Próba oszacowania maksymalnych przepływów wód lodowcowych lądolodu Wisły na Pomorzu

• Autorzy: Szafraniec J.

Warianty tytułu

EN

Attempt of the calculation of the Pomeranian ice sheet maximum meltwater discharges

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zgodnie z zasadą aktualizmu geologicznego, postawiono hipotezę, że początek formowania się wielu powierzchni sandrowych Pomorza był związany z fazą aktywną szarży lodowcowej. Istotnym etapem tego procesu było nacinanie wału moren czołowych i powstawanie przełomów. Dla 168 takich miejsc na bazie cyfrowego modelu wysokościowego opracowano profile poprzeczne, dla których pomierzono i obliczono różne parametry hydrauliczne, m.in. prędkość płynięcia wody oraz wielkość przepływu. Obliczenia te wskazują, że ekstremalne przepływy wód lodowcowych na Pomorzu podczas buchnięcia spowodowanego przejściem niestabilnego drenażu subglacjalnego z powrotem w system tunelowy mogły być rzędu 5×103 do 1×105 m3 /s.

EN

According to the concept of uniformity in geological processes it was assumed a hypothesis that the beginning of the Pomeranian outwash fans accumulation was controlled by the active phase of the glacier surge when processes of the end moraine ridges incision and the canyon formation started. There were prepared cross sections used for different hydraulic parameters measurements and calculations (e.g. flow velocity and discharges) for 168 canyons on the basis of the DEM. The transition of the instability subglacial drainage system into the tunnel drainage caused violent outburst floods. Estimations suggest the extreme character of the Pomeranian meltwater discharges with a scale of 5×103 to 1×105 m 3 /s.

Słowa kluczowe

PL

Pomorze; szarża lodowcowa; odpływ wód lodowcowych; przepływy ekstremalne; wskaźnik urzeźbienia

EN

Pomerania; glacier surge; meltwater runoff; extreme discharges; relief intensity factor

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2010
• Tom: Vol. 13
• Strony: 107--115
• Opis fizyczny: Bibliogr. 21 poz., rys.

Twórcy

autor

Szafraniec J.

• Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec,

Bibliografia

• Baker V.R., 2002. High-energy megafloods: planetary settings and sedimentary dynamics. W: I.P. Martini, V.R. Baker, G. Garzon (red.), Flood and megaflood processes and deposits: recent and ancient examples. International Association of Sedimentologists, Blackwell Science, Special Publication 32: 3–15.
• Bond G.C., Lotti R., 1995. Iceberg Discharges into the North Atlantic on Millennial Time Scales During the Last Glaciation. Science 267: 1005–1010.
• Chybiorz R., 2007. Późnoplejstoceńska i wczesnoholoceńska ewolucja sieci dolinnej międzyrzecza Płytnicy-Gwdy (Pojezierze Pomorskie). Praca doktorska. Uniwersytet Śląski, Sosnowiec.
• Ganopolski A., Rahmstorf S., 2001. Rapid changes of glacial climate simulated in a coupled climate model. Nature 409: 153–158.
• Hermanowski P., 2008. Paleoglacjologia lobu Odry w czasie zlodowacenia wisły, Polska północnozachodnia i północnowschodnie Niemcy. Praca doktorska. Uniwersytet Śląski, Sosnowiec.
• Jania J., Bukowska-Jania E., 1997. Model procesów paleoglacjalnych fazy pomorskiej vistulianu w obrębie lobu Parsęty na podstawie badańobszarów aktualnie zlodowaconych. W: E. Bukowska-Jania,M. Pulina (red.), Studia nad środowiskiem geograficznym Bornego Sulinowa. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa: 27–57.
• Karczewski A., 1994. Morpho- and lithogenetic diversification of the Pomeranian Phase in western and central Pomerania. Zeitsch. Geomorph. N.F., Suppl.-Bd. 95: 35–48.
• Klimek K., 1972. Współczesne procesy fluwialne i rzeźba równiny Skeiðarársandur (Islandia). Zakład Nar. im. Ossolińskich, Wyd. PAN, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Klimek K., 1997. Charakterystyka rzeźby i paleografii północnej części międzyrzecza Piławy – Płatnicy. W: E. Bukowska-Jania, M. Pulina (red.),Studia nad środowiskiem geograficznym Bornego Sulinowa. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa: 75–87.
• Kłysz P., 1990. Mechanizm kształtowania się strefy marginalnej fazy pomorskiej na obszarze Pojezierza Drawskiego. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 47. Poznań.
• Kozarski S., 1995. Deglacjacja Północno-zachodniej Polski: warunki środowiska i transformacja geosystemu (~ 20 ka–10 ka BP). Prace IGi PZ PAN, 1.
• Maksiak S., Mróz W.J., 1978. Czwartorzęd środkowej części Pojezierza Pomorskiego. Z badań Czwartorzędu w Polsce, 19, Biul. IG, 300: 97–152.
• Mojski E.J. (red.) 1974–1981.Mapa geologiczna Polski. 1:200 000. A – Mapa utworów powierzchniowych. Arkusze: Słubice, Pyrzyce, Gorzów Wlkp., Piła, Nakło, Toruń, Szczecin, Świdwin, Szczecinek,Chojnice, Grudziądz, Dziwnów, Kołobrzeg, Koszalin, Słupsk, Gdańsk, Łeba, Puck. Instytut Geologiczny, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• Piechota A.M., 2006. Drenaż subglacjalny lądolodu vistuliańskiego na obszarze Polski NW w świetle metod geostatystycznych i modelowania numerycznego. Praca doktorska. Uniwersytet Śląski, Sosnowiec.
• Radlicz-Rühlowa H., Szuster A., 1987. Hydrologia i hydraulika z elementami hydrogeologii. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
• Russell A.J., Knudsen Ó., Maizels J.K., Marren P.M., 1999. Channel cross-sectional area changes and peak discharge calculations in the Gígjukvísl river during the November 1996 jökulhlaup, Skeiðarársandur, Iceland. Jökull 47: 45–58.
• Szafraniec J., 2008c. Sandry jako wskaźnik charakteru odpływu wód roztopowych w świetle analizy morfometrycznej. W: A. Kowalska (red.),IV Międzynarodowy Rok Polarny, skrypt XXXII. Międzynarodowe Sympozjum Polarne, Wrocław: 86–87.
• Szafraniec J., 2009. Sandry jako wskaźnik charakteru odpływu subglacjalnego lądolodu Wisły na Pomorzu (w świetle współczesnych procesów na Spitsbergenie i Islandii). Praca doktorska. Uniwersytet Śląski, Sosnowiec.
• Williams G.P., 1988. Paleofluvial estimates from dimensions of former channels and meanders. W: V.R. Baker, R.C. Kochel, P.C. Patton (red.),Flood geomorphology. Wiley, New York–Chichester–Brisbane–Toronto–Singapore: 321–333.
• Wilson R.C.L., Drury S.A., Chapman J.L., 1999.The Great Ice Age. Climate Change and Life. 2000 The Open University. Routledge Taylor & Francis Group, London–New York.
• Zieliński T., 1993. Sandry Polski północno-wschodniej – osady i warunki sedymentacji. Uniwersytet Śląski, Katowice.