O zrównoważonej architekturze ekologicznej i zarysie jej teorii

• Autorzy: Mikoś-Rytel W.

Warianty tytułu

EN

On sustainable ecological architecture and its theory outline

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem niniejszej pracy jest syntetyczna i holistyczna analiza problematyki zrównoważonej architektury projektowanych budynków ekologicznych oraz sformułowanie zarysu jej teorii. Podjęty temat rozważa bardzo aktualną problematykę, a wielowątkowy charakter pracy przejawia się w różnorodności podejmowanych zagadnień. W rozprawie dokonano analizy i syntezy rozległej wiedzy dotyczącej filozofii architektury przyjaznej oraz architektury ekologicznej w ujęciu historycznym i współczesnym (rozdz. 2,3). W wyniku tej analizy wyróżniono ponadczasowe wartości w architekturze oraz filozofie ściśle związane z podjętą tematyką: - filozofia Witruwiusza, której istotą jest projektowanie i wznoszenie budynków wg. Kanonu: trwałość, użyteczność, piękno, - filozofia Christiana Norberga Schulza, której głównym elementem jest teoria przestrzeni egzystencjonalnej. Może być ona dzisiaj uważana za cenny wkład w postawę myśli o architekturze ekologicznej zharmonizowanej ze środowiskiem naturalnym. Jak wynika ze schematu struktury pracy zawartego w rozdziale 1 (rys.1) filozofie architektury przyjaznej dla człowieka i otoczenia oraz analiza stanu wiedzy o architekturze ekologicznej w ujęciu całościowym stanowią istotne elementy rozprawy (rozdz. 3, 4). W celu umożliwinia skutecznego projektowania zrównoważonych budynków ekologicznych, obecnie i w przyszłości, opracowano i zaproponowano zestaw strukturalnych komponentów ekoarchitektury w ujęciu podstawowych standardów krajowych i zagranicznych (rozdz.4). To trzeci element rozprawy. Jak wynika z obszernej analizy różnych podejść, poglądów i nurtów rozważnej problematyki, widoczny jest brak spoiwa wiążącego tę obszerną w jedną zharmonizowaną całość oraz brak holistycznego podejścia do równoważenia cząstkowych i całościowych rozwiązań. Główne założenia zaproponowanego w pracy zarysu teorii zrównoważonej ekoarchitektury wyniknęły z próby całościowego ujęcia zagadnień związanych z ta problematyką. Przedstawiono je w dwóch ujęciach: twórczym (nazwanym 3A) oraz rynkowym (nazwanym 3E). Aby ukazać pełniejszy obraz, uwzględniający różnorodne aspekty, zaproponowano zintegrowany model ekoarchitektury (nazwany 6AE) (rozdz.5). Merytorycznie jest to najistotniejsza część rozprawy. W celu podbudowania przyszłościowego charakteru omawianych spraw, w rozdziale 6 przytoczono wybrane przykłady współczesnych rozwiązań budynków ekologicznych z inteligencją, obrazujące nowy sposób interdyscyplinarnego i synergicznego powstawania dzieła na każdym etapie. Omówione w rozdziale 7 programy komputerowe do analizy i oceny rozwiązań projektowanych budynków pokazują, że bez współczesnych narzędzi optymalizujących proces projektowania nie jest już możliwe właściwe zaprojektowanie budynku złożonego z tak różnorodnych komponentów. Podsumowanie i wnioski końcowe (rozdz. 8) wskazują zarówno na osiągnięcia, jak i niedostatki opracowania oraz potrzebę dalszego pogłębienia tej ważnej problematyki.

EN

The aim of this research is to carry on a holistic analysis and a synthesis sustainable architecture problems regarding ecological buildings. It also aims at outlining a theory of the sustainable wcological architecture. The area research concerns burning problems of current architecture. Variety of issues addressed results in a multihread presentation adopted. The research starts from an analysis and subsequent synthesis of a vast knowledge on philosophies of human-friendly architecture and ecological architecture, both reviewed with historical and modern approach (Chapter 2 and 3). The analysis enables to point out timeless values of architecture and philosophies related thereto: - the Vitruvian philosophy, which essence is designing andconstructing following the cannon of durability, utility and beauty; - a philosophy of Christian Norberg Schulz with its central issue of existential space theory, which may be considered as an valuable input and basis for current anf future thinking on ecological architecture in harmony with a natural environment. The diagram of research structure shown in Chapter 1 (Diagram 1) proves an importance of human- and environment-friendly architecture philosophies and an overall analysis of ecological architecture, for the research completeness (Chapter 3 and 4). In order to enable an effective designing of sustainable ecological buildings now and in the future, a set of eco-architecture structular components has been developed and suggested, addressing both domestic and foreign standards (Chapter 4). This is considered the third important element of the research. The analysis of various approaches, ideas and currents within the area investigated, shows a visible lack of any binder making this vast area of knowledge a harmonised unity as well as a lack of holistic approach enabling sustainability of partial and general solutions applied. General assumptions of the sustainable eco-architecture theory outline worked out, result from an attempt to comprehensively view this area of science. The area is shown in two aspects: creative (called 3 A) and commercial (called 3 E). To get a whole picture that shows these various aspects, an integrated model of eco-architecture (called 6AE) is offered (Chapter 5). This in the nucleus of this research. To support future-oriented nature of problems analysed, Chapter 6 points out selected examples of modern ecological building solutions equipped with a building intelligence. These examples show results of a new methodology for interdisciplinary creation of a build object and synergies in its every phase. Software packages for analysis and valuation of building design components and arrangements, described in Chapter 7, prove that an appropiate design of a building consisting of so much various components is not possible without modern tools for design process optimisation. Final conclusions (Chapter 8) summarise both achievements of the research carried out as well as needs for further research resulting from its limitations.

Słowa kluczowe

PL

budownictwo ekologiczne; budynek inteligentny; ekoarchitektura; architektura holistyczna

EN

ecological design; intelligent building; sustainable architecture; holistic architecture

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Śląskiej
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe. Architektura / Politechnika Śląska
• Rocznik: 2004
• Tom: z. 41
• Strony: 6--241
• Opis fizyczny: Bibliogr. 303 poz.

Twórcy

autor

Mikoś-Rytel W.

• Katedra Projektowania i Nowych Technologii w Architekturze Politechnika Śląska, 44-100 Gliwice, ul. Akademicka 7 tel. [phone],

Bibliografia

• 1. Achard P., Gicquel R., European Passive Solar Handbook. Basic Principles and Concepts for Passive Solar Achitecture, C. European Communities, Brussels 1986.
• 2. Adamson B., Design of energy efficient houses in People's Republic of China including utilization of passive solar energy. Heat balance of heated and passive residential buildings in China, Swedish Council for Building Research,Stockholm 1987.
• 3. Adamson B., Hidemark B., Sol Energi Form, Spangbergs Tryckerier AB, Stockholm 1986.
• 4. Alberti Leon Baptysta, Ksiąg dziesięć o sztuce budowania, PWN, Warszawa 1960.
• 5. Aleksandrowicz J., Sumienie ekologiczne, Wiedza Powszechna, Warszawa 1979.
• 6. Alexander Ch., Ishikawa S., Silverstein M., Jacobson M., Soli A., King I., Angel S., A Pattern Language; Towns, Buildings, Construction, Oxford University Press, New York 1977.
• 7. Alkom J. i inni., Podstawy marketingu, Instytut Marketingu, Kraków 2001.
• 8. Andersen B., Architectural and Technical Possibilities with New Building Components, International Conference “Sustainable Building”, Oslo 2002.
• 9. Anderson B., Solar Energy: Fundamentals in Building Design, Me Grow-Hill, New York 1993.
• 10. Aronin J. E., Climate and Architecture, Reinhold, New York 1953.
• 11. ASHRE, Handbook 1989 Fundamentals, Atlanta 1989.
• 12. Babkiewicz A., Joga architektury, wastu spójna koncepcja architektoniczna, Akademia Wedyjska, Warszawa 2001.
• 13. Baetz M., Gmach cały z pieniędzy. Inteligentny Budynek 5,1999.
• 14. Bajtlik S., Z czego zrobiony jest wszechświat? Nicość. Nauka, Polityka 51/52, 2,2001.
• 15. Balkomb J. D., Passive Solar Heating Analysis, Los Alamos National Laboratory, ASHRE, Atlanta, 1984.
• 16. Balkowski F. D., Wärmedämmend Bauen = Heizkosten Sparen, Baverlag, Planen + Wohnen, Wiesbaden 1987.
• 17. Ballenstedt J., Architektura - historia i teoria, PWN, Warszawa, Poznań 2000.
• 18. Bańka A., Psychologiczne aspekty oddziaływania obiektów architektonicznych, Jakość środowiska zabudowanego, tom 3 seria FM pod redakcją A. Niezabitowskiego, EMQA, Gliwice 1999.
• 19. Baranowski A., Projektowanie zrównoważone w architekturze. Politechnika Gdańska. Gdańsk 1998.
• 20. Baranowski A., Sustainable Transformation of an Urban Setteement System; Gdansk Agglomeration Case Study International Conference “Sustainable Building, Oslo 2002.
• 21. Baumeister H.P., Oko-Haus Naturgarten, Wurzburg 1990.
• 22. Behling S., S., Solar Power (Foreword by Norman Foster), Prestel, Munich, London, New York 2000.
• 23. Berg P., Czym jest bioregionalizm, Dzikie Życie 6,2002.
• 24. Białostocki J., Sztuka cenniejsza niż złoto, PWN, Warszawa 2001.
• 25. Bisschop, Boumans, Building with Photovoltaics, Novem, Hague 1995.
• 26. Bogdanowski J., Łuczyńska-Bruzda M., Novak Z., Architektura Krajobrazu, PWN, Kraków 1981.
• 27. Bohm A., O budowie i synergii wnętrz urbanistycznych, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, Kraków 1981.
• 28. Bolkowski J., Długotrwała strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju w Polsce, IPB „Wiadomości” 10(117),2000.
• 29. Bolkowski J., Inteligentny biurowiec to już norma, IPB „Wiadomości” 7(138),2002.
• 30. Bourges B., European Simplified Methods for Active Solar System Design, Kluwer Academic Publishers, 1991.
• 31. Boyd D., Inteligent Buildings, IBI, Washington 1994.
• 32. Bratkowski A., „Dołek wyobraźni”, IPB “Wiadomości” 3 (134), 2002.
• 33. Buchanan P., Milenium po modernizmie, Architektura 2(39), 12,1997.
• 34. Bulanda-Jansen A., XX I Światowy Kongres Architektury UiA, Architektura & Biznes 9,2002.
• 35. Chochowski A., Czekalski D., „Słoneczne instalacje grzewcze", COIB, Warszawa 1999.
• 36. Choynowski P., Poundbury - miasto ludzkiego świata, Archivolta 1,2002.
• 37. Chwalibog K., W poszukiwaniu Witruwiusza, Polski Cement, 4,6, 2001.
• 38. Chwieduk D., Kierunki budownictwa niskoenergetycznego, IV konferencja naukowo-techniczna „Problemy projektowania, realizacji i eksploatacji budynków o niskim zapotrzebowaniu na energię” ENERGODOM’98, Kraków 1998.
• 39. Chwieduk D., Współczesne budownictwo energooszczędne, seminarium „Praktyczna realizacja idei budownictwa niskoenergetycznego” IPPT PAN, PIES-ISES, Warszawa 2002.
• 40. Chwieduk D., Wykorzystanie energii słonecznej w Polsce, I Konferencja Naukowo- Techniczna „Wykorzystanie Energii ze źródeł odnawialnych, Kudowa 2002.
• 41. Clarke J.A., Energy Simulation in Building D esign, Hilger Ltd, Boston 1985.
• 42. Cole R., Sustainable building - Different interpretations of sustainability, Sustainable building issue 3,2002 Aeneas Technical Publishers.
• 43. Commission of the European Communities Proceedings of an Internatinal Conference: “Solar Energy in Architecture and Urban Planning”,Florence Italy, H.S. Stephens&Associates, Bedford 1993.
• 44. Cooper I., The implications of sustainability for the environmental assassment of buildings and construction industry CIB TG8 Research Workshop "Building & the Enviroment in Central and Eastern Europe", Warsaw 1996.
• 45. Cywiński Z., Prognozy i znamiona rozwoju budownictwa w XXI wieku, IPB „Wiadomości”5 (124), 2001.
• 46. Cywiński Z., Zrównoważony rozwój ważnym imperatywem współczesnego budownictwa IPB „Wiadomości” 7 (90), 1998.
• 47. Czemplik A., Architekt menedżerem procesu inwestycyjnego, IPB „Wiadomości” 2,1998.
• 48. Czerny J., Kosmiczna ewolucja materii, Oficyna Wydawnictwa „Impuls”, Kraków, 2001.
• 49. Dallaire G., Zero-energy house: bold, low-cost breakthrough that may revolutionize housing, Civil Engineering ASCe, 1980.
• 50. Dokumenty końcowe Konferencji Narodów Zjednoczonych Środowisko i rozwój Rio de Janeiro, Szczyt Ziemii, Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa 1998.
• 51. Duffie J.A., Beckman W. A., Solar Engineering of Thermal Processes, J. Wiley, New York 1991.
• 52. Dutre W.L., Simulation of Water Based Thermal Solar Systems, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht 1991.
• 53. Dylewski R., Krajowe standardy urbanistyczne-podstawy, propozycje, „Człowiek i środowisko” 1,2,1998.
• 54. Dyson F.J., Słońce, genom, Internet. Narzędzia rewolucji naukowej, PWN, Warszawa 2001.
• 55. Dziekońska E., Uwarunkowania energooszczędności domu polskiego, Konferencja 1PPT PAN „Architektura Energooszczędna Dziś i Jutro”, Kazimierz Dolny 1990.
• 56. Eco U., Pejzaż semiotyczny, PIW, Warszawa 1972.
• 57. Eisenbei O G., Energetyka słoneczna nadzieją przyszłości, Deutschland, 5,1996.
• 58. Fauset P.G., Norman Foster wygrywa nagrodę Pritzkera w 1999 roku, Archivolta 1(5),2000.
• 59. Feynman R.P, Sens tego wszystkiego, Proszyński i S-ka. Warszawa 1999.
• 60. Fiedler V., Światło jako źródło energii, Profil 1,1994.
• 61. Fijałkowski T., Świat na krawędzi, ze Stanisławem Lemem rozmawia Tomasz Fijałkowski, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2000.
• 62. Fikus M., Przestrzeń miejsca, A&B 2,1998.
• 63. Foo A.F., Sustainable urban development throught information technology, The case of the city-state of Singapore. CIB W89 International Conference “Construction Modernization and Educations”, Reijing 1996, China, Abstracts.
• 64. Foronhor R., Metropolie siły i władzy, Newsweek-Polski, 16-17,2001.
• 65. Forowicz K., Słońce na dachu, cykl „Energia-Zrównoważony rozwój”, Rz.P. 13,22(6402), Warszawa 2003.
• 66. Foster N., Behling S., A Selection of Projects, Commission of the European Communities Proceedings of an Intematinal Conference: “Solar Energy in Architecture and Urban Planning”, Florence Italy, H.S. Stephens&Associates, Bedford 1993.
• 67. Franz. J., Hanke S., Krampen M., Schempp D., Ogród zimowy, Arkady, Warszawa 2000.
• 68. Gajewski P., Zapisy myśli o przestrzeni, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, Kraków 2001.
• 69. Gasidło K., Problemy przekształceń Terenów Poprzemysłowych, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 1998.
• 70. Gasidło K., Gorgoń J., Modelowe przekształcenia terenów poprzemysłowych i zdegradowanych, Program UNDP, UNCHS (Habitat) Zarządzanie zrównoważonym rozwojem aglomeracji katowickiej, UNDP Pol, Katowice 1999.
• 71. Geryło R., Wybrane programy komputerowe wspomagające projektowanie i diagnostykę cieplną budynków Konferencja Naukowo-Techniczna „Energooszczędne Budownictwo Mieszkaniowe”, Mrągowo 2001.
• 72. Gilot C., Minne A., Opfergelt D., Herde A., Architecture et Climat: realisations, Programme National RD ENERGIE, Services de Programmation de la Politique Scientifique, Centre de Recherches en Architecture Universite Catholique de Louvain, Bruxelles 1986.
• 73. Givoni B., A Generalized Predictive Model for Direct Gain, Passive Solar 2, 1983.
• 74. Glancey J., Historia Architektury (słowo wstępne Norman Foster), Arkady, Warszawa 2002.
• 75. Głowacki A.P., „Feng shui - Dynamiczna Równowaga", Studio Astropsychologii, Białystok 2000.
• 76. Gnan K. H., Glas in der Passiven Solararchitektur, Bauverlag, Wiesbaden 1986.
• 77. Gomrich E. H., O sztuce, Arkady, Warszawa 1997.
• 78. Goulding J.R., Owen Lewis J., Steemers T. C., Energy Conscious Design: a primer for architects, Batsford Limited, London 1993.
• 79. Hall E.T., Ukryty wymiar, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA S.A, seria Spektrum, Warszawa 2001.
• 80. Hall M.R., Hall E.T., Czwarty wymiar w architekturze, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA S.A. Warszawa 2001.
• 81. Harbison R., Zbudowane, niezbudowane i nie do zbudowania - W poszukiwaniu znaczenia architektonicznego, Wydawnictwo Murator, Biblioteka architekta, Warszawa 2001.
• 82. Haribson R., Eccentric Spacer, Boston 1988.
• 83. Harris N., Miller C., Thomas J., Solar Energy Systems Design, John Wiley and Sons, New York 1985.
• 84. Hawking S.W., Krotka historia czasu, Wydawnictwo Alfa, Warszawa 1993.
• 85. Heger E., Dom przestrzeń szczególna Międzynarodowa konferencja naukowa „Definiowanie przestrzeni architektonicznej”, Kraków 2001.
• 86. Heideger M., Budować, mieszkać, myśleć. Eseje wybrane, PWN, Warszawa 1977.
• 87. Heim D., Witkowski W., Grażda huculska jako przykład drewnianej budowli bioklimatycznej, V Konferencja Naukowo - Techniczna „Problemy projektowania, realizacji i eksploatacji budynków o niskim zapotrzebowaniu na energię” ENERGODOM 2000, Politechnika Krakowska, Zakopane 2000.
• 88. Herzog T., Sustainable enough?, Sustainable building, Aeneas Technical Publishers, issue 3,2002.
• 89. Hitchcock H-R., Frank Lloyd Wright, to 1910, Reinhold Publisching Corporation, New York 1958.
• 90. Hsieh J.S., Solar Energy Engineering, Prentice-Hall, New Jersey 1986.
• 91. Hunt V.D., Handbook of Conservation and Solar Energy, Trends and Perspectives 1982.
• 92. Ingarden R., Studia z estetyki, Dzieła Filozoficzne, tom II, PWN, Warszawa 1958.
• 93. Ingarden R., Książeczka o człowieku, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2003.
• 94. Jansen T. J., Solar Engineering Technology, Practice Hall, London 1985.
• 95. Jarmul S., The Architect's Guide to Energy Conservation. Realistic Energy Planning for Buildings, McGraw-Hill Book Company 8°, New York 1980.
• 96. Jędrzejewska-Ścibak T., Sowa J., Budynek zdrowy czy energooszczędny, alternatywa czy kompromis?, V Konferencja Naukowo-Techniczna „Problemy projektowania, realizacji i eksploatacji budynków o niskim zapotrzebowaniu na energię” ENERGODOM 2000, Politechnika Krakowska, Zakopane 2000.
• 97. Jencks Ch., Ruch nowoczesny w architekturze, Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1987.
• 98. Jencks Ch., The architecture of the dumping universe. Academy Editions, New York 1999.
• 99. Jencks Ch., Le Corbusier, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1982.
• 100. Jencks Ch., The Aarchitecture of the Dumping Universe, Academy Editions Revised Edition, London 1999.
• 101. Jodido P., Nowe formy, Architektura lat dziewięćdziesiątych XX wieku, Taschen, Muza S.A., Warszawa 1998.
• 102. Jones D.L., Architecture and the Environment (Bioclimatic Building Design), Laurence King Publishing, London 1998.
• 103. Jones G.F., Balcomb J.D., Otis D.R., A Model for Thermally Driven Heat and Air Transport in Passive Solar Buildings, Rep. ASME, New York 1985.
• 104. Juzwa N., Mikoś-Rytel W., Rola energii słonecznej w architekturze, Międzynarodowa Konferencja „Odnawialne źrodła energii u progu XXI wieku”, Europejskie Centrum Energii odnawialnej EC BREC, Warszawa 2001.
• 105. Kaku M., Wizje, czyli nauka zmieni świat w XXI wieku, Prószyński i S-ka, Warszawa 2000.
• 106. Kamiński S., Strategia rozwoju energii odnawialnej, I Konferencja Naukowo-Techniczna „Wykorzystanie Energii ze źródeł odnawialnych”, Kudowa 2002.
• 107. Karboński A., Pilch Z., Dominuje pretensjonalny kicz, Polski Cement, 10,12, 2001.
• 108. Kates R., Climate Impact Assessment, J. Wiley, Chichester 1985.
• 109. Keim T., Powrót do źródeł, architektura bioklimatyczna w budownictwie amerykańskim. Magazyn Budowlany 4,2000.
• 110. Kisielewicz T., Budynki o radykalnie obniżonym zapotrzebowaniu na energię konwencjonalną IV Konferencja Naukowo-Techniczna pt. „Problemy projektowania i eksploatacji budynków o niskim zapotrzebowaniu na energię” ENERGODOM’98, Kraków 1998.
• 111. Klima S., Zarządzanie Ochroną Środowiska w UE, Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości w Krakowie, Kraków 1999.
• 112. Kłos T., O przekształcaniu miast i o Karcie Ateńskiej, IPB Wiadomości, 11(142),2002.
• 113. Kłosak D., Kłosak A., Energooszczędny budynek mieszkalny widziany okiem architekta, konferencja naukowotechniczna „Energooszczędne budownictwo mieszkaniowe”, Mrągowo 2001.
• 114. Kneitz G., Okohaus+Naturgarten Wurzburg, Bund Naturchutz in Bayern e.V., Wurzburg 1991.
• 115. Koblin W., Kruger E., Schuh U.: Handbuch Passive Nutzung der Sonnenenergie, Schrift, Bonn 1984.
• 116. Kołakowski L., Mini Wykłady o maxi sprawach, Wydawnictwo Znak, Kraków 1999.
• 117. Kołakowski L., Wiara dobra, niewiara dobra, Gazeta Wyborcza 7/8,06, 2002.
• 118. Koneke R., Feuchteschaden im Haus: Erkennen, Beheben, Vermeiden, Rudolf Muller, Koln 1988.
• 119. Kopietz-Unger J., IBA-Emscher Park- Architektura, A&B 7,8,1999.
• 120. Korbel A.J., Architektura żywa, Arkady, Warszawa 1987.
• 121. Kostyszak M., Istota techniki - glos Martina Heideggera, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1998.
• 122. Kotarska K., Kotarski Z., Ogrzewanie energią słoneczną, NOT SIGMA, Warszawa 1989.
• 123. Kozłowski D., 8 i ½ przypadków utworu architektonicznego, Konferencja naukowa SARP „Utwór architektoniczny - definicja’98” Wojnowice, 1998.
• 124. Kozłowski S., Ekorozwój - Wyzwanie XXI wieku, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
• 125. Krampen M., Schempp D., Glasarchitekten-Glass Architects, Ludwigsburg 1999.
• 126. Krąpca M. A., O kulturę humanistyczną. Nasz Dziennik 11,2002.
• 127. Kreider J.F., Hoogendoorn Ch.J., Kreith F., Solar Design. Components, Systems, Economics, Hemisphere Publ., New York 1989.
• 128. Krier L., Architektura - Wybór czy Przeznaczenie, Arkady, Warszawa 2001.
• 129. Krusche P., Althaus D., Gabriel I., Okologische Bauen, Bauverlag, Wiesbaden 1982.
• 130. Kucza-Kuczyński K., Beton na progu nowego Milenium, Konferencja „Beton na progu nowego Milenium”, Kraków 2000.
• 131. Kucza-Kuczyński K., Wpływ czynników związanych z oszczędnością energii na strukturę architektoniczną budynku, Konferencja Naukowo-techniczna „Systemowe Podejście do Izolacji Cieplnej Budynków”, Mrągowo 1998.
• 132. Kucza-Kuczyński K., Czwarty wymiar architektury miasta, Arkady, Warszawa 1982.
• 133. Kuhn T.S., Struktura rewolucji naukowych, PWN, Warszawa 1968.
• 134. Kujawski W., Przegląd inteligentnych budynków na świecie w świetle procesu Green Building Challenge '98, IV Międzynarodowa konferencja „Budynek inteligentny”, Wrocław 1999.
• 135. Kujawski W., Inteligentny Budynek 3/4,2000.
• 136. Kupczak T., Spojrzenie na rynek Inteligentnych Budynków w Polsce, Raport Inteligentny Budynek 2000,2001.
• 137. Kurpińska D., Bezpłatne ciepło, Domy Jednorodzinne 2(33), 1999.
• 138. Kuryłowicz E., Wartości ponadczasowe w architekturze - interpretacje ponowoczesne, Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Definiowanie Przestrzeni Architektonicznej”, Kraków 2001.
• 139. Lam William M. C , Sunlighting as Formgiver for Architecture, Van Nostrand Reinhold Company, New York 1986.
• 140. Laszlo E., Systemowy obraz świata, PIW, Warszawa 1968.
• 141. Latour S., Szymski A., Rozwój współczesnej myśli architektonicznej, PWN, Warszawa 1985.
• 142. Lebens R.M., Passive Solar Heating Design, Applied Science Publ., London 1980.
• 143. Lederman M., Boska cząstka: jeśli wszechświat jest odpowiedzią, jak brzmi pytanie? Przełożył E.Kołodzień-Józefowicz. Prószyński i S-ka, Warszawa 1996.
• 144. Lem S., Niepodległy klimat, Przekrój 4,2002.
• 145. Lenartowicz K., O psychologii architektury. Próba inwentaryzacji badań, zakres przedmiotowy i wpływ na architekturą, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, monografia 138, Kraków 1992.
• 146. Lenartowicz K. rozmawia z berlińskim architektem Stefanem Scholtzem, Archivolta 2(6),2000.
• 147. Leśnikowski W., Focusa pokusa monumentalna Architektura ABiznes, 11,2001.
• 148. Leszkiewicz W., Dylematy współczesnej architektury a twórczość Louisa Khuna, Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Definiowanie Przestrzeni Architektonicznej”, Kraków 2001.
• 149. Levy E., The Passive Solar Construction Handbook, Rodale Press, Emmaus 1983.
• 150. Lipiński G., Polityka energetyczna państwa a wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, I Konferencja Naukowo-Techniczna „Wykorzystanie Energii ze źródeł odnawialnych, Kudowa 2002.
• 151. Lisik A., Mikoś-Rytel W., Bielak M., Fross K., Karawaj A., Lisik B, Kozak K., Rabiej J., Wala E., Odnawialne źródła energii w architekturze, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 1995.
• 152. Lisik A., Mikoś-Rytel W.,Bielak M., Fross K., Karawaj A., Lisik B, Kozak K., Rabiej J., Wala E.( Odnawialne źródła energii w architekturze, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, wydanie II, Gliwice 1998.
• 153. Lisik A., Mikoś-Rytel W., Bielak M., Fross K., Karawaj A., Lisik B, Kozak K., Rabiej J., Wala E.. Elementy architektury energooszczędnej, skrypt Politechniki Śląskiej, Gliwice 1991.
• 154. Lisik A., Majchrowicz J., Mikoś J., Mikoś-Rytel W., Koncepcja kształtowania energooszczędnego niskich budynków mieszkalnych z uwzględnieniem krajowych możliwości w zakresie rozwiązań konstrukcyjnych i architektoniczno-urbanistycznych, Częstochowa, 1990.
• 155. Lisik A., Mikoś-Rytel W., Podstawy kształtowania niskich budynków mieszkalnych i ich zespołów wykorzystujących odnawialne źródła energii, Program rządowy nr 02-21 1.19, pt. „Energobudynek”, IPPT PAN Etap 1, Warszawa 1986.
• 156. Lisik A., Mikoś-Rytel W., Podstawy kształtowania niskich budynków mieszkalnych i ich zespołów wykorzystujących odnawialne źródła energii, Program rządowy nr 02-21 1.19, pt. „Energobudynek”, IPPT PAN Etap 2, Warszawa 1987.
• 157. Lisik A., Mikoś-Rytel W., Podstawy kształtowania niskich budynków mieszkalnych i ich zespołów wykorzystujących odnawialne źródła energii, Program rządowy nr 02-21 1.19, pt. „Energobudynek”, IPPT PAN Etap 3, Warszawa 1988.
• 158. Lisik A., Mikoś-Rytel W., Podstawy kształtowania niskich budynków mieszkalnych i ich zespołów wykorzystujących odnawialne źródła energii, Program rządowy nr 02-21 1.19, pt. „Energobudynek”, IPPT PAN Etap 4, Warszawa 1989.
• 159. Lisik A., Mikoś-Rytel W., Podstawy kształtowania niskich budynków mieszkalnych i ich zespołów wykorzystujących odnawialne źródła energii, Program rządowy nr 02-21 1.19, pt. „Energobudynek”, IPPT PAN Etap 5, Warszawa 1990.
• 160. Loe E.C., Cost of Inteligent buildings, Konferencja Watford, 1998.
• 161. Loegler R., Beton na progu nowego Milenium, konferencja „Beton na progu nowego milenium”, Kraków 2000.
• 162. Lovelock J., Gaja. Nowe spojrzenie na tycie na Ziemi, Prószyński i S-ka, Warszawa 2003.
• 163. Lowry Miller K., Globalna balanga, Newsweek 51-52,2002.
• 164. Lynch K., Imane of the city, Harvard University Press, Cambridge, London 1969.
• 165. Marchwiński J., Fabryka w dobie rewolucji informatycznej, Archivolta 2,2001.
• 166. Markiewicz-Baumann K., Ekologiczne drapacze chmur?, Architektura&Biznes 2,2002.
• 167. Markiewicz-Baumann K., Słoneczna pułapka, Magazyn Budowlany 1,2001.
• 168. Markus T. A., Morris E. N., Building Climate and Energy, Pitman, London 1990.
• 169. Masaharu Takasaki, An Architecture of Cosmology, Princeton Architectural Press, New York 1998.
• 170. Mather J. R., Climatology: Fundamentals and Applications, Mc Grow Hill, New York 1974.
• 171. Mathoy K., okologisches Haus planen und bauen, Verlagsgsellschaft Rudolf Muller, Koln-Braunsfeld 1985.
• 172. Mayers C., Inteligent Buildings, New York 1996.
• 173. McHale A.P., Inteligencja rośnie, Inteligentny Budynek 3,1999.
• 174. Meitzer M., Passive and Active Solar Heating Technology, Prentice-Hall, Englewood Cliffs 1985.
• 175. Mikoś J., Budownictwo ekologiczne, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2000.
• 176. Mikoś J., Budynki ekologiczne i ich technologiczne kształtowanie, Budownictwo Ogólne 3,1988.
• 177. Mikoś-Rytel W., Aspekt ekologiczny w architekturze, Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Definiowanie Przestrzeni Architektonicznej”, Politechnika Krakowska, Kraków 2001.
• 178. Mikoś-Rytel W., Holistyczne ujęcie komponentów strukturalnych architektury ekologicznej, VIII Polska Konferencja Naukowo - Techniczna - „Fizyka budowli w teorii i praktyce”. Politechnika Łódzka, Łódź – Słok 2001.
• 179. Mikoś-Rytel W., Kształtowanie architektoniczne budynków ekologicznych, biuletyn PAN, 10,1989.
• 180. Mikoś-Rytel W., O architektonicznym Kształtowaniu ekologicznych budynków mieszkalnych, XII ogólnopolska Interdyscyplinarna Konferencja Naukowo - Techniczna PZITB „Ekologia a budownictwo”, Bielsko - Biała 2000.
• 181. Mikoś-Rytel W., Teorie architektoniczne a współczesność, Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Definiowanie Przestrzeni Architektonicznej” Politechnika Krakowska, Kraków 2002.
• 182. Mikoś-Rytel W., Analiza wybranych rozwiązań Architektonicznych Budynków Jednorodzinnych w Aspekcie Ekologicznym i energooszczędnym, biuletyn IPPT PAN, Warszawa 1991.
• 183. Mikoś-Rytel W., Analiza wybranych rozwiązań Architektonicznych Budynków Jednorodzinnych w Aspekcie Ekologicznym i energooszczędnym, konferencja naukowa „Architektura Energooszczędna Dziś i Jutro”, Kazimierz Dolny 1990.
• 184. Mikoś-Rytel W., Bielak M., Prezentacja projektów Autorskich Osiedli Ekologicznych, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Gliwice 1995.
• 185. Mikoś-Rytel W., Komponenty strukturalne architektury ekologicznej inteligentnych budynków mieszkalnych, grant nr 8 T07F 01620, 2000-2002.
• 186. Mikoś-Rytel W., Zrównoważenie projektowanych budynków w aspekcie architektonicznym, środowiskowym i rynkowym, VIII Międzynarodowa konferencja „Fizyka Budowli w teorii i praktyce”, Łódź 2003.
• 187. Mikoś-Rytel W., Mikoś J., Majchrowicz J., Gajda J. Kształtowanie technologiczne budynków ekologicznych”, biuletyn PAN, październik 1989.
• 188. Mikoś-Rytel W., Podstawy kształtowania architektonicznego niskich budynków mieszkalnych wykorzystujących energię słoneczną, praca doktorska, Politechnika Śląska, Gliwice 1985.
• 189. Mikoś-Rytel W., Projektowanie w środowisku naturalnym, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Gliwice 1995.
• 190. Mikoś-Rytel W., Projektowanie Budynków Energooszczędnych w Aspekcie Ekologicznym, seminarium „Architektura ekologiczna”, Gliwice 1996.
• 191. Miłobędzki A., W sprawie utworu architektonicznego, Konferencja naukowa SARP „Utwór architektoniczny - definicja’98”, Wojnowice 1998
• 192. Misągiewicz M., O prezentacji idei architektonicznej, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, Kraków 1999.
• 193. Misiągiewicz M., Postaci utworu architektonicznego, Konferencja naukowa SARP „Utwór architektoniczny - definicja'98”, Wojnowice 1998.
• 194. Molicki W.J., Utwór architektoniczny - definicja, A&B 4,1998.
• 195. Moor F., Environmental Control Systems: Heating, Cooling, Lighting, Mc Graw-Hill, New York, 1993.
• 196. Nantka M., Problemy z klimatem wewnętrznym we współczesnych budynkach, IV Konferencja Naukowo-Techniczna „Problemy projektowania, realizacji i eksploatacji budynków o niskim zapotrzebowaniu na energię” ENERGODOM’98, Kraków 1998.
• 197. Nantka M., „Instalacje grzewcze i wentylacyjne w budownictwie”. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2000.
• 198. Niezabitowska E., Ocena jakości obiektu architektonicznego dawniej i dziś, Seria FM „Jakość Środowiska Zabudowanego”, tom 3, EMQA, Gliwice 1999.
• 199. Niezabitowska E., Najnowsze badania naukowe dotyczące organizacji przestrzeni biurowej, Seria FM „Jakość Przestrzeni Biurowej”, tom 1, EMQA, Gliwice 1998.
• 200. Niezabitowski A., Funkcjonowanie działu Facility Management (FM) w instytucji, Seria FM „Jakość Środowiska Zabudowanego”, tom 3, EMQA, Gliwice 1999.
• 201. Norberg-Schulz Ch., Bycie, przestrzeń, architektura. Wydawnictwo Murator, Biblioteka Architekta, Warszawa 2000.
• 202. Norberg-Schulz Ch., Znaczenie w architekturze Zachodu, Wydawnictwo Murator, Biblioteka Architekta, Warszawa 1999.
• 203. Norton B., Solar Energy Thermal Technology, Springer-Verlag, London 1992.
• 204. Nowak Z. i in., Zarządzanie środowiskiem, cz. II, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2001.
• 205. Nowakowski J., Ogrzewanie energią słoneczną, Arkady, Warszawa 1980.
• 206. Nowicki J., Promieniowanie słoneczne ja k o źrodło energii, Arkady, Warszawa 1980.
• 207. Nuttgens P., Dzieje architektury, Arkady, Warszawa 1998.
• 208. Ohlwein K., Energiebewuste Eigenheimplanung, Bauvwrlag, Wiesbaden 1988.
• 209. Ohlwein K.: Das Sonnenhaus von nebenau. Bauverlag GmbH, Wiesbaden 1986.
• 210. Olenderek J., Step by step. Wiedeński przykład kształtowania miasta przyjaznego ludziom, Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Definiowanie Przestrzeni Architektonicznej”, Kraków 2002.
• 211. Ossowski S., „Dzieła - u podstaw estetyki”, PWN, Warszawa 1966.
• 212. Ossowski S., Dzieła. Z zagadnień psychologii społecznej, PWN, Warszawa 1967.
• 213. O'Sullivan S., Passive Solar Energy in Buildings, The Watt Committee on Energy, 1988.
• 214. Ott K., Inwestować w naturą, Deutschland 5,2000.
• 215. Pabis S., Metodologia i metody nauk empirycznych, PWN, Warszawa 1985.
• 216. Panek A.D., Budynek a środowisko w świetle Green Building Challenge 2002, konferencja naukowo-techniczna „Energooszczędne budownictwo mieszkaniowe”, Mrągowo 2001.
• 217. Panek A.D., Suchocka M., Budownictwo ekologiczne - historia i perspektywy rozwoju, IV Międzynarodowa konferencja „Budynek inteligentny”, Wrocław 1999.
• 218. Pawłowski A.Z., Inteligentne wieżowce Wiadomości 9 (128), 2001.
• 219. Paykoc E., Solar Energy Utilisation, Martinus Nihoff Publishers, 1987.
• 220. Payne F. W., Strategies for Energy Efficient Plants and Intelligent Buildings, The Fairomont Press, 1987.
• 221. Pelli R., Designing a green apartment building in New York City, Sustainable Building, Aeneas 4,2002.
• 222. Person D., Przyjazny Dom, Wydawnictwo Murator, Warszawa 1998.
• 223. Pevsner N., Historia architektury europejskiej, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1976.
• 224. Physibel Software Guidelines 1998.
• 225. Pięciak P., O domu Bożym i smaku Śląska, Polski Cement 5,2002.
• 226. Pięciak P., Tożsamość miejsca, Polski Cement 3,2002.
• 227. Pikower C.A., Czas, seria „Tajemnice nauki”, Amber, Warszawa 1999.
• 228. Pochyluk R., Budynki a środowisko, Murator 12,1995.
• 229. Pogorzelski J.A., Szyluk A., Uproszczone obliczanie sezonowego zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania budynków mieszkalnych i zamieszkania zbiorowego, według PN-B-02025, 1998, Centralny Ośrodek Informacji Budownictwa, Warszawa 1998.
• 230. Pogorzelski J.A., Polska kodyfikacja ochrony cieplnej budynków a system dokumentów Unii Europejskiej, VIII konferencja naukowo-techniczna „Fizyka Budowli w teorii i praktyce”, Łódź 2001.
• 231. Pogorzelski J.A., Rudczyk-Malijewska E., Polska rzeczywistość budynków energooszczędnych, V konferencja naukowo-techniczna „Energodom’2000”, Kraków 2000.
• 232. Popkin R.H., Troll A., Filozofia, Zysk i sk-a, Poznań 1994.
• 233. Porteouns C., The New Eco-Architecture, Spon Press, Londyn 2002.
• 234. Proceedings from the IEA Task 13 session at the EuroSun’96 Conference, Freiburg, 1996.
• 235. Remmert H., Ekologia, P.W.R.iL., Warszawa 1985.
• 236. Richter E., Nowak K., Kraule H., Nowak H.A., Modernizacja budynków mieszkalnych w Niemczech, konferencja naukowo-techniczna „Energooszczędne budownictwo mieszkaniowe, Mrągowo 2001.
• 237. Robathan P., Inteligent Buildings Guide, IBC Technical Services Ltd, 1989.
• 238. Rostkowski T., Komfort zgodnie z naturą, Inteligentny Budynek 4,1999.
• 239. Rostvik Harald N., The Sunshine Revolution, SUN-LAB Publishers, Stavanger Norway, 1992.
• 240. Rożycki A.W., Odnawialne źródła energii a nowelizacja prawa energetycznego, I Konferencja Naukowo-Techniczna „Wykorzystanie Energii ze źródeł odnawialnych”, Kudowa 2002.
• 241. Ruszkowski J., Ikona i archetyp, Architektura & Biznes 3,2002.
• 242. Rylewski E., Energia własna, Agencja Informacyjno-Wydawnicza TINTA, Warszawa 2002.
• 243. Sadowiski W., Komputery myślące, Polityka - Nauka, 22,2002.
• 244. Sala A., Zmniejszenie energochłonności, Wydawnictwo MCNEMT, Radom 1993.
• 245. Sassen S., Global City, Princeton University Press, New York 1991.
• 246. Schmid P., Bio-logische Architektur, Verlagsgesellschaft Rudolf Muler, Koln 1983.
• 247. Schmid P., Holistyczna bio-architektura, Międzynarodowe sympozjum „Bioarchitektura - zagadnienia społeczne”, Szczecin 1992.
• 248. Schmieke M., WASTU - Starożytne metody budowania i urządzania domów, Wydawnictwo ARCHE, Wrocław 2001.
• 249. Sennett R., Ciało i kamień, Marabut, Gdańsk 1996.
• 250. Shen Zaihong, Wszystko o Fengshui, Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media DIOGENES, Warszawa 2002.
• 251. Skalny W., Właściwy i dynamiczny rozwój energetyki odnawialnej ograniczy degradacją środowiska naturalnego, Konferencja Naukowo- Techniczna „Wykorzystanie Energii ze źródeł odnawialnych, Kudowa 2002.
• 252. Słownik wyrazów obcych Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2000.
• 253. Sobański R., Kabat M., Nowak M., Jak pozyskać ciepło z ziemi, COIB, Warszawa 2000.
• 254. Sobczyk K., Conde Nast. Building, Inteligentny Budynek 4,1999.
• 255. Sobczyk K., Integer znaczy cały, Inteligentny Budynek 4,1999.
• 256. Solar-architektur und Energiebewustes Bauen, Verlag TUV Rheinland, Koln 1987.
• 257. Soloducha K., Artyści i finansiści, IPB Wiadomości 7,1998.
• 258. Sowula G., Życie pod murem, R.P. 4.11,2002.
• 259. Spear W., FS Tajniki harmonijnej aranżacji przestrzeni, Wydawnictwo Ravi, Warszawa 2000.
• 260. Stachowicz A., Aspekty ekologiczne budownictwa energooszczędnego, XII ogólnopolska Interdyscyplinarna Konferencja Naukowo - Techniczna PZITB, Bielsko - Biała 2000.
• 261. Stangel M., Projekty internetowe - Internet w projektowaniu, A&B, 2,2002.
• 262. Stawicka-Wałkowska M., The rehabilitation of sea side harbors in respect to sustainable development on the base o f chosen small resort towns on peninsula Hel in Poland, International Conference “Sustainable Building”, Oslo 2002.
• 263. Stawicka-Wałkowska M., Zastosowanie zasad zrównoważonego rozwoju w procesie modernizacji i rewitalizacji budynków, XII ogólnopolska Interdyscyplinarna Konferencja Naukowo - Techniczna PZITB, Bielsko-Biała 2000.
• 264. Steemers T.C., den Ouden C., Building 2000, Kluwer, Dordrecht 1992.
• 265. Steemers T.C., Solar Energy Applications to Buildings and Solar Radiation Data, D. Reidel Publ. Company, 1987.
• 266. Stine W.B., Harrigan R.W., Solar Energy Fundamentals with Computer Application, J. Willey, New York 1985.
• 267. Sułtan J. Inteligentny budynek - przyjaciel użytkownika IPB „Wiadomości 7(78) 1997.
• 268. Sumień T., Wemer-Sumień A., Ekologiczne miasta, osiedla i budynki, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunikacji, Warszawa 1990.
• 269. Szparkowski Z., Architectural Evaluation & Operational Model as Sustained Response on Technological Impact in an Industrial Environment, International Conference “Sustainable Building”, Oslo 2002.
• 270. Szparkowski Z., Architektura współczesnej fabryki, Oficyna wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1999.
• 271. Szumanowski A., Czas Energii, Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, Warszawa 1988.
• 272. Śliwowski L., Mikroklimat wnętrz i komfort cieplny ludzi w pomieszczeniach, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2000.
• 273. Śliwowski L., Mikroklimat w mieszkaniu, COIB, Warszawa 1986.
• 274. Śmiechowski D., Prosty, ciepły, przytulny, Domy Jednorodzinne 10,2000.
• 275. Taczewski T., Przeobrażenia terenów poprzemysłowych w centralnych rejonach mist, MB 7,2000.
• 276. Tadeusiewicz R., Sieci Neuronowe, Akademicka Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1993.
• 277. Tatarkiewicz W., Dzieje sześciu pojęć, PWN Warszawa 1976.
• 278. The Energy Research Grop, “School of Architecture”, University College Dublin, Energy in Architecture, The European Passive Solar Handbook, Batsford Limited, London 1993.
• 279. Toffler A., Szok przyszłości, PIW, Warszawa 1974.
• 280. Tołowiński T., Urbanistyka t. III, Warszawa 1963.
• 281. Too L., Feng Shui, praktyczne zastosowanie, Rebis, Warszawa 2001.
• 282. Tresidder I., Cliff S., Wohnen unter Glas, Bauverlag, Wiesbaden 1989.
• 283. Trusiewicz T., Budować Inteligentnie, IV Międzynarodowa Konferencja „Inteligentny Budynek”, Wrocław 1999.
• 284. Turrent D., Baker N., Solar Thermal in Europe, D. Reidel, Dordrecht 1983.
• 285. Wademecum ekologii w działalności gospodarczej tom 1-2, Saneko, 1991.
• 286. Watson D., Labs K., Climatic Building Design, Mc Grow-Hill, New York 1993.
• 287. Węglarz R., Inteligentny budynek - marzenie czy rzeczywistość, IPB „Wiadomości” 1997.
• 288. Wieczorkiewicz W., Moja chata, Arkady, Warszawa 1995.
• 289. Wielkie Kultury Świata, praca zbiorowa, Muza S.A., Warszawa 1998.
• 290. Wietrzny K., Słoneczny p rąd podbija świat. Czysta Energia 3,2001.
• 291. Wines J., Green Architecture, Edited by Philip Jodido, Taschen 2000.
• 292. Wiśniewski G., Kolektory słoneczne, Centralny Ośrodek Informacji budownictwa, Warszawa 1992.
• 293. Witruwiusz, O architekturze ksiąg dziesięć PWN, Warszawa 1956.
• 294. Witruwiusz, O architekturze ksiąg dziesięć, Wyd. Proszyński i S-ka, Warszawa 1999.
• 295. Wład Kowalski P., M jak wielkie marzenia, Murator 11,2000.
• 296. Wołoszyn M.A., Wykorzystanie energii słonecznej w budownictwie jednorodzinnym, COIB, Warszawa 1991.
• 297. Wright D., Natural Solar Architecture, Van Nostrand Publ., Reinhold Co, New York 1984.
• 298. Wysocki M., Wyzwanie na trzecie tysiąclecie, Magazyn Budowlany 1,2001.
• 299. Yamaguchi K., Experimental Study of Natural Convection Heat Transfer Through an Aperture in Passive Solar Heated Buildings, Los Alamos National Laboratory, Los Alamos 1984.
• 300. Zevon S., Wewnątrz architektury, Wydawnictwo Murator, Warszawa 1999.
• 301. Zipf M., Ze słońcem na plusie, Deutschland 5,2000.
• 302. Żorawski J., O budowie formy architektonicznej, Arkady, Warszawa 1973.
• 303. Zulley G., Okologisches Bauen. Okohaus, Naturgarten Wurzburg, Bund Naturschutz in Bayern, Munchen 1990.