Zastosowanie analizy wielokryterialnej w rozwiązywaniu problemów związanych z antropogenicznymi zagrożeniami środowiska na terenach poeksploatacyjnych i poprzemysłowych

• Autorzy: Radwanek-Bąk B. , Laskowicz I.

Warianty tytułu

EN

Application of multicriteria analysis to solving the problems of anthropogenic threats to the environment in the post-industrial objects

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zabezpieczenie i rewitalizacja obiektów poprzemysłowych, w szczególności poeksploatacyjnych, stanowią ważny element zarządzania przestrzenią, zarówno w aspekcie minimalizacji negatywnych oddziaływań środowiskowych, jak i właściwego wykorzystania terenów. Ilość, wielkość i rodzaj oddziaływań takich obiektów są bardzo zróżnicowane, a ocena tego zjawiska trudna i skomplikowana. Jednym z pierwszych procesów decyzyjnych niezbędnych dla podjęcia efektywnych działań rewitalizacyjnych jest wskazanie obiektów, które wymagają najszybszych działań. Do rozwiązywania tego typu problemów stosuje się metody analizy wielokryterialnej. W niniejszym opracowaniu przedstawiono jedną z metod takiej kwalifikacji - metodę wskaźnika syntetycznego. Analizę przeprowadzono na przykładzie powiatu chrzanowskiego, jednego z najbardziej uprzemysłowionych regionów Małopolski, gdzie ze względu na mnogość porzuconych obiektów poprzemysłowych potrzeby w tym zakresie są ważne i pilne. Wyodrębniono 2 grupy kryteriów głównych - jedną charakteryzującą wrażliwość środowiska na presję i drugą - związaną z charakterem oddziaływań badanych obiektów, a w każdej z nich po 3 kryteria szczegółowe. Wykorzystanie prostej procedury obliczeniowej pozwala na szerokie stosowanie prezentowanej metody oraz łatwe wprowadzanie modyfikacji, a w konsekwencji na efektywne planowanie, zabezpieczenie odpowiednich środków finansowych oraz podjęcie działań dla rozpoczęcia konkretnych projektów.

EN

Protection and revitalization of post-industrial objects, in particular postmining ones, is an important aspect of spatial management, especially with respect to both minimization of negative environmental effects and sustainable land use. Amount, number and type of environmental effects, resulting from the objects impact, are diverse and thenassessment is a complicated issue. One of the first decisive processes, necessary to undertake effective revitalization activity, is to identify objects that require the most urgent actions. It resolves into forming a hierarchical checklist of the objects, based on the selected criteria, and examining them by methods of multi-criteria analysis. This paper presents one method of such a classification - the method of the synthetic index. The analysis was performed with the example of Chrzanów district, one of the most industrialized regions of Małopolska province where, due to numerous abandoned brownfield sites, the needs of revitalization are important and urgent. Two main groups of criteria were distinguished - the first, which characterizes environmental sensitivity to pressing (impact), and the second one - related to the nature of interactions of the studied objects. In each of these groups three detailed criteria were selected. Applying a simple calculation method enables a wide use and easy modifications and, consequently, the effective planning, providing adequate funding and taking steps to launch specific projects.

Słowa kluczowe

PL

analiza wielokryterialna; zagrożenia środowiska; teren poeksploatacyjny; teren poprzemysłowy

EN

multicriteria analysis; environmental risk; post-industrial area

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Śląskiej
• Czasopismo: Górnictwo i Geologia
• Rocznik: 2012
• Tom: T. 7, z. 2
• Strony: 229--247
• Opis fizyczny: Bibliogr. 20 poz.

Twórcy

autor

Radwanek-Bąk B.

autor

Laskowicz I.

• Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie Oddział Karpacki

Bibliografia

• 1. Canadian Counsil of Environmental Ministers (CCEM), 1992 - National Classification of Contaminated Sites.
• 2. Czajka K., Bąk Z., Laskowicz I., Kaleta R., Klojzy-Karczmarczyk B.: Inwentaryzacja składowisk odpadów oraz byłych terenów przemysłowych w Województwie Małopolskim ROPSIM, Archiwum IGSMiE PAN, Kraków 2003.
• 3. Czop M., Motyka J., Szuwarzyński M. Zagrożenia jakości wód podziemnych w zbiorniku GZWP 452 (Chrzanów) odciekami ze składowiska odpadów „Górka" w Trzebini.Gospodarka Surowcami Mineralnymi, t. 18, z. 2. 2002, s 104-115.
• 4. Fagiewicz K.: Numeryczna mapa sozologiczna jako narzędzie diagnozowania stanu środowiska przyrodniczego. Wyd. AWEL, Poznań 2007.
• 5. Grzegorzewski P.: Wspomaganie decyzji w warunkach niepewności, metody statystyczne dla nieprecyzyjnych danych), 2006.
• 6. Hellwig Z., Gospodarowicz A.: Zastosowanie analizy porównawczej w badaniach międzynarodowych. Z prac ZBSE, z. 83, GUS, 1975.
• 7. Jędrysik E. (koordynator): Wdrożenie Regionalnego Systemu Informacji Przestrzennej (RSIP) w Województwie Śląskim dla wsparcia planowania regionalnego i lokalnego, restrukturyzacji regionu oraz zarządzania w sytuacjach kryzysowych" zadanie 6.1. Metodyka inwentaryzacji i waloryzacji terenów poprzemysłowych. Instytut Systemów. Przestrzennych i Katastralnych S.A., Województwo Śląskie. Mat. Arch., 2002.
• 8. Kwiatkowska A.: Systemy wspomagania decyzji dla inżynierów środowiska. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej. Warszawa 2001.
• 9. Kowalski Z., Sobczak A., Wolski P., Rędzińska K., Zaleski G.: Koncepcja rekultywacji wyrobiska „Górka" w Trzebini wypełnionego odpadami alkalicznymi [w:] Czasopismo Techniczne z. 8-A Wyd. Politechniki Krakowskiej, 2006 s. 291-302.
• 10. Laskowicz I, Krzak I., Klojzy-Karczmarczyk B., Mazurek J.: Proposed methods of predicting the environmental impact of city road network expansion. Polish Journal of Environmental Studies, vol. 16, No. 3B, 2007
• 11. Malina G.: Remediacja i rekultywacja w ujęciu historycznym: od remediacji do likwidacji zagrożenia środowiska gruntowo-wodnego na terenach zanieczyszczonych [w:] Malina G. (red.): Rekultywacja i rewitalizacja terenów zdegradowanych. Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych Oddział Wielkopolski w Poznaniu, Poznań 2008, s. 11-27.
• 12. Niepokólczycka A., Treichel W.: Metody wielokryterialnego wspomagania decyzji w sporządzaniu ocen oddziaływania na środowisko. Problemy Ocen Środowiskowych, 2000, Nr 3(10), s. 49-55.
• 13. Ostręga A.: Sposoby zagospodarowania wyrobisk i terenów po eksploatacji złóż surowców węglanowych na przykładzie Krzemionek Podgórskich w Krakowie. Rozprawa doktorska. Praca niepublikowana, 2005.
• 14. Program rządowy dla terenów poprzemysłowych. CP Kancelarii Premiera RM. Warszawa 2004.
• 15. Radwanek-Bąk B.: Gospodarka zasobami kopalin skalnych w Karpatach Polskich w warunkach zrównoważonego rozwoju. Prace PIG., CLXXXIII, 2005.
• 16. Roy B.: Wielokryterialne wspomaganie decyzji. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 1990.
• 17. Skarżyńska K. M.: Odpady powęglowe i ich zastosowanie w inżynierii lądowej. Akademia Rolnicza, Kraków, 1987.
• 18. Szymczak M. (red.): Słownik języka polskiego, t. III. PWN. Warszawa 1981. s. 759.
• 19. Sobala-Gwosdz A. Zróżnicowanie poziomu rozwoju gmin przygranicznych województwa podkarpackiego [w:], Granice Obszary przygraniczne, Euroregiony, Uniwesytet Śląski, Katowice 2003, s.249-262
• 20. Uberman R., Ostręga A.: Wykorzystanie metody Analitycznego Procesu Hierarchicznego dla waloryzacji (rankingu) polskich złóż węgla brunatnego. Gosp. Sur. Min. v.24, z.2/4, p. 73-95.