Identyfikatory
Warianty tytułu
Windows and windows frames in Warsaw tenement houses in the mid 19th century and the beginning of the 20th century
Języki publikacji
Abstrakty
Okna i ich oprawa były w 2. połowie XIX i na początku XX wieku detalem architektury domów, mającym znaczenie nie tylko funkcjonalne, lecz również decydującym o wyrazie estetycznym fasad. Układ okien i opracowanie ich oprawy miały istotny wpływ na kompozycję i stylowy charakter elewacji w dobie historyzmu, secesji i wczesnego modernizmu. W artykule podjęte zostały zagadnienia techniczno-technologiczne (konstrukcji i materiału) stolarki okiennej, kompozycyjno-estetyczne aspekty rozmieszczenia i dekoracyjnego ukształtowania okien, ich podziałów, oprawy i kolorystyki. Z badań wynika, że w warszawskich kamienicach w 2. połowie XIX i na początku XX wieku powszechnie stosowano typ okna ościeżnicowego (podwójnego, z otwieraniem skrzydeł zewnętrznych na zewnątrz). Od połowy pierwszej dekady XX wieku wchodziły w użycie okna półskrzynkowe i skrzynkowe (podwójne, z otwieraniem wszystkich skrzydeł do wewnątrz). W zakresie konstrukcji i podziałów w różnych okresach stosowano: okna podwójne dwuskrzydłowe, okna podwójne dwudzielne z nadślemiem i okna podwójne, trójdzielne lub czterodzielne z nadślemiem, oraz inne wyspecjalizowane rozwiązania (np. okna wystawowe). Omówione zostały przeważające tendencje kompozycji rozmieszczenia okien, ewoluujące wraz z nurtami stylowymi oraz kolorystyka stolarki okiennej. W Warszawie do ok. 1910 r. na zewnątrz okna malowano na ciemno. Następnie zaczęła się upowszechniać barwa biała. Obecnie sytuacja w zakresie kolorystyki i materiału w zachowanych kamienicach odbiega często od pierwotnej wskutek zmian w trakcie użytkowania, odbudowy po zniszczeniach wojennych. Rozpoznanie stanu pierwotnego i uszeregowanie rozwiązań w ciągi chronologiczne ma znaczenie dla prawidłowego projektowania dzisiejszych prac remontowych, konserwatorskich i modernizacyjnych zabytkowej substancji budowlanej.
In the mid 19th century and in the beginning of the 20th century, windows and window frames were not only a functional detail of residential architecture but also determined the aesthetic aspect of the facade. The layout of windows and window frames had an important impact upon the composition and stylish character of the elevation in the period of historism, Art Nouveau and early modernism. The article addresses technical and technological issues (construction and material) of window woodwork, composition related and aesthetical aspects of layout and decorative form of windows, their divisions, window frames and colours. The research demonstrated that in the second half of the 19th century and in the beginning of the 20th century, windows with window frames were used in Warsaw tenement houses (double windows with eternal wings opening outwards). Casement windows and semi-casement windows (double with all wings opening inwards) started to be used from the mid of the first decade of the 20th century. The following solutions were used in reference to window construction and division in various periods: two-wing double windows, double windows divided into two parts with transom windows, double windows divided into three or four parts with transom windows and other specialised solutions (e.g. shop windows). The article discusses dominating trends of window layout evolving in line with the style and colour of window woodwork. In Warsaw, until approximately 1910, the outside parts of the windows were painted with dark colours. Then white started to become popular. Currently, the reality in reference to colours and materials in preserved tenement houses frequently departs from the original, due to changes in use and reconstruction after war damages. The recognition of the original state and arrangement of solution into chronological order is important for correct design of the current construction, conservation and modernisation works of the historical building substance.
Czasopismo
Rocznik
Tom
Strony
38--69
Opis fizyczny
Bibliogr. 17 poz., fot., rys.
Twórcy
autor
- Politechnika Warszawska, Wydział Architektury, Zakład Historii Architektury Powszechnej
Bibliografia
- Źródła
- 1. Archiwum Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Zbiory fotograficzne
- 2. Archiwum Państwowe m. st. Warszawy. Akta Rządu Warszawskiego Gubernialnego. Referat Budowlany 17,18
- 3. Archiwum Państwowe m. st. Warszawy. Plan Lindleya
- 4. Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Warszawie. Referat Gabarytów
- 5. Narodowe Archiwum Cyfrowe w Warszawie
- Bibliografia
- 1. Czasopisma: „Architekt” 1900-1914, „Przegląd Techniczny” 1880-1914
- 2. Handbuch der Architektur, cz. 3, t.3, z. 1. Fenster, Turen and andere beweglichte Wandverfchlusse. Stuttgart 1901
- 3. Tadeusz S. Jaroszewski, Architektura rezydencjonalna wielkiej burżuazji warszawskiej w latach 1864-1914. W: Sztuka XIX wieku w Polsce. PWN Warszawa 1979
- 4. Jakub Lewicki, Zabytkowe okna. Metody badań i konserwacji. „Ochrona Zabytków” 1998, nr 3, s. 270-293
- 5. Jakub Lewicki, Kolorystyka zabytkowych okien. „Ochrona Zabytków” 2000, nr 2, s. 153-165
- 6. Stanisław Łoza, Architekci i budowniczowie w Polsce. Warszawa 1954
- 7. Zdzisław Mączeński, Elementy i detale architektoniczne w rozwoju historycznym. Warszawa 1956
- 8. Zdzisław Mączeński, Poradnik budowlany dla architektów. Warszawa 1954
- 9. Jan Tajchman, Stolarka okienna w Polsce. Rozwój i problematyka konserwatorska. „Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, Studia i Materiały”, Seria C, t. V, Warszawa 1990
- 10. Jan Tajchman, Stolarka okienna. Słownik terminologiczny architektury. Wyd. Ośrodek Dokumentacji Zabytków. Warszawa 1993
- 11. Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Pod red. S. Kozakiewicza. Warszawa 1969
- 12. Jarosław Zieliński, Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Warszawa t. 1-14, 1995 - 2008
Typ dokumentu
Bibliografia
Identyfikator YADDA
bwmeta1.element.baztech-article-BSW1-0077-0003
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.