Gmach Koszar Kadeckich w Warszawie - dzieło architekta Stanisława Zawadzkiego

• Autorzy: Mączyński R.

Warianty tytułu

EN

Building of Cadet Barracks in Warsaw - work of the architect Stanislaw Zawadzki

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł prezentuje ustalenia badawcze na temat jednego z gmachów wchodzących w obręb zespołu Koszar Kadeckich, które stanowiły siedzibę Szkoły Rycerskiej, założonej przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1765 roku. Budynek ów, założony na rzucie prostokąta, jednopiętrowy, jedenastoosiowy, nakryty wysokim dachem, utrwalił na widoku namalowanym około 1785 roku akwarelista Zygmunt Vogel. Dotychczas budowla ta - niezachowana do obecnych czasów - nie zwróciła uwagi badaczy i bywała jedynie wzmiankowana. Wydaje się natomiast ważna dla odtworzenia oblicza architektonicznego Warszawy drugiej połowy XVIII wieku i całokształtu dorobku jednego z najbardziej twórczych architektów tamtej epoki. Na podstawie bowiem odnalezionych przekazów archiwalnych udało się udowodnić, iż gmach ów powstał z monarszej fundacji, wzniesiony został w roku 1781, a jego projektantem był architekt Wojsk Koronnych - Stanisław Zawadzki, wychowanek i członek rzymskiej Akademii św. Łukasza. Budowla pełniła - jak wykazały przytoczone zapisy pamiętnikarskie naocznych świadków - dwojakie funkcje: w części była przeznaczona do edukacji kadetów (w przeważającej mierze funkcje te jednak spełniał pobliski a znacznie obszerniejszy pałac Kazimierzowski), w części zaś była rezydencją użytkowaną przez wicekomendanta Szkoły Rycerskiej - Fryderyka Józefa Moszyńskiego. Podwójne przeznaczenie gmachu znalazło swe odzwierciedlenie w układzie jego wnętrz, między innymi poprzez znamienne w tym przypadku zastosowanie dwóch osobnych klatek schodowych. Szlachetną surowością odznaczała się - utrwalona zachowanym pomiarem, wykonanym w 1827 roku przez Jana Tafiłowskiego - fasada gmachu. Wyraźnie pod tym względem korespondowała z innymi tworzonymi w tym czasie przez Zawadzkiego budowlami, które - niezależnie od ich charakteru i przeznaczenia - cechowały bardzo ascetyczne formy. Były to zarazem jedne z najbardziej awangardowych budowli, jakie powstały za sprawą polskiego architekta w epoce Oświecenia. Gmach Koszar Kadeckich w postaci uwiecznionej przez Vogla istniał do 1841 roku, kiedy został przebudowany przez architekta Antoniego Sulimowskiego, który nadał mu neorenesansowe formy. Taki też kształt zachował do czasu spalenia w trakcie niemieckiego bombardowania stolicy w 1939 roku. W okresie powojennym ruiny rozebrano, by w 1953 roku wystawić na tym miejscu pseudoklasycystyczny, nowo projektowany gmach uniwersytecki.

EN

The article presents research findings regarding one of the building forming the complex of Cadet Barracks, which were the headquarters of the Knightly School established by king Stanisław August Poniatowski in 1765. This building, erected at the rectangular projection, one-storey, eleven axis, covered with a high roof, was recorded in the picture painted circa 1785 by Zygmunt Vogel, aquarellist. Until that time, this building - which did not survive until today - did not attract the attention of researchers and was only mentioned. However, it seems important to restore the architectural image of Warsaw of the send half of 18th century and the entire output of one of the most creative architects of that époque. The archived sources discovered allowed it to be proven that the building was founded by the king, erected in 1781 and designed by the architect of the Polish army - Stanisław Zawadzki, alumnus and member of the Roman St. Lucas Academy. The building - as demonstrated by quoted memoirs of eyewitnesses - fulfilled two functions; it was partly dedicate for the education of cadets (however, this role was mostly performed by the nearby and much bigger Kazimierzowski Palace), and it was also a residence used by the deputy commandant of the Knightly School - Fryderyk Józef Moszyński. The dual purpose of the building is reflected in the layout of rooms, characteristic in this case by the application of two separate staircases. The building facade, recorded by the measurement conducted in 1827 by Jan Tafiłowski which has been kept, demonstrated refined austerity. It clearly corresponded in this aspect with other buildings created at this time by Zawadzki, which - regardless of their character and purpose - were characteristic for very ascetic forms. At the same time, they were one of the most avant-garde buildings erected by the Polish architect in the Enlightenment époque. The building of the Cadet Barracks in the form recorded by Vogel existed until 1841, when it was rebuilt by the architect Antoni Sulimowski, who gave it a Neo-renaissance form. This style was retained until it was burnt down during the German bombing of Warsaw in 1939. After the war the ruins were dismantled in order to erect in this place, in 1953, the newly designed, pseudo-classicism university building.

Słowa kluczowe

PL

Koszary Kadeckie; architektura XVIII w.

EN

Cadet Barracks; architecture of 18th c.

• Wydawca: Komitet Architektury i Urbanistyki PAN ; Politechnika Warszawska, Wydział Architektury
• Czasopismo: Kwartalnik Architektury i Urbanistyki
• Rocznik: 2009
• Tom: T. 54, z. 2
• Strony: 3--16
• Opis fizyczny: fot., rys.

Twórcy

autor

Mączyński R.

• Katedra Historii Sztuki i Kultury, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu