Przemiany architektoniczne i przestrzenne rynków miast śląskich w okresie baroku

• Autorzy: Ludwig B.

Warianty tytułu

EN

Architectural and spatial changes of market squares of Silesian cities in the baroque period

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Opracowanie poświęcone jest omówieniu zmian jakim uległy w okresie baroku (od końca wojny trzydziestoletniej do czasów pruskich) podstawowe elementy kształtujące najważniejsze wnętrze urbanistyczne miast śląskich jakim jest rynek. Stara się odpowiedzieć na pytanie na ile te przemiany zadecydowały o powstaniu nowych wartości przestrzennych i na nowo przedefiniowały charakter placu. Analizuje proces okrzepnięcia w swej formie dominanty rynku - wieży ratuszowej z wieńczącym ją hełmem, która stała się swoistym symbolem obecnym w panoramie prawie wszystkich miast śląskich. Także sam budynek ratusza uległ przemianom, które ze średniowiecznego kształtu przypominającego zamek, przeobraziły go w pałac municypalny. Zmianom podlegały także ściany placu. W pierzejach stanęły kamienice o barokowych szczytach, a w późniejszym czasie budynki o układzie kalenicowym, tworzące zwarty ciąg zabudowy. Jednak najistotniejsze przeobrażenia przestrzeni rynkowej wprowadziły nowe elementy małej architektury - figury wotywne i fontanny. Przestrzeń rynków w okresie baroku pozostawała nadal przestrzenią funkcjonalną - placem targowym, nabierała jedynie dodatkowo pewnych form reprezentacyjnych. Nie została przedefiniowana, a jedynie uzupełniona wzbogacona np. o rozbudowane programy religijne.

EN

This study is dedicated to discussion of changes in the baroque period (from the end of the thirty year war until Prussian times) referring to basic elements shaping the most important urban space of a Silesian town - the market-place. It attempts to answer the question to what extent these changes determined the creation of a new spatial values and predefined in a new manner the character of the square. The study considers the process of establishing the dominant form of the market-place - the town hall tower with a helm, which became the characteristic symbol presents in panoramas of almost all Silesian towns. The town hall building itself was also subject to changes, from the shape of a mediaeval castle to a municipal palace. The walls of the market square were also altered. Tenement houses with Baroque gables emerged in the frontage, and later on, gabled buildings creating a continuous border. However, the most important changes of this urban space were introduced by new small architectural elements - statues and fountains. Market-places remained functional spaces in the baroque period, but also gained some elegant forms. It was not redefined but only enriched, for example with extended religious programs.

Słowa kluczowe

PL

Śląsk; barok; rynek miejski; ratusz; mała architektura

EN

Silesia; baroque; town square; town house; small architecture

• Wydawca: Komitet Architektury i Urbanistyki PAN ; Politechnika Warszawska, Wydział Architektury
• Czasopismo: Kwartalnik Architektury i Urbanistyki
• Rocznik: 2008
• Tom: T. 53, z. 4
• Strony: 10--24
• Opis fizyczny: Bibliogr. 42 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Ludwig B.

• Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej, Zespół ds. Konserwacji Krajobrazu, Architektury i Sztuki

Bibliografia

• G.C. Argan, Europa des Capitales, Lussona 1964.
• J. Bahlke, Śląsk i Ślązacy, Warszawa 2001.
• M. Banaszak, Historia Kościoła Katolickiego, t.3, Warszawa 1989.
• K. Bartnik, Bystrzyca Kłodzka, Wrocław 1992.
• L. Benevolo, Storia del architettura del rinascimento, Bari 1973.
• L. Benevolo, Storia della citta, Bari 1975.
• L. Biller, Neisse, Otmuchau, Patschkau, die Staete am Mittellauf des Glatzer neisse, Breslau 1932.
• M. Bobrzyński, Dzieje Polski w zarysie, Warszawa 1974.
• M. Bogucka, Dawna Polska, Warszawa 1974.
• Bolesławiec, Zarys monografii miasta, red. T. Bugaj, K. Matwijowski, Wrocław 2001.
• Z. Boras, Książęta piastowscy Śląska, Katowice 1974.
• T. Broniewski, Kłodzko, Wrocław 1963.
• W. Brzezowski, Elementy barokowej kompozycji w urbanistyce Wrocławia, [w:] Urbanistyka Wrocławia, red. J. Rozpędowski, Wrocław 1995, s.151 - 158.
• W. Brzezowski, Ratusz legnicki, „Szkice legnickie”, t. X (1981), s. 51-76.
• W. Brzezowski, Dom barokowy we Wrocławiu, Wrocław 2005.
• R. Czerner, Cz. Lasota, Blok ratuszowy w Świdnicy, Wrocław 1995.
• R. Czerner, Zabudowy rynków, Wrocław 2002.
• B. Duhr, Geschichte der Jesuiten in den Laendern deutscher Zunge, Bd. II, T.I , In der ersten haelfe XVII Jahrhundert, kap.V. Die oestereichische Provinz, s.353.
• B. Galantowicz, Rozwiązania urbanistyczne barokowych zespołów budowli jezuickich na Śląsku a problem akomodacji w działalności misyjnej jezuitów, Wrocław 1997.
• Historia Śląska, red. K. Maleczyński, Wrocław 1963.
• J. Kębłowski, Nysa, Wrocław 1972.
• J. Kłoczowski, L. Mullerowa, J. Skarbek, Zarys dziejów Kościoła katolickiego w Polsce, Kraków 1986.
• A. Kroess, Geschichte der Bohemischen Provinz der Gesellschaft Jesu, Bd. I, Geschichte der ersten Kollegie in Bohemen, Mahren and Glatz (1556-1619), Wien 1910, s.759.
• B. Kumor, Historia Kościoła, cz. 5, Lublin 1984, s. 219.
• M. Kutzner M., Racibórz, Wrocław 1965.
• Legnica, red. M. Hasisig, Wrocław 1977.
• B. Ludwig, Urbanistyka barokowych zespołów budowli jezuickich na Śląsku, Wrocław 1999, pr. dokt. mps.
• J. Mandziuk, Historia Kościoła katolickiego na Śląsku. Czasy reformacji, proces reformy katolickiej i kontrreformacja. 1520-1742, t. II, Warszawa 1995, s.53.
• T. Mann, Geschichte der Stadt Schweidnitz, Düsseldorf 1985, s.25-26.
• Miasto Nysa, szkice monograficzne, red. J. Kroszel i S. Popiołek, Wrocław 1970.
• M. Morelowski, Rozkwit baroku na Śląsku 1650 - 1750, Wystawa grafiki i rysunku, Wrocław 1952, s.24 - 25.
• Niemcza, pr. Zb., Wrocław 2003.
• K. Ohle, Der Kreis Waldenburg im Niederschlesischen Industriegebit im Vergangenheit and Gegenwart, Waldenburg 1927.
• K. Pflug, Chronik der Stadt Waldenburg in Schlesien, Waldenburg 1908
• J. Pilch J., Ratusze śląskie, Wrocław 1965.
• J. Pudełko, Rynki w planach miast śląska, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, t.IV (1959), z. 3-4, s. 235-263.
• J. Pudełko, Zagadnienie wielkości i proporcji rynków w badaniach nad rozplanowaniem niektórych miast średniowiecznych, Zeszyty Naukowe Politechn. Wrocł., nr 36 (1960), s.25-45.
• L. Reau, Iconographie de 1’art. Chretien, t.III, Paris 1958.
• H. Tuchle , C.A. Bouman, Historia Kościoła, t.3, Warszawa 1986.
• W. Urban, Zarys dziejów diecezji wrocławskiej, Wrocław 1962.
• F.B. Wernher, Topographic seu Compendium Silesiae, 1768-1774.
• J. Witkowski, R. Kaczmarek, Zarys dziejów sztuki w Kłodzku, [w:] Kłodzko: dzieje miasta, Kłodzko 1998, s.185-216.