Oddziaływanie obiektów hydrotechnicznych na morfologię koryt rzek ziemi kłodzkiej w świetle analizy GIS : zarys problemu i zamierzenia badawcze

• Autorzy: Witek M. , Białobrzeska M.

Warianty tytułu

EN

The impact of hydrotechnical engineering facilities on the morphology of rivers under Klodzko County GIS analysis : an outline of the problem and research plans

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Jednym z elementów środowiska przyrodniczego, poddanego niezwykle silnej ingerencji człowieka, są wody powierzchniowe, a w szczególności rzeki. Koryta rzek ziemi kłodzkiej zostały antropogenicznie przekształcone i w różnym stopniu uregulowane, wzniesiono w nich budowle hydrotechniczne różnego typu oraz przeznaczenia. Rzeki te w okresie wiosennych roztopów i letnich ulewnych opadów często są źródłem powodzi lub lokalnych podtopień. Istotne jest zatem określenie wpływu obecności obiektów hydrotechnicznych i systemów regulacji w korytach rzek tego regionu. Autorki opracowania postanowiły przyjrzeć się temu zagadnieniu, wykorzystując narzędzia dostępne w oprogramowaniu GIS. Artykuł jest wynikiem wstępnego etapu badań nad zagadnieniem wpływu obiektów hydrotechnicznych na funkcjonowanie koryt. Głównym celem opracowania, a także dalszych prac, jest próba odpowiedzi na pytanie, czy obecność konkretnych konstrukcji hydrotechnicznych w znaczącym stopniu wpływa na sposób funkcjonowania koryta oraz czy zastosowanie nowoczesnych metod analizy danych przestrzennych pozwoli na dokładniejsze określenie tego wpływu. Na podstawie kartowania terenowego dokonano typologii koryt w oparciu o analizę ich cech w profilu podłużnym z wykorzystaniem metody analizy odcinków, a następnie zobrazowano otrzymane wyniki przy użyciu narzędzi oprogramowania GIS. Przeprowadzono szczegółowe obserwacje w sąsiedztwie budowli piętrzących, które ujawniły wpływ tych obiektów na zmianę typów lub podtypów koryta, a co za tym idzie na zmianę dominujących procesów korytowych. Przekształcenia procesów korytowych są odmienne w poszczególnych przypadkach i uwarunkowane wieloma czynnikami, których rozpoznanie będzie celem dalszych prac.

EN

Among the elements of natural environment which have suffered from a very strong human interference are surface waters, particularly rivers. The Kłodzko County rivers' channels have been anthropogenically transformed and regulated in various levels; hydraulic stuctures of various types and purpose have been built there. These rivers often inundate their valleys or cause local flooding during spring thaw and summer downpours. It is important to determine the effect of the presence of hydrotechnical facilities and channelization schemes in the river channels of the region. The authors decided to develop a look at this issue using the tools available in GIS software. The article is the result of initial stage of research. The main objective of the paper, and the future work, is an attempt to answer the question, whether the presence of hydraulic structures significantly affects the processes in the river channels and whether the use of modern methods of spatial data analysis will allow more accurate determination of the impact. Based on field mapping, river typology has been done. An analysis of river characteristics was performed in the longitudinal profile using the method of river section analysis, and then the results were illustrated using the GIS software tools. Detailed research has been conducted in the vicinity of dam structures, what revealed the influence of these objects on changes of types and subtypes of the channel and furthermore on change of dominating channel processes. Evolution of nature of these processes varies in particular cases and depends on many factors, which recognition of is the goal of upcoming research.

Słowa kluczowe

PL

koryta uregulowane; zabudowa hydrotechniczna; procesy fluwialne; typologia koryta; GIS

EN

regulated river channels; hydrotechnical engineering; fluvial processes; channel typology; GIS

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2012
• Tom: Vol. 20
• Strony: 103--116
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz., rys.

Twórcy

autor

Witek M.

autor

Białobrzeska M.

• Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Wrocławski, pl. Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław,

Bibliografia

• Bartkiewicz K., 1977. Dzieje ziemi kłodzkiej w wiekach średnich. Monografie Śląskie Ossolineum XXVIII.
• Chełmicki W., Krzemień K., 1999. Channel typology for the River Feshie in the Cairngorm Mts, Scotland. W: K. Krzemień (red.), River channel. Pattern, structure and dynamics. Prace Geogr. Inst. Geogr. UJ 104: 57–68.
• Gotlib D., Iwaniak A., Olszewski R., 2007. GIS. Obszary zastosowań. Wyd. PWN, Warszawa.
• Herzig A., Ruchniewicz M., 2006. Dzieje ziemi kłodzkiej. Oficyna Wydawnicza ATUT, Hamburg–Wrocław.
• Jerkiewicz A., 1983. Wybrane problemy ludnościowe i osadnicze w Sudetach. Acta Univ. Wrat., 506, Studia Geogr. 32: 11–21.
• Korpak J., 2007. Morfologiczna rola budowli regulacyjnych w górskich systemach fluwialnych. Praca doktorska. Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
• Kościelniak J., 2005. Skuteczność hydrotechnicznej regulacji koryta górskiej rzeki na przykładzie Białego Dunajca. W: A. Kotarba, K. Krzemień, J. Święchowicz (red.), VII Zjazd Geomorfologów Polskich, Kraków 19–22.09.2005. Współczesna ewolucja rzeźby Polski, Kraków: 222–226.
• Krzemień K., 2003. The Czarny Dunajec River, Poland, as an ex ample of human-induced development tendencies in a mountains River channel. Landform Analysis 4: 57–64.
• Latocha A., 2007. Przemiany środowiska przyrodniczego w Sudetach Wschodnich w warunkach antropopresji. Studia Geograficzne 80. Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Latocha A., 2009. Wpływ działalności człowieka na procesy korytowe na przykładzie Nysy Kłodzkiej między Bystrzycą Kłodzką a Kłodzkiem. Przyroda Sudetów 12: 99–122. Muzeum Przyrodnicze w Jeleniej Górze.
• Staffa M., 1990. Przemiany krajobrazu górskiego na przykładzie Sudetów. Wierchy 55: 5–20.
• Staffa M. (red.), 1994. Słownik geografii turystycznej Sudetów. T. 15. Kotlina Kłodzka. Wydawnictwo I-BIS, Wrocław.
• Urbański J., 2008. GIS w badaniach przyrodniczych. Wyd. UG, Gdańsk.
• Witek M., 2007. Wpływ zabudowy hydrotechnicznej na procesy w korycie Bystrzycy Dusznickiej. Maszynopis pracy magisterskiej. Wrocław.
• Witek M., 2010. Funkcjonowanie górskich systemów fluwialnych w warunkach regulacji na przykładzie koryta Ścinawki pomiędzy Ścinawką Dolną a Kłodzkiem. Przyroda Sudetów 13: 275–292. Muzeum Przyrodnicze w Jeleniej Górze.
• Witek M., Latocha A., 2009. Zabudowa hydrotechniczna Bystrzycy Dusznickiej w warunkach zmian społeczno-gospodarczych w ciągu ostatnich 100 lat. W: W. Bochenek, M. Kijowska (red.), Zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego. Funkcjonowanie środowiska przyrodniczego w okresie przemian gospodarczych w Polsce. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Szymbark: 154–171.
• Wyżga B., 1993. Funkcjonowanie systemu rzecznego środkowej i dolnej Raby w ostatnich 200 latach. Dokumentacja Geograficzna 6: 1–92.
• Wyżga B., 2005. Identyfikacja zagrożeń dla zrównoważonego stanu środowiska cieków górskich i proponowane działania zaradcze w świetle zasad dobrej praktyki. W: A. Kotarba, K. Krzemień, J. Święchowicz (red.), VII Zjazd Geomorfologów Polskich, Kraków 19–22.09.2005. Współczesna ewolucja rzeźby Polski, Kraków: 525–530.
• Żurawek R., 1999. Zmiany erozyjne w dolinach rzek Sudetów Kłodzkich wywołane powodziami w lipcu 1997 oraz lipcu 1998 r. Prob. Zagosp. Ziem Górskich 45: 43–61.