Geomorfometria granitowej części Karkonoszy

• Autorzy: Kasprzak M. , Traczyk A.

Warianty tytułu

EN

Geomorphometry of granitic part of Karkonosze Mts.

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy dokonano analizy morfometrycznej rzeźby granitowej części Karkonoszy. W obszarze zainteresowania znalazły się główne jednostki geomorfologiczne masywu: Grzbiet Główny, Karkonoski Padół Śródgórski i Pogórze Karkonoszy. Analizę prowadzoną przy użyciu programów GIS (GRASS GIS, MicroDEM, SAGA GIS, ILWIS) oparto na cyfrowym modelu wysokościowym (DEM). Wybrano najpopularniejsze wtórne parametry morfometryczne powstałe w efekcie przekształcenia DEM oraz algorytmy klasyfikujące formy terenu: topographic grain (lineamenty rzeźby), curvature (krzywizna), openness (otwarcie), topographic wetness Index TWI (topograficzny wskaźnik wilgotności), topographic position index TPI (topograficzny indeks pozycji), generic landforms. Wyniki przeprowadzonych analiz pozwalają na wydzielenie na badanym obszarze terenów o odmiennych właściwościach, co do tej pory nie było w literaturze przedmiotu odnotowane. Można stwierdzić, że w literaturze geomorfologicznej regionu nie podkreślano dominacji prostego kształtu stoków i przeceniano w udziale ogólnej powierzchni masywu zrównania stokowe. Obraz Padołu i Pogórza na wynikowych mapach morfologicznych ukazał zmieniający się z zachodu w kierunku wschodnim układ obniżeńi kulminacji. W strefie Pogórza doskonale zaznaczył się kratowy układ obniżeńograniczających różnoskalowe elewacje morfologiczne. Spośród zastosowanych w opracowaniu parametrów najpełniejszy obraz geomorfologii Karkonoszy dała procedura TPI. Wynik analizy z zastosowaniem TWI potwierdza wcześniejsze tezy wskazujące na koncentrację wilgoci w strefie dolnych załomów stoku. Tym samym jest to pośredni dowód na słuszność poglądów odnoszących się do zróżnicowania stref głębokiego wietrzenia chemicznego masywu.

EN

The paper presents results of morphometric analysis of granitic part of the Karkonosze Mts. Main geomorphological units of Karkonosze Mts. - Main Ridge, Karkonosze Intramontane Trough and Karkonosze Foothills - were in the study area. Analysis was carried out using GIS software (GRASS GIS, MicroDEM, Saga GIS, ILWIS) and digital elevation model (DEM). The most popular secondary geomorphometrical parameters were chosen and algorithms classifying terrain forms: topographic grain, curvature, openness, topographic wetness Index TWI, topographic position index TPI, generic landforms. Results of analysis allow for identification of unit/zones in studied area with different properties, as for this time it was not recorded in a literature of a subject. It is possible to state that until now in geomorphological literature of the region a dominance of straight shape of slopes was not underlined and in the participation of the general area of the massif planar surfaces were overrated. An image of Karkonosze Intramontane Trough and Karkonosze Foothills on final morphological maps showed an arrangement changing from the west to the east of linear depressions and elevations/peaks. In the zone of Karkonosze Foothills rectangular shape of valleys was indicated. Selected from among of parameters applied in the study TPI procedure gave the fullest information of the Karkonosze Mts. morphology. Result of the analysis with TWI application was confirming earlier theses pointing at a concentration of wetness in a zone of bottom edge of slopes. It is indirect evidence for diversifying zones of deep chemical weathering in granitic massif.

Słowa kluczowe

PL

geomorfometria; GIS; masyw granitowy; Karkonosze; Sudety

EN

geomorphometry; GIS; granite massif; Karkonosze Mts.; Sudetes

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2010
• Tom: Vol. 13
• Strony: 33--46
• Opis fizyczny: Bibliogr. 36 poz., rys.

Twórcy

autor

Kasprzak M.

autor

Traczyk A.

• Uniwersytet Wrocławski, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, plac Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław,

Bibliografia

• Bartošíkova H., 1973. Morfologicky výrazné výchozy Krkonošského žulového masívu. Opera Corcontica 10: 71–91.
• Berg G., 1927. Zur Morphologie des Riesengebirges. Zeitschrift für Geomorphologie 2: 1–20.
• Beven K., Kirkby N., 1979. A physically based variable contributing area model of basin hydrology. Hydro. Sci. Bull. 24 (1): 43–69.
• Boehner J., Koethe R., Conrad O., Gross J., Ringeler A., Selige T., 2002. Soil Regionalisation by Means of Terrain Analysis and Process Parameterisation. [W:] E. Micheli, F. Nachtergaele, L. Montanarella (red.),Soil Classification 2001. European Soil Bureau, Research Report No. 7, EUR 20398 EN, Luxembourg: 213–222.
• Cloos H., 1925. Einführung in die tektonische Behandlung magmatischer Erscheinungen (Granittektonik). Teil I. Das Riesengebirge in Schlesien. Berlin.
• Czerwiński J., 1985. Główne rysy rzeźby i rozwój geomorfologiczny. [W:] A. Jahn (red.), Karkonosze polskie. Ossolineum, Wrocław: 53–76.
• Dikau R., 1989. The application of a digital relief model to landform analysis in geomorphology. [W:] J. Raper (red.), Three Dimensional Applications in Geographic Information Systems. Tylor & Francis, London: 51–77.
• Dickson B.G., Beier P., 2007. Quantifying the influence of topographic position on cougar (Puma concolor) movement in southern California, USA.Journal of Zoology 271: 270–277.
• Doornkamp J.C., King C.M.A., 1971. Numerical analysis in geomorphology. An introduction. Edward Arnold Publ. Ltd, London. Dumanowski B. ,1961. Cover deposits of the Karkonosze Mountains. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Wrocławskiego, Ser. B., 8: 31–55.
• Dumanowski B., 1963. Stosunek rzeźby do struktury
• w granicie Karkonoszy. Acta Universitatis Wratislaviensis 9, Studia Geograficzne 1: 27–35.
• Guth P.L., 2003. Terrain Organization Calculated From Digital Elevation Models. [W:] I.S. Evans, R.Dikau, E. Tokunaga, H. Ohmori, M. Hirano (red.), Concepts and Modelling in Geomorphology: International Perspectives, Terrapub Publishers, Tokyo: 199–220.
• Guth P.L., 2009. Microdem help. U.S. Naval Academy.
• Hengl T., Gruber S., Shrestha D.P., 2003.Digital terrain analysis in ILWIS. Lecture notes and user guide. ITC, Enschede, Netherlands.
• Jahn A., 1953. Karkonosze – rys morfologiczny.Czasopismo Geograficzne 23/24: 107–121.
• Jahn A., 1980. Główne cechy i wiek rzeźby Sudetów. Czasopismo Geograficzne 51 (2): 129–154.
• Jahn A. (red.), 1985. Karkonosze polskie. Ossolineum, Wrocław.
• Jennees J., 2006.Topographic Position Index (TPI) v. 1.2 (URL: http://www.jennessent.com/downloads/TPI_Documentation_online.pdf, 2009-07-17).
• Mierzejewski M.P., 1986. Nasunięcie i uskok przesuwczy na granicy między Kotliną Jeleniogórską a Pogórzem Karkonoskim.Przegl. Geol.34: 577–581.
• Mierzejewski M.P., 1985. Denudacja Prakarkonoszy w permokarbonie i mezozoiku. Geologia Sudetica 20 (1): 197–225.
• MigońP., 1988. Morfologiczne znaczenie młodotrzeciorzędowego wulkanizmu w Karkonoszach. Czasopismo Geograficzne 59 (3): 313–319.
• MigońP., 1991. The Origin of Stepped Topography in the Northern Part of the Karkonosze Granite Massif. Bulletin of the Polish Academy of Sciences 39 (3): 267–276.
• MigońP., 1992. Tektoniczne formy rzeźby na północnym stoku Karkonoszy. Opera Corcontica 29: 5–24.
• MigońP., 1993. Geneza Kotliny Jeleniogórskiej. Opera Corcontica 30: 85–115
• MigońP., 1996. Struktura morfotektoniczna centralnej części Sudetów Zachodnich w świetle mapy zagęszczonych poziomic. Czasopismo Geograficzne 67: 233–244.
• MigońP., 2005. Karkonosze – rozwój rzeźby. [W:] M. P. Mierzejewski (red.), Karkonosze. Przyroda nieożywiona i człowiek. Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław: 323–349.
• MigońP., KorzeńJ., 1995–1996. Rzeźba terenu i zasady jej ochrony. Mapa 1:25 000. Plan Ochrony Karkonoskiego Parku Narodowego.
• MigońP., Placek A., Żyszkowska W., 2009. Steep slopes in the Sudetes and their morphotectonic interpretation.Geological Quarterly53 (2): 219–232.
• Pike R.J., 2002. A Bibliography of terrain modelling (geomorphometry), the quantitative representation of Topography – Supplement 4.0. Open-file report 02-465. USGS.
• Pike R.J., Evans I.S., Hengl T., 2008. Geomorphometry: A Brief Guide. [W:] T. Hengl, H.I. Reuter (red.), Geomorphometry: Concepts, Software, Applications. Developments in Soil Science, 33: 3–30.
• Shary P., Sharaya L., Mitusov A. 2002. Fundamental quantitative methods of land surface analysis. Geoderma 107 (1–2): 1–32.
• Sørensen R., Zinko U., Seibert J., 2005. On the calculation of the topographic wetness index: evaluation of different methods based on field observations. Hydrol. Earth Sys. Sci. Discuss. 2: 1807–1834.
• Sroka W., 1991. Tektoniczny charakter krawędzi Pogórza Karkonoskiego. Acta Universitatis WratislaviensisNo 1375, Prace Geol.-Mineral. 29: 239–249.
• Weiss A., 2001.Topographic Position and Landforms Analysis. Poster presentation. ESRI User Conference, San Diego, CA.
• Wood J.D., 1996. The geomorphological characterisation of digital elevation models.PhD Thesis. University of Leicester, UK (URL: http://www.soi.city.ac.uk/~jwo/phd).
• Yokoyama R., Shlrasawa M., Pike R.J., 2002. Visualizing Topography by Openness: A New Application of Image Processing to Digital Elevation Models. Photogrammetric Engineering & Remote Sensing 68 (3): 257–265.