"Uczynić Madryt większym". Architektura Madrytu 2 połowy XIX wieku

• Autorzy: Burno F.

Warianty tytułu

EN

"To make Madrid greater". Architecture of Madrid in the second half of the 19th century

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Początków procesu przekształcenia Madrytu w nowoczesne miasto należy szukać w połowie w. XIX. Wzorem była więc uporządkowana przestrzeń miejska ułatwiająca cyrkulację towarów i ludzi oraz rozrywkę (klas wyższych) w czasie wolnym. Autorem projektu powiększenia Madrytu był inżynier miejski Carlos Maria de Castro. Plany powstały w l. 1857-60 r. Przewidywały stworzenie sieci bulwarów z kilkoma placami gwiaździstymi. Ten projekt został tylko częściowo zrealizowany. Według projektu Castro miasto powiększyło się niemal trzykrotne, z 800 m2 do 2294 m2. Nowe dzielnice wkrótce otoczyły stare centrum z trzech stron: z północy, północnego-wschodu i południa. W l. 30. XIX w. w Hiszpanii zaczął się proces industrializacji. Już w połowie stulecia były widoczne jego skutki, przede wszystkim zmiany w hierarchii społecznej. To wtedy powstały pierwsze wielkie fortuny finansistów kastylijskich. To właśnie w tych sferach powstała koncepcja "nowego Madrytu". To z ich inicjatywy i za ich pieniądze modernizowano miasto. Przy czym trzeba dodać, że polityczne i kulturalne centrum burżuazja widziała przede wszystkim we Francji. Wzorem dla Madrytu miał być Paryż. W 2 poł. w. XIX w Madrycie systematycznie wzrastała liczba ludności, około 1850 r. miasto liczyło ponad 200 tys. mieszkańców, pod koniec wieku madrytczyków było już 539 tys. W tym czasie utrwalił się, widoczny już w planie Castro, hierarchiczny podział miasta. Najlepszą, najbardziej elegancką strefą Madrytu pod koniec XIX w. były okolice placu Cibeles oraz dwóch alei: Recoletos i Castellana. To tam, a także w pobliskiej dzielnicy Salamanca, mieszkała arystokracja i najbogatsi finansiści madryccy. Nowe centrum miasta miało służyć nie tyle podkreślaniu siły władzy państwowej i znaczenia burżuazji, lecz przede wszystkim umożliwiać przyjemne spędzanie wolnego czasu: spacerom po placach i ulicach, wizytom w teatrach, sklepach i kawiarniach. Wprowadzanie wizualnego porządku nie ograniczało się tylko do centrum. W 2 poł. XIX w. na północno-zachodnich krańcach stolicy Hiszpanii powstały nowoczesne szpitale oraz "więzienie wzorcowe". Na obrzeżach Madrytu zakładano także nowe nekropolie, np. Cmentarz Wschodni. Madryt był siedzibą władzy i administracji państwowej, ale także miejscem wielkich transakcji handlowych i operacji finansowych. W stolicy mieściły się centrale największych banków oraz siedziby spółek handlowych, wydobywczych i transportowych. Podobnie jak w budowlach państwowych, także w madryckiej architekturze Wielkiego Kapitału stosowano najczęściej formy akademickiego historyzmu. Na przełomie w. XIX i XX w stolicy Hiszpanii zbudowano wiele budowli publicznych z dekoracją rzeźbiarską i malarską o "patriotycznym" programie ikonograficznym, opartym m.in. na "kulcie wielkich Hiszpanów" (naukowców, odkrywców, artystów). W Madrycie powstawało wówczas także wiele pałaców arystokracji i burżuazji. Te miejskie rezydencje otrzymywały najmodniejsze "kostiumy architektoniczne".

EN

The beginnings of the process of turning Madrid into a modern city date back to the mid 19th century. The model assumed organised city space facilitating circulation of goods and people as well as entertainment (of the higher classes) in their free time. The author of the design to make Madrid greater was Carlos Maria de Castro, an urban engineer. The plans were prepared in 1857-60. They assumed establishment of a network of boulevards with several radial squares. This design was only partially executed. In line with Castro's design, the city almost tripled, from 800 sq m to 2294 sq m. The new district soon surrounded the old centre from three sides: North, North-East and South. The industrialisation process in Spain started in the 1930s. Its effects were already noticeable in mid 19th century, primarily in the social hierarchy. That was the time when the first great fortunes of Castilian financiers were made. This was the sphere where the concept of "new Madrid" arose. The city was modernised on their initiative and from their money. However, it should be added that the bourgeoisie perceived the political and cultural centre primarily in France. Paris was supposed to be a model for Madrid. In the second half of the 19th century the population of Madrid increased gradually, circa 1850 the city had more than 200,000 citizens, whereas at the end of the century the population of Madrid was 539,000. The hierarchical division of the city, noticeable already in Castro's plan, became established in this period. The best and most elegant part of Madrid at the end of the 19th century was the neighbourhood of the Cibeles square and two avenues: Recoletos and Castellana. The aristocrats and the richest financiers of Madrid lived there and in the nearby Salamanca district. The new city centre was supposed not only to emphasise the power of state authority and the significance of the bourgeoisie, but primarily to enable the pleasurable spending of free time: walking down squares and streets, visits to theatres, shops and cafes. The introduction of visual layout was not limited only to the centre. Modern hospitals and "model prisons" were built at the North-West outskirts of Madrid in the second half of the 19th century. Cemeteries, for example the Eastern cemetery, were also set at the outskirts of the city. Madrid was the head-quarters of state authority and administration, but also a place of great commercial transactions and financial operations. The capital city hosted the head offices of the largest banks, commercial, mining and transport companies. Similarly to state buildings, the Madrid architecture of a Great Capital most frequently applied the forms of academic historicism. The turn of the 19th and 20th centuries in the capital of Spain faced the erection of many public buildings with sculptural and painting decoration of the "patriotic" iconographic program based on the "cult of many Spanish people" (scientists, discoverers and artists). Numerous palaces of aristocrats and the bourgeoisie were built at that time in Madrid. These urban residences received the most fashionable "architectural costumes".

Słowa kluczowe

PL

Madryt; architektura XIX w.; przebudowy stolic europejskich w XIX w.

EN

Madrid; 19th century architecture; reconstructions of European capital cities in 19th century

• Wydawca: Komitet Architektury i Urbanistyki PAN ; Politechnika Warszawska, Wydział Architektury
• Czasopismo: Kwartalnik Architektury i Urbanistyki
• Rocznik: 2010
• Tom: T. 55, z. 4
• Strony: 3--22
• Opis fizyczny: fot., rys.

Twórcy

autor

Burno F.