Wspomaganie decyzji wielokryterialnych w rozwiązywaniu wybranych problemów organizacyjnych i menedżerskich

• Autorzy: Adamus W. , Gręda A.

Warianty tytułu

EN

Multiple criteria decision support in organizational and management chosen problems solving

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zaprezentowano wprowadzenie do wielokryterialnego podejmowania decyzji z użyciem dwóch decyzyjnych narzędzi: Analitycznego Procesu Hierarchicznego (AHP) oraz jego udoskonalonej formy - Analitycznego Procesu Sieciowego (ANP). Przedstawiono teoretyczny aspekt obu metod oraz przykłady ich praktycznego wykorzystania do rozwiązania niektórych z otaczających nas problemów. Metoda ANP została zaprezentowana po raz pierwszy w Polsce i wykorzystana w rozwiązywaniu praktycznego problemu poprawy jakości produktów żywnościowych.

EN

This article presents an introduction to multicriteria decision making using two decision tools: the j Analytic Hierarchy Process (AHP) and its generalization to dependence and feedback - the Analytic j Network Process (ANP). The discussion involves theoretical aspects of these methods and some exam- J pies of their applications, (e.g. the first application of the ANP, in improving of food ąuality products, in l Poland), in organizational and management problems solving. AHP and ANP introduced by ThoroasJ L. Saaty from the University in Pittsburgh, USA. The Analytic Hierarchy Process has been one of t fastest developing mathematical methods over the recent years used for solving multi-criteria decisio problems. The AHP is a generał theory of measurement based on some mathematical and psychologia principles. In that method a hierarchie decision scheme is constructed, by the breaking the problem inl decision elements: goal, criteria, subcriteria, sub-subcriteria (...) and decision alternatives. The goal is o the top of hierarchy, whereas altematives create the lowest level of hierarchy. The imponance of t decision element is established, through the pair-wise comparison of elements on each level of the hie chic structure, with regard to elements on the level above. To do the comparisons it is using the Są fundamental scalę for paired comparisons for the analysis of both quantitative and qualitative varia The Analytic Network Process (ANP) is a new theory that extends the Analytic Hierarchy Process (AH The basie structures arę networks, which allow interactions and feedback within the cluslers and betw the clusters. So, it can be applied for soMng morę sophisticated decision problems. Authors' intention was to showing utility of these methods, which can be successfully applied in i solution of any multicriteria enterprise.

Słowa kluczowe

PL

wielokryterialne metody podejmowania decyzji; analityczny proces hierarchiczny; analityczny proces sieciowy

EN

multiple criteria decision making methods; analytic hierarchy process (AHP); Analytic Network Process (ANP)

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Badania Operacyjne i Decyzje
• Rocznik: 2005
• Tom: nr 2
• Strony: 5--36
• Opis fizyczny: Bibliogr. 34 poz., rys.

Twórcy

autor

Adamus W.

• Instytut Ekonomii i Zarządzania, Uniwersytet Jagielloński, ul. Gronostajowa 3, 30-387 Kraków

autor

Gręda A.

• Wydział Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, adres do korespondencji: ul. Stojałowskiego 41/32, 30-611 Kraków

Bibliografia

• [1] ADAMUS W. (red. nauk.), The Analytic Hierarchy Process. Application in Solving Multiple Criteria Decision Problems, Jagiellonian University Publications, Krakow, Poland [in print] 2004.
• [2] ADAMUS W., GRĘDA A., Wielokryterialne ujęcie kosztów i korzyści poprawy zarządzania jakością, złożono do druku SGGW, Warszawa 2004a.
• [3] ADAMUS W., GRĘDA A., Zastosowanie analitycznego procesu sieciowego do poprawy jakości produktów [w:] Uwarunkowania sukcesu przedsiębiorstwa w gospodarce opartej na wiedzy, SUCCESS 2004, Wyd. UMCS w Lublinie, tom II, 2004b, s. 379–391.
• [4] ADAMUS W., SZARA K., Zastosowanie Analitycznego Procesu Hierarchicznego (AHP) do racjonalizacji i organizacji gospodarstw przedsiębiorstw, Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, 2000, nr 4–5, 20–41.
• [5] BANA e Costa C. (ed.), Readings in Multiple Criteria Decision Aid, Springer Verlag, Heidelberg 1990.
• [6] BANAYOUN R., ROY B., SUSSMAN N., Manual de Reference du Programme Electre, Note de Synthese et Formation 25, Direction Scientifique SEMA, Paris 1966.
• [7] BHAT U.N., Elements of Applied Stochastic Process, 1 st ed. New York: John Wiley & Sons, 1972, No. 7, 71–107.
• [8] BLUMENTHAL A.L., The Process of Cognition, Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs, New Jersey 1977.
• [9] CHARNES A., COOPER W., RHODES E., Measuring the efficiency of decision making units, European Journal of the Operational Research, 1978, No 2, 63–85.
• [10] DIECH W., KORBICZ J., RUTKOWSKI L., TADEUSIEWICZ R. (red.), Sieci neuronowe, Akademicka Oficyna Wydawnicza EXIT, Warszawa 2000.
• [11] DZIEWECKI M., Wychowanie a wolność, Internet: http://www.katecheta.pl/2002/04/F_06.htm.
• [12] Expert Choice Software: Produce by Expert Choice, Inc., 4922 Ellsworth Avenue, Pittsburgh, PA 1990.
• [13] HERTZ J., KROGH A., PALMER R. G., Wstęp do teorii obliczeń neuronowych, WNT, Warszawa 1995.
• [14] KASPRZAK T. (red. nauk.), Systemy wspomagania decyzji wielokryterialnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1992.
• [15]MILLER G.A., The Magical Number Seven, Plus or Minus Two: Some Limits on Our Capacity for Processing Information, 1956, Vol. 63, No. 2, 81–97.
• [16] NYKOWSKI I., O niektórych metodach rankingu obiektów ocenianych wielokryterialnie [w:] Roczniki Kolegium Analiz Ekonomicznych, 1995, z. 2.
• [17] ROY B., Wielokryterialne wspomaganie decyzji, WNT, Warszawa 1990.
• [18] SAATY R.W., Decision Making in Complex Environments: The Analytic Network Process (ANP) for Dependence and Feedback; a manual for the ANP Software SuperDecisions, Creative Decisions Foundation, Pittsburgh, PA 2002.
• [19] SAATY T.L., Decision Making for Leaders. The Analytic Hierarchy Process for Decisions in a Complex World, RWS Publications, Pittsburgh PA 2001a.
• [20] SAATY T.L., Decision Making with Dependence and Feedback. The Analytic Network Process, RWS Publications, Pittsburgh PA 2001b.
• [21] SAATY T.L., Fundamentals of the Analytic Network Process. Dependence and Feedback in Decision Making with a Single Network, Journal of Systems Science and Systems Engineering, published at Tsinghua University, Beijing, (to appear), 2004a, Vol. 13, No. 2, June.
• [22] SAATY T.L., Decision Making – The Analytic Hierarchy and Network Processes (AHP/ANP), Journal of Systems Science and Systems Engineering, published at Tsinghua University, Beijing 2004b, Vol. 13, No. 1, 1–34, March.
• [23] SAATY T.L., Priorities Originate from Dominance and Order Topology in AHP/ANP; The Fundamental Scale, Relative Scales and When to Preserve Rank, Jagiellonian University (in print) 2004c.
• [24] SAATY T.L., The Analytic Hierarchy and Analytic Network Processes for the Measurement of Intangibles and for Decision Making, 67 page chapter in Multiple Criteria Decision Analysis: The State of the Art Surveys. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, edited by Figueira J., Greco S. and Ehrgott M., 2004d.
• [25] SAATY T.L., Fundamentals of the Analytic Network Process. Multiple Networks with Benefits, Costs, Opportunities and Risks, Journal of Systems Science and Systems Engineering, published at Tsinghua University, Beijing, (to appear) 2004e, Vol. 13, No. 3, September.
• [26] SAATY T.L., Multicriteria Decision Making: The Analytic Hierarchy Process, McGraw-Hill, New York 1980.
• [27] SAATY T.L., FORMAN E.H., The Hierarchon: The Dictionary of Hierarchies, RWS Publications, Pittsburgh PA 1992.
• [28] SAATY T.L., OZDEMIR M., Why the magic number seven plus or minus two, Mathematical and Computer Modelling, 2003a, Vol. 38, 233–244.
• [29] SAATY T.L., OZDEMIR M., Negative priorities in the Analytic Hierarchy Process, Mathematical and Computer Modelling, 2003b, Vol. 37, 1063–1075.
• [30] SAATY T.L., OZDEMIR M., The Encyclicon, RWS Publications, 4922 Ellsworth Avenue, Pittsburgh PA 15213, 2004.
• [31] SuperDecisions Software: www.superdecisions.com.
• [32] TVERSKY A., Elimination by aspects: A probabilistic theory of choice, Michigan Mathematical Psychology Program MMP 71-12. The University of Michigan.Ann Arbor., Michigan 1971.
• [33] VAIDYA O.S., KUMAR S., Analytic Hierarchy Process: An Overview of Applications (in print), 2004.
• [34] VINCKE Ph., Multicriteria Decision – Aid, John Wiley & Sons, Chichester 1992.