• Szpikowski J., 2004a. Wpływ denudacji antropogenicznej na zmiany pokrywy glebowej i morfologię stoków w zlewni młodoglacjalnej (zlewnia Perznicy, dorzecze Parsęty). [W:] A. Kostrzewski (red.), XV Sympozjum ZMŚP. Funkcjonowanie geosystemów Polski w warunkach zmian klimatu i różnokierunkowej antropopresji. UAM Poznań, GIOŚ, Komitet PAN „Człowiek i Środowisko”, WFOŚ w Szczecinie, WIOŚ w Szczecinie, Wydz. Ochrony Środowiska UW w Szczecinie, RZGW w Szczecinie: 87-90.
• Szpikowski J., 2004b. Wybrane elementy antropogenicznego przekształcenia rzeźby zlewni Perznicy (Pojezierze Drawskie, dorzecze Parsęty. [W:] M. Kejna, J. Uscka (red.), Zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego. Funkcjonowanie i monitoring geosystemów w warunkach narastającej antropopresji. Biblioteka Monitoringu Środowiska: 429-437.
• Uggla H., 1956. Ogólna charakterystyka gleb Pojezierza Mazurskiego. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie 1.
• Wrona A., 1973. Wpływ przemysłu na zmiany ukształtowania powierzchni ziemi Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Przegl. Geogr., 45: 557-572.
• Wójcik J., 1993. Przeobrażenia ukształtowania powierzchni ziemi pod wpływem górnictwa w rejonie Wałbrzycha. Acta Universitatis Wratislaviensis 1557, Studia Geograficzne LIX, Wrocław.
• Zapletal L., 1968. Geneticko-morfologická klasifikace antropogenních forem reliéfu. Acta Universitatis Palackianae Olomucensis, Facultas Rerum Naturalium, 23: 239-427.
• Zapletal L. ,1976a. Antropogenni geomorfologický efekt orografických celku ČSSR. Acta Universitatis Palackianae Olomucensis, Facultas Rerum Naturalium, 50: 177-198.