Refleksja o wzorcach ewolucyjnych

• Autorzy: Franta A.

Warianty tytułu

EN

Reflexion on evolutionary models

• Konferencja: Seminarium Komitetu Architektury i Urbanistyki PAN, (06-07.06.2004 ; Kazimierz Dolny nad Wisłą)
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Trzeba rozróżnić dwa pojęcia: wzorce "bazowe", źródłowe dla ewolucji, to jest te, od których ewolucja się zaczyna i wzorce "ewolucyjne", czyli te, które są jej, ewolucji, przykładami etapowymi, do których wracamy porównawczo, dlatego że przypisujemy im szczególną wartość, a porównanie z nimi naszych bieżących podejść i dokonań ma tę wartość przypisywaną zweryfikować. Tak można było odczytać intencję organizatorów konferencji "Polski Dom" w Kazimierzu Dolnym 6—7 czerwca 2004r. Tej intencji służył wyjazd do Nałęczowa: nowemu spojrzeniu na stare już dokonania jednego z naszych poprzedników w twórczości. Patrzenie na te dokonania dziś — jest inne od analiz i ocen sprzed lat stu. Tamto spojrzenie miało za układ odniesienia wzorzec bazowy (źródłowy) bardzo bogaty w przykłady: całe ówczesne Podhale — w odniesieniu do "zakopiańszczyzny" — i ogromną masę zróżnicowanych regionalnie wsi oraz względnie jednorodnych stylistycznie dworów i dworków. Miało również za układ porównawczy — nieco wcześniejsze, ale i niemal równoległe w czasie powstania — realizacje Witkiewicza w Zakopanem. Nasze dzisiejsze spojrzenie na przykłady z Nałęczowa ma podobne w istocie, ale i inne układy odniesienia. Bazowe - te same, lecz ilościowo sprowadzone do reliktów. Nie są, jak 100 lat temu, powszechne. Gorzej, praktycznie ich nie ma, przeszły w "sferę skansenu". Zakopiańszczyzna witkiewiczowska jest. Na dokonania Jana Koszczyca Witkiewicza patrzymy dziś w kontekście SGH w Warszawie i Sanatorium Dziecięcego na Bystrem w Zakopanem - jego najlepszych, późniejszych dzieł. Nasz obszar porównawczy "wzbogacony" jest również o rodzimą ewolucję spontaniczną - w dużym stopniu samowolną zabudowę "choinkową" (Pasmo Bańskiej od Maruszyny do Zębu oraz okolice Zakopanego od Szaflar do Witowa) ocenianą krytycznie, ale z pewną dozą uznania dla zauważalnej w masie zbieżności z wzorcami bazowymi. To dzisiejsze spojrzenie na nałęczowskie obiekty Jana Koszczyca Witkiewicza ma jeszcze jeden niezwykle ważny obszar odniesienia, także niedawny i współczesny profesjonalnej ewolucji architektury regionalnej ujawniającej się w schroniskach górskich (Tatry - Gorce - Beskidy), kościołach, "karczmach". Z obserwacji całego obszaru odniesień i porównań z przykładami twórczości Jana Koszczyca Witkiewicza - nasuwają się uwagi. Mają one oczywiście charakter subiektywny - ale i intencję obiektywizacji.

EN

The author differentiates between two types of buildings: those constituting "base" templates which are source templates for evolution, i.e. those from which evolution starts, and those constituting "evolutionary" templates, i.e. those to which we come back for the sake of comparisons since we assign particular value to them. The works of Jan Koszczyc Witkiewicz in Nałęczów which are mentioned in the discussion are evolutionary templates. The basis for them were the numerous examples of regional architecture which were observed by Witkiewicz personally but which did no survive to our times, pushed by two world wars and the post-war period into the "backwater" zone.

Słowa kluczowe

PL

architektura; historia sztuki

EN

architecture; art history

• Wydawca: Komitet Architektury i Urbanistyki PAN ; Politechnika Warszawska, Wydział Architektury
• Czasopismo: Kwartalnik Architektury i Urbanistyki
• Rocznik: 2006
• Tom: T. 51, z. 1-4
• Strony: 69--75

Twórcy

autor

Franta A.