Wykorzystanie wskaźnika stabilności obszarowej zlewni do analizy wybranych cech odpływu i transportu fluwialnego na przykładzie Sufragańca i Silnicy (Kielce)

• Autorzy: Ciupa T.

Warianty tytułu

EN

Use of areal stability index for an catchment in the analysis of discharge and fluvial transport ; Case study: Silnica and Sufraganiec river catchments in Kielce, Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy wykazano przydatność wskaźnika stabilności obszarowej zlewni (us ), jako wieloelementowego miernika określającego złożoność systemu zlewni (m.in. użytkowanie ziemi, stopieńantropopresji i system drenażu), do analizy wybranych cech odpływu i transportu fluwialnego w warunkach zróżnicowanego zagospodarowania małych zlewni na przykładzie zlewni Sufragańca i Silnicy położonych w dużej części na obszarze miasta Kielce. Wskaźnik ten w zlewniach cząstkowych Sufragańca i Silnicy, o stosunkowo małej antropopresji, kształtował się w granicach od 1669 do 931, a w zurbanizowanych od 68 do 80. Analiza statystyczna wykazała, że wskaźnik us osiągnął wysokie, istotne statystycznie związki między charakterystycznymi odpływami jednostkowymi w zakresie wartości wysokich (NWq, SWq i WWq), średnimi wartościami koncentracji materiału rozpuszczonego (Cd) i zawiesiny (Cs) oraz wskaźnikiem chemicznej (ld) i mechanicznej (ls) denudacji jednostkowej. Jego wartość w granicach 400-500, określona na podstawie przegięcia linii wykresów, wskazuje na znaczącą wówczas utratę stabilności obszarowej badanych zlewni. Omawiany wskaźnik może być wykorzystywany w modelach hydrologicznych, a także podczas analiz wybranych cech odpływu i transportu fluwialnego w małych zlewniach o zróżnicowanym zagospodarowaniu.

EN

The paper illustrates the usefulness of the areal stability index for an catchment (us ) as a multi-element measure that helps determine the complexity of a catchment’s functional system including land use, impact of human pressure, and drainage network. The index can be used to analyze different characteristics of discharge and fluvial transport in the context of different types of land use in the small catchments of the Silnica and Sufraganiec rivers. Both catchments are found, for the most part, in the City of Kielce in Poland. The areal stability index for the Silnica and Sufraganiec sub-catchments (little affected by human impact) ranged from 1669 to 931. In urban sub-catchments, the index ranged from 68 to 80. It has been shown that theus index produced strong and statistically significant relationships between specific discharge rates in the high value range (NWq,SWq,WWq), average dissolved matter concentrations (Cd) and suspended matter concentrations (Cs), as well as the chemical denudation index (ld) and the specific mechanical denudation index (ls). The index ranged from 400 to 500 based on curvature, which indicates a significant loss of areas stability in the catchments of interest. The areal stability index can be used in hydrologic models as well as in analyses of discharge and fluvial transport characteristics in small catchments featuring variable land use.

Słowa kluczowe

PL

wskaźnik stabilności obszarowej zlewni; odpływ jednostkowy; transport fluwialny; Kielce

EN

catchment area stability index; specific runoff; fluvial transport; Kielce

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2010
• Tom: Vol. 13
• Strony: 5--11
• Opis fizyczny: Bibliogr. 15 poz., rys.

Twórcy

autor

Ciupa T.

• Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach, Instytut Geografii ul. Świętokrzyska 15, 25-406 Kielce,

Bibliografia

• Ciupa T., 2005. Wpływ użytkowania na transport zawiesiny w małych zlewniach na przykładzie Silnicy i Sufragańca (Kielce). W: A. Kotarba, K. Krzemień, J. Święchowicz (red.), Współczesna ewolucja rzeźby Polski.IGiGP UJ, Kraków: 77–84.
• Ciupa T., 2009. Wpływ zagospodarowania terenu na odpływ i transport fluwialny w małych lewniach na przykładzie Sufragańca i Silnicy (Kielce). UJK, Kielce.
• Czaja S., 1999. Zmiany stosunków wodnych w warunkach silnej antropopresji (na przykładzie konurbacji katowickiej). Katowice, Prace Nauk. UŚ 1782.
• Froehlich W., 1975. Dynamika transportu fluwialnego Kamienicy Nawojowskiej. Prace Geogr. IGiPZ PAN 114.
• Froehlich W., 1982, Mechanizm transportu fluwialnego i dostawy zwietrzelin w górskiej zlewni fliszowej. Prace Geogr. IGiPZ PAN 143.
• Gutry-Korycka M., 1993, Wpływ urbanizowania i uprzemysławiania. W: I. Dynowska (red.), Przemiany stosunków wodnych w Polsce w wyniku procesów naturalnych i antropogenicznych. Kraków, UJ: 344–354.
• Gutry-Korycka M., 2003 Możliwości modelowania odpływu ze zlewni zurbanizowanych i uprzemysławianych. W: T. Szczypek, M. Rzętała (red.), Człowiek i woda. PTG, Katowice–Sosnowiec 38–53.
• Hlava ek S., 1981. Reálne hodnoceni krajiny s vyuzitim mapowych podkladu. Zév. prace postgr. studia. Stavebni Fakulta VUT, Praha.
• Hojda K., 1974. Zmiany stosunków wodnych w obszarze silnie uprzemysłowionym na przykładzie zlewni Chechła. Prace Geogr. UJ 37: 21–34.
• Jankowski A.T., 1986. Antropogeniczne zmiany stosunków wodnych na obszarze uprzemysłowianym i urbanizowanym (na przykładzie Rybnickiego Okręgu Węglowego). Prace Naukowe UŚ 868.
• Jankowski A.T., 1998. Antropogeniczne uwarunkowania obiegu wody na terenie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. W: A. Magnuszewski, U. Soczyńska (red.), Hydrologia u progu XXI wieku. Konferencja Hydrologiczna, Mądralin k. Warszawy, 24–27 września 1996. Komisja Hydrologiczna PTG, Warszawa: 139–156.
• Parzonka W., Głowski R., Kasperek R., 2002. Wpływ zmian użytkowania doliny Widawy w obrębie miasta Wrocławia na warunki przepływu w tej rzece.W: T. Ciupa, E. Kupczyk, R. Suligowski (red.),Obieg wody w zmieniającym się środowisku. Prace Inst. Geogr. AŚ 7: 123–131.
• Rayzacher Z., 1989. Wpływ urbanizacji i uprzemysłowienia na zmiany hydrograficzne w obszarach miejskich Włocławka, Torunia, Chełma i Świecia. Studia Soc. Sc. Torunensissec. C, 9, 5.
• Rohon P., 1980. Širiši rozhodovaci proces vrizeni pé e o clránená uzemi. Pamat, a prir. 2.
• Świeca A., 1998. Wpływ czynników antropogenicznych na rzeczny odpływ roztworów i zawiesin na międzyrzeczu Wisły i Bugu. UMCS, Rozpr. Habil.61.