Struktura połączenia między osnową aluminiową i cząstkami wzmacniającymi w kompozytach

• Autorzy: Olszówka-Myalska A.

Warianty tytułu

EN

Structure of interface between aluminium matrix and reinforcement particles in composites

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Mikrostruktura powierzchni rozdziału w kompozytach decyduje o ich właściwościach. W rozprawie skoncentrowano się na zagadnieniach kształtowania mikrostruktury połączenia osnowa-cząstka w kompozytach z osnową aluminiową wytworzonych metodami odlewniczymi i metalurgii proszków. Przedstawiono, na podstawie studiów literaturowych i doświadczeń własnych, wpływ procesów wytwarzania kompozytu na mikrostrukturę kompozytów. Omówiono wpływ technologii odlewania i metalurgii proszków oraz metody modyfikacji składu chemicznego osnowy i przygotowania powierzchni cząstek. Przedstawiono klasyfikację połączeń metal-zbrojenie oraz krytyczny opis metod charakterystyki powierzchni podziału w kompozytach. Na podstawie przygotowanego eksperymentu, umożliwiającego analizę zależności mikrostruktury powierzchni rozdziału od technologii wytwarzania, przedstawiono charakterystykę mikrostruktury połączenia osnowa aluminiowa-cząstka ceramiczna oraz osnowa aluminiowa-aluminidek niklu w materiałach otrzymanych metodami odlewniczymi i metalurgii proszków. Do opisu mikrostruktury zastosowano techniki SEM,TEM,EPMA i SAED. W rozprawie przedstawiono autorskie modele mikrostruktury połączenia osnowa aluminiowa-cząstka ceramiczna oraz sekwencje jej zmian. Dla kompozytów odlewanych Al-SiC i Al-SiC modele dotyczą wpływu długotrwałego wygrzewania materiału. Zaproponowano model nieregularnego wzrostu produktów oddziaływania Al-SiC związany z nieregularnym wzrostem fazy Al4C3 oraz model regularnego wzrostu strefy produktów oddziaływania Al-Al2O3 związany ze wzrostem spinelu Al2MgO4. Dla kompozytów Al-Al2O3 otrzymanych metodą prasowania na gorąco proszków modele strukturalne opisują wpływ temperatury prasowania oraz zastosowania powłoki niklu na cząstkach. Opisano wpływ temperatury prasowania na morfologię cząstek aluminidków niklu powstałych in situ z proszku niklu. Wykazano możliwość zdefektowania powierzchni rozdziału aluminium-aluminidek niklu w wyniku efektu Kirkendalla. Scharakteryzowano wpływ proszku kompozytowego (Al-Al2O3)cp na mikrostrukturę kompozytu odlewanego i prasowanego na gorąco. Zaprezentowano charakterystykę dekohezji połączeń aluminium-cząstka, która stanowi rozszerzenie modelu Evansa i Dalgleisha opracowanego dla połączeń płaskich. Opisano zachowanie się cząstek ceramicznych i aluminidkowych podczas pękania kompozytów. Charakterystyka ta stanowi uzupełnienie modelu Tonga i Ravichandrana opracowanego dla ceramicznych cząstek kulistych. W rozprawie wykazano, że mikrostruktura połączenia osnowa-cząstka w kompozycie otrzymanym z takich samych komponentów wyjściowych może być zróżnicowana. Zróżnicowanie to dotyczy materiałów otrzymanych różnymi metodami, tymi samymi metodami przy różnych parametrach, jak i różnych mikroobszarów tego samego materiału.

EN

The properties of composite materials depend on the interface microstructure. The dissertation focuses on the problems concerning formation of matrix-particle interface microstructure in aluminium matrix composites by means of casting and powder metallurgy methods. The influence of the composite formation processes on composites microstructure was presented on the basis of literature and own experiments. The influence of casting technology and powder metallurgy methods as well as modification of matrix chemical composition and surface preparation of particles methods were described. The classification of metalreinfrocement interfaces and the critical description of interface characterization methods were presented. On the basis of a special experiment allowing for the analysis of relationships between interface microstructure and formation technology, the characteristic of aluminium matrix-ceramic particles microstructure and aluminium matrix-nickel aluminide composites microstructure obtained by casting and hot pressing were provided. SEM, TEM, EPMA and SAED methods were used for the microstructure characterization. The author's models of aluminium matrix-ceramic particle interface microstructure and sequences of their changes were presented in the disseration. The models developed for Al-SiC and Al-Al2O3 composites present the influence of prolonged heating on the growth of the zone of interaction products. The irregular model of zone growth considered with Al4C3 irregular growth was proposed for Al-SiC composite and the regular model of zone growth considered with Al2MgO4 spinel formation was proposed for Al-Al2O3. The structural models of interface microstructure in hot pressed Al-Al2O3 composites describe the influence of hot pressing temperature and nickel coating for ceramic particles. The influence of pressing temperature on in situ formed nickel aluminides morphology was shown. The possibility of the presence of interface defects considered with Kirkendall effect was proved. The influence of composite powder (Al-Al2O3)cp on microstructure of composites obtained by casting and hot pressing was characterised. The characteristic of decohesion of aluminium-particle interface was presented. It constitutes an extension of a model developed by Evans and Dalgleish for the layered systems. The damage of ceramic and nickel aluminides particles during composites fracture was described. This characteristic is an extension of the Tong and Ravichandran model for globular ceramic particles. In the disseration, it was proved that differences between the interface matrix-particle composite microstructures formed from the same components may occur. The differences can be observed in materials obtained by different methods, by the same methods but with different parameters and in the same composite in different places.

Słowa kluczowe

PL

osnowa aluminiowa; kompozyty; mikrostruktura kompozytów; cząstki wzmacniające; osnowa-cząstka

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Śląskiej
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe. Hutnictwo / Politechnika Śląska
• Rocznik: 2004
• Tom: z. 70
• Strony: 9--119
• Opis fizyczny: bibliogr. 98 poz.

Twórcy

autor

Olszówka-Myalska A.

• Katedra Nauki o Materiałach, Politechnika Śląska, 40-019 Katowice, ul. Krasińskiego 8 tel. [phone],

Bibliografia

• [1] Metcalfe A.G., Interfaces in Metal Matrix Composites, red. Kreider K.C., Academic Press, New York 1978.
• [2] Hyla I., Wybrane zagadnienia z inżynierii materiałów kompozytowych, PWN, Warszawa 1978.
• [3] Hull D., An Introduction to Composite Materials, Cambridge University Press, Cambridge 1990.
• [4] Hull D., Clyne T.W., An Introduction to Composite Materials, Cambridge University Press, Cambridge 1996.
• [5] Chawla K.K., Composite Materials Science and Engineering, Springer Verlag, New York 1987.
• [6] Taya M., Arsenault R.J., Metal Matrix Composites Termomechanical Behavior, Pergamon Press, Oxford 1989.
• [7] Clyne T.W., Withers P.J., An Introduction to Metal Matrix Composites, Cambridge University Press, Cambridge 1993.
• [8] Lee S.M., Handbook of Composites, VCH , Weinheiml993.
• [9] Engineered Materials Handbook, t.l. Composites, wyd. V, ASM, Metals Park Ohio, Cleveland 1998.
• [10] The Advanced Composites Industry Worldwide 1998-2003 — a Market/Technology Report, Materials Technology Publications 1998.
• [11] Tsu-Wei Chou, Structure and Properties of Composites,(t. 13) w Materials Science and Technology , red. R.W. Cahn, P. Haasen, E.J. Kramer, VCH Weinheim 1993.
• [12] Aluminium, ed. Davis J. R., ASM International Handbook Committee, 1994.
• [13] Devis R.L., Subramanian C., Yellup J.M, Abrasive wear of aluminium composites-a review, Wear, 201, 1996, p. 132-144 .
• [14] Hyla I., Śleziona J., Podstawy procesów fizykochemicznych w wybranych technologiach wytwarzania kompozytów metalicznych, Politechnika Śląska z. 1751, Gliwice 1993.
• [15] Kompozyty z osnową metalową, praca zbiorowa, red. Suchy J., CIATF, Opole 1995.
• [16] Sobczak J., Kompozyty metalowe, Wydawnictwo Instytutu Odlewnictwa i Instytutu Transportu Samochodowego, Kraków-Warszawa 2001 .
• [17] Braszczyński J., Problemy technologii odlewanych kompozytów metalowych, Nowe Technologie i Osiągnięcia w Metalurgii i Inżynierii Materiałowej, Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2001, s.l 1-19.
• [18] Śleziona J., Kształtowanie właściwości kompozytów stop Al - cząstki ceramiczne otrzymywanych metodami odlewniczymi, Hutnictwo 47, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 1994.
• [19] Górny Z., Sobczak J., Metal matrix composites fabricated by the squeeze casting process, Transaction of the Foundry Research Istitute, XLV, 42, Kraków 1995.
• [20] Braszczyński J., Zyska A., Analysis of the influence of ceramic particles on the solidification process of metal matrix composites, Materials Science and Engineering A278, 2000, p. 195-203
• [21] Śleziona J., Hyla I., Myalski J., Formation of layers structure in Al.-ceramic particles composites, Science and Engineering of Composite Materials, nr 4, 1998, p. 287-295
• [22] Gawroński J., Cholewa M., Szajnar J., Guzierowicz A., Aluminium SiC ceramic particles composites, II Intern. Scientific Conf., Achievements in the Mechanical and Material Engineering, red. L.Dobrzański, Gliwice 1993, p. 105-112.
• [23] Mitko M., Tomczyński S., Właściwości kompozytów AK7-SiC odlewanych grawitacyjnie, Kompozyty, nr 4, 2002, s. 220-222.
• [24] Konopka Z., Cisowska M., Mikrostruktura grawitacyjnie odlewanych kompozytów na osnowie stopu AlMglO z cząstkami grafitu, Kompozyty, nr 2, 2001, s. 86-90.
• [25] Myalski J., Materiały kompozytowe z osnową aluminiową zbrojone cząstkami węgla szklistego, Inżynieria Materiałowa, nr 6, 2002, s. 745-748.
• [26] Tjong S.C., Ma Z.Y., Microstructural and mechanical chracteristiics of in situ metal matrix composites, Materials Science and Enineering A, 29, 2000, p. 49-113.
• [27] Fraś E., Janas A., Wierzbiński S., Kolbus A., Synteza i ocena właściwości mechanicznych kompozytu in situ NijAl-TiC, Kompozyty, 4, 2002, s. 171-175.
• [28] Fraś E., Kolbus A., Janas A., Porównanie niektórych właściwości mechanicznych kompozytów ex situ typu Durałcan z kompozytami in situ, Kompozyty, 4, 2002, s. 176-179.
• [29] Formanek B., Szopiński K., Gierek A., The Al-Ni-SiC, Al-Ti-SiC composite powders formed in the mechanical alloying process, 8-th International Scientific Conference Achievements in Mechanical and Materials Engineering, 1999, p. 205-208.
• [30] Formanek B., Maciejny A., Szymański K.,.Szala J, Pająk L., Przeliorz R., Wysokotemperaturowa synteza SHS kompozytowych proszków zawierających aluminidki żelaza i tytanu oraz tlenek glinu - warunki syntezy i struktura proszków, Inżynieria Materiałowa,, nr 3-4, 1999, s. 150-158.
• [31] Dutta B., Surappa M., Microstructure evolution during multidirectional solidification of Al-SiC composites, Composites 29A, 1998, p. 565-573 .
• [32]. Kamezis P.A, Durrant G., Cantor B., Characterization of Reinforcement Distribution in Cast Al-Alloy/SiCp Composites, Materials Characterization, 40, 1998, p. 97-109.
• [33] Schatt W., Wieters K.P., Powder Metallurgy - Processing and Materials, European Powder Metallurgy Assotiation, 1998
• [34] Lis J., Pampuch R., Spiekanie, AGH Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne, Kraków 2000.
• [35] Bukat A., Rutkowski W, Teoretyczne podstawy procesów spiekania, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1974.
• [36] Szczepanik S., Wojtaszek M., Kompozyty otrzymane przez wyciskanie na gorąco z proszku aluminium z włóknami ceramicznymi, Rudy i Metale Nieżelazne, 11, 1999, s. 622-627.
• [37] Stone I.C., Tsakiropoulos P., The effect of the spatial distribution of reinforcement on the fabrication and heat treatment of (Al-4wt.%Cu)-SiC particle metal matrix composites, Materials Science and Engineering, A189, 1994, p. 285-290.
• [38] Stone I.C., Tsakiropoulos P., Characterisation of spacial distribution of reinforcement in powder metallurgy route Al/SiCp metal matrix composites Part 1 - techniques based on microstructure, Materials Science and Technology, Vol. 11, 1995, p. 213-221.
• [39] Meddings B., Production of the Composite Powders, ASM Handbook, 9-th ed.,Powder Metallurgy, t.7, ed. Klar E., p. 173-175, The Materials Information Soc., USA 1997.
• [40] Kuhn W.E. i współautorzy, Milling of Brittle and Ductile Materials, ASM Handbook, wyd.9, Powder Metallurgy, t.7, ed. Klar E., p. 56-70, The Materials Information Soc. , USA 1997.
• [41] Koch C.C., Whittenberger J.D, Review mechanical milling/alloying of intermetallics, Intermetallics, 4, 1996, p. 339-335.
• [42] Dutkiewicz J., Maziarz W., Mechaniczna synteza i prasowanie na gorąco stopów na osnowie fazy y-TiAl, Inżynieria Materiałowa, 1, 2001, s. 32-37
• [43] Lee J.H. i współautorzy, Characteristic of ceramic particle reinforced Al composite powder manufactured by a stone mill type crusher using twin roll cast alloy flake: model on the formation of composite powder, Materials Science and Engineering A304-306, 2001, p. 632-636.
• [44] Asthana R., Review reinforced cast metals, Part II Evolution of the interface, Journal of Materials Science, 33, 1998, p. 1959-1980.
• [45] Feldhoff A., Beitrage zur Grenzschichtoptimierung im Metall-Matrix-Verbund Carbonfaser/Magnesium, praca doktorska, Shaker Verlag, Aachen 1998.
• [46] Ferro A.C., Derby B., Wetting behaviour in the Al-SiC/SiC system: interface reactions and solubility effects, Acta Metallurgica Materiala, Vol.43, 8, 1995, p. 3061-3073.
• [47] Rajan T.P.D., Pillai R.M., Pai B.C., Reviev Reinforcement coatings and interfaces in aluminium metal matrix composites, Journal of Materials Science, 33, 1998, p. 3491-350.
• [48] Moustafa S.F., Casting of Particulate Al-base Composites, Zeitshrift zum Metallkunde, 88, 1997, 3, p. 209-215 .
• [49] Urena A., Escalera M.D., Rodrigo P., Baldonedo J.L., Gil L„ Active coatings fo r SiC particles to reduce the degradation by liquid aluminium during processing of aluminium matrix composites:study of interfacial reactions, Journal of Microscopy, Vol. 201, Pt2, 2001, p. 122-126.
• [50] Shi Z., Yang J.-M., Lee J. C., Zhang D., Lee H.I., Wu R, The interfacial characterization of oxidized SiCp/20014 Al composites, Materials Science and Engineering A303, 2001, p. 46-53.
• [51] Asthana R., Rohatgi P.K., On the melt infiltration of plain and nickel-coated reinforcements with aluminium alloys, Journal of Materials Science Letters, 11, 1993, p. 442-445.
• [52] Leon C.A., Drew R.A.L., Preparation of nickel-coated powders as precursor to reinforce MMCs, Journal of Materials Science, 35, 2000, p. 4763-4768.
• [53] Chen H., Alpas A.T., Wear of aluminium matrix composites reinforced with nickelcoated carbon fibres, Wear 192, 1996, p. 186-198.
• [54] Ryu Y.M., Yoon E.P., The behavior of the nickel layer in an aluminium matrix composite reinforced with nickel coated carbon fiber, Journal of Materials Science Letters 19, 2000, p. 1103-1105.
• [55] Chung Wen-Sheng, Chang Shou-Yi, Lin Su-Jien, Low volume fraction SiCp/AA380 composites fabricated by vacuum infiltration, Journal of Materials Research, 3, 1999, p 381-396.
• [56] Missol W., Energia powierzchni rozdziału faz w metalach, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1974.
• [57] Szweycer M., Surface phenomena in metal-matrix cast composites technology, CIATF Commission 8.1 Cast Composites, Poznań University of Technology, Poznań 1998.
• [58] Włosiński W., Połączenia ceramiczno-metalowe, PWN, Warszawa 1984.
• [59] Sobczak N., Effect of Alloying Elements on Wettability and Interfaces in Aluminium-Carbon System, Proc. Int. Conf. Light Alloys and Composites, Zakopane 1999, p. 341-349.
• [60] Sobczak N., Takahashi K , Shibayama T., HRTEM studies of titanium on interaction in Al-Si3N4 system, Proceedings of 3-rd Japanese-Polish Joint Seminar on Materials Analysis, Zakopane, 2000, p. 41-44.
• [61] Pietrzak K , Formowanie się warstw pośrednich w kompozytach metalowoceramicznych i ich złączach, Prace Naukowe-Mechanika z. 170, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1998 .
• [62] Morawiec H., Kostka A., Lelątko J., Gigla M., Struktura granicy rozdziału faz w kompozycie Ał-TiC, Kompozyty, nr 2, 2001, s. 228-232.
• [63] Amelinckx S., van Dyck D., van Landuyt J., van Tendeloo G., Handbook of Microscopy - Applications in Metallic Science, Solid-State Physics and Chemistry, VCH, New York 1997.
• [64] Czyrska-Filemonowicz A., Transmisyjna mikroskopia elektronowa w badaniach poznawczych i stosowanych, Postępy nauki o materiałach i inżynierii materiałowej, red. Hetmańczyk M., Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2002, s. 95-166.
• [65] Czyrska-Filemonowicz A., Rozwój transmisyjnej mikroskopii elektronowej i jej zastosowania w badaniach materiałów, Inżynieria Materiałowa, 4, 2002, s. 149-153.
• [66] Zhou Z., Fan Z.,.Peng H.X, Li D.X., High-resolution electron microscope observation of interface microstructure o f a cast Al-Mg-Si-Bi-Pb(6262)/Al2C>3 composite, Journal of Microscopy,. 201, Pt2, 2001, p. 144-152.
• [67] Lee J.-C., Shim J.-H., Seok H.K.,. Lee H.-I., Interfacial reaction and its influence on the mechanical properties of the ASZ short fibre-reinforced Al alloy composite, Journal of Microscopy, Vol. 201, Pt2, 2001, p. 291-298.
• [68] Urena A., Gomez J.M.de Salazar,. Escalera M.D, Interfacial characterization using transmission electron microscopy examination of the diffusion bonding of SiC whiskerreinforced aluminium alloys, Journal of Materials Research, 3, 1990, p. 811-816.
• [69] Feldhoff A., Pippel E., Woltersdorf J., Interface reactions and fracture behaviour of fibre-reinforced Mg/Al alloys, Journal of Microscopy, 185, 1997, p. 122-131 .
• [70] Tham L.M., Gupta M., Cheng L., Effect of limited matrix-reinforcement interfacial reaction on enhancing the mechanical properties of aluminium-silicon carbide composites, Acta Materialia, 49, 2001, p. 3243-3253.
• [71] Cwajna J., Metody badawcze współczesnej metalografii. Postępy nauki o materiałach i inżynierii materiałowej, red. Hetmańczyk M., Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, 2002, s. 15-94.
• [72] Wojnar L., Kurzydłowski K.J., Szala J., Praktyka analizy obrazu, Polskie Towarzystwo Stereologiczne, Kraków 2002.
• [73] Evans A.G., Dalgleish B.J., The fracture resistance of metal-ceramic interfaces, Acta Metal. Mater., 40, Suppl., 1992, p. 295-306.
• [74] Brown L.M., Embury J.D., The Initation and Growth of Voids at Second Phase Particles, Proc .1CSM, Cambridge, UK, 1973, p. 164-168.
• [75] Tong W., Ravichandran G., Effective elastic moduli and characterization o f a particulate metal-matrix composite with damaged particles, Composites Science and Technology, 52, 1994, p. 247-252.
• [76] D.Hull, Fractography observing, measuring and interpreting fracture surface topography, Cambridge University Press, Cambridge 1999.
• [77] Lloyd D., Aspects of Particle Fracture in Particulate Reinforced MMCs, Acta Metallurgica et Materialia, 39,1991, p. 59-72.
• [78] Magnusen P.E., Srolowitz D.J., Koss D.A., A simulation of void linking during ductile fracture, Acta Metallurgica Materiala, 38, 1990, p. 113-119.
• [79] Rees D.W.A., Deformation and fracture of metal matrix particulate composites under combined loadings, Composites 29A, 1998, p. 171-182 .
• [80] Wyrzykowski J.W., Pleszakow E., Sieniawski J., Odkształcanie i pękanie metali, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1999 .
• [81] Lieblich M., Gonzalez-Carrasco J.L., Garuana G., Thermal stability of an Al/Ni3Al composite processed by powder metallurgy,Intermetallics 5, 1997, p. 515-524.
• [82] Lieblich M., Gonzalez-Carrasco J.L., Garcia-Cano F., Asymetrical phase growth in a PMAl/NiiAl composite, Journal of Materials Science Letters 18, 1999, p. 905-908.
• [83] Varin R.A., Metelnic M., Wroński Z., Structure o f a As-Cast Aluminium Matrix Composite Containing NisA I- Type Intermetallic Ribbons, Metallurgical Transactions, 20A, 1989, p. 1153-1161.
• [84] Metelnic M., Varin R.A., Wronski Z., As-Cast Structure and the effects of Temperature on an Al-Si Metal Matrix Composite Reinforced with NiiAl-Type Ribbons, Zeitschrift fur Metallkunde, 4, 1992, p. 227-235.
• [85] Yang T.Y., Wu S.K., Shiue R.K., Interfacial reaction of infrared brazed NiAl/Al/NiAl and NijAl/Al/NifAljoints, Intermetallics, 9, 2001, p. 341-347 .
• [86] Garcia V.H., Mors P.M., Sherer C., Kinetics ofphase formation in binary thin films: the Ni/Al case, Acta Materialia, 48, 2000, p. 1201-1206 .
• [87] Lopez G.A., Sommadosi S., Gust W., Mittemeier E.J., Zitba P., Phase Characterization of Diffusion Soldered Ni/Al/Ni Interconnection, Interface Science, 10, 2002, p. 13-19.
• [88] Xia Z., Liu J., Zhu Z., Zhago Y., Fabrication of laminated metal-intermetallic composites by interlayer in situ reaction, Journal of Materials Science, 34, 1999, p. 3731-3735.
• [89] Padmavardhani D., Gomez A., Abbaschian R., Synthesis and microstructural characterization ofNiAl-AhOj functionally gradient composites, Intermetallics, 6, 1998, p. 229-242 .
• [90] Duszczyk J., Zhou J., Marvina L., Zhuang L., The characteristics of the diffusion between the as-reaction-formed NijAl intermetallic compound and pure nickel for interfacial bonding, Journal of Materials Science Letters, 18, 1999, p. 111-113.
• [91] Inoue M., Watanabe H., Niihara K , Suganuma K, Synthetic processes of uniform nickel aluminides by reactive infiltration and post hot-pressing of infiltrated precursors, Materials Letters, 34, 1998, p. 55-59.
• [92] Sengelhoff D., Koster U., On theperitectoidformation of Niyih, Intermetallics 5, 1979, p. 633-640.
• [93] Miura S., Ohashi T., Mishima Y., Amount of liquid phase during reaction synthesis of nickel aluminides, Intermetallics, 5, 1997, p. 45-59.
• [94] K.Morsi, H. McShane, M.McLean, Effect of specimen size on the composition of hot extrusion reaction synthesized NiAl, Journal of Materials Science Letter, 19, 2000, p. 331-332.
• [95] Watanabe Y., Nakamura T., Microstructures and wear resistances of hybrid Al-(AlfTi+AljNi) FGMs fabricated by centrifugal method, Intermetallics, 9, 2001, p. 33-43.
• [96] Morsi K , Review: reaction sunthesis processing of Ni-Al intermetallic materials, Materials Science and Engineering, A299, 2001, p. 1-15.
• [97] Mrowec S., Teoria dyfuzji w stanie stalym, PWN, Warszawa 1989.
• [98] van Dal M.J.H, Kodentsov A.A., van Loo F.J.J., Formation of Co-Si intermetallics in bulk diffusion couples. Part II. Manifestations of the Kirkendall effect accompanying reactive diffusion, Intermetallics, 9, 2001, p. 451-456.