Materiałowo uwarunkowane procesy adaptacyjne i trwałość cementów stosowanych w chirurgii kostnej

• Autorzy: Balin A.

Warianty tytułu

EN

Material conditioned adaptation processes and durability of cements used in bone surgery

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przeprowadzona w pracy analiza literaturowa aktualnego stanu zagadnienia oceny właściwości użytkowych biomateriałów stosowanych w chirurgii kostnej pozwoliła stwierdzić, że kompozyty polimerowe w postaci cementów kostnych są nadal podstawowymi materiałami stosowanymi w zabiegach chirurgicznych alloplastyki stawów, szczególnie biodrowych. Stosowane w praktyce klinicznej cementy kostne nie spełniają jednak wszystkich stawianych im wymogów ze względu na biofunkcjonalność sztucznych stawów. Uzasadnia to prowadzenie prac nad doskonaleniem właściwości fizycznych i mechanicznych cementów kostnych. W pracy podjęto próbę określenia relacji pomiędzy warunkami obciążenia cementu a właściwościami biomechanicznego układu na przykładzie stawu biodrowego po cementowej endoprotezoplastyce. Dokonano także próby modyfikacji cementów chirurgicznych w celu poprawy ich właściwości użytkowych. Metodyka badań cementów chirurgicznych powinna opierać się między innymi na analizie obciążeń oddziałujących na cement w warunkach jego użytkowania w organizmie człowieka. W przypadku gdy cement stosowany jest do mocowania endoprotez stawów, istotnego znaczenia nabiera zmęczeniowy charakter mechanicznych oddziaływań w cemencie. Ze względu na takie w głównej mierze przeznaczenie funkcjonalne cementu, w pracy zaproponowano adaptację metodyki badań zmęczenia niskocyklowego do oceny cech wytrzymałościowych cementów. Badaniom poddano próbki z cementów o nazwach fabrycznych CMW1 i Palacos R czystych oraz z domieszkami drobnoziarnistego proszku AI2O3 oraz antybiotyków. Badano próbki suche, a także po wytrzymaniu przez okres 6 tygodni w soli fizjologicznej. Badania zmęczeniowe wykazały lepkosprężysty charakter zachowania się wszystkich materiałów. Podjęto próbę matematycznego opisu zjawisk Teologicznych w cemencie chirurgicznym, zaobserwowanych w czasie badań zmęczeniowych niskocyklowych. Przeprowadzono obliczenia zmiany naprężeń w czasie dla opracowanego modelu cyklicznej relaksacji oraz zmiany odkształceń w czasie dla modelu cyklicznego pełzania. Opracowane modele matematyczne dobrze aproksymują eksperymentalne wyniki badań zmęczeniowych w zakresie małej liczby cykli [(N=10(5)]. Modelowanie obciążeń cementu w sztucznym stawie biodrowym przy zastosowaniu metody badań zmęczenia niskocyklowego uwzględnia oddziaływanie naprężeń o najwyższych wartościach, podczas gdy cement eksploatowany jest w sztucznym stawie przez wiele lat w warunkach losowych przebiegów naprężeń i odkształceń. W związku z tym uzyskane dla modeli wartości odkształceń i naprężeń są większe, niż mogłyby być osiągnięte w rzeczywistych obiektach w tym samym czasie. Przyjęte metody badań przyspieszają zatem osiągnięcie granicznych wartości odkształceń, naprężeń i trwałości. Taki sposób modelowania obciążeń umożliwia wykonanie badań w krótkim czasie. Przeprowadzone badania zmęczeniowe niskocyklowe wykazały ważność czynnika czasu w zachowaniu się cementu chirurgicznego w warunkach obciążeń zmiennych, co ma znaczenie dla oceny jego przydatności w endoprotezoplastyce stawów, a szczególnie stawu biodrowego. Powrót poodkształceniowy, będący cechą lepkosprężystości materiału, pozwala, przy stosowaniu przerw w realizacji obciążenia, na jego "regenerację", warunkującą oczekiwaną trwałość sztucznego stawu. Przeprowadzono również badania mikroskopowe przełomów próbek po próbach mechanicznych oraz badania procesu polimeryzacji cementów z domieszkami i bez domieszek. Wyniki tych badań pozwoliły udowodnić, że o zmianach cech strukturalnych i mechanicznych cementu wpływających na biofunkcjonalność połączenia kość-implant, oprócz warunków obciążania cementu po jego implantacji do organizmu człowieka, decydują również technika przygotowania śródoperacyjnego oraz sposób domieszkowania. Przeprowadzenie badań mikroskopowych przełomów próbek po badaniach zmęczeniowych niskocyklowych pozwoliło określić mechanizmy pękania cementów chirurgicznych zarówno bez domieszek, jak i z domieszkami, w warunkach symulujących oddziaływanie środowiska organizmu. Proces pękania cementu następuje poprzez rozdzielenie materiału na granicy cząstek napełniacza oraz domieszek i osnowy. Obecność środowiska soli fizjologicznej może wpływać na proces pękania wskutek jej penetracji w głąb materiału. W przypadku cementu domieszkowanego antybiotykiem proces pękania może być przyspieszony na skutek wypłukiwania cząstek antybiotyku przez roztwór soli. Rozwój pęknięć może następować poprzez cząstki antybiotyku oraz powstałe pory. Przeprowadzone badania procesu polimeryzacji wykazały wpływ środowiska, głównie temperatury, na skurcz i maksymalną temperaturę układu polimeryzującego. Procesy adaptacyjne i trwałość cementów chirurgicznych zdeterminowane są czynnikami wewnętrznymi, określonymi procesami biologicznymi zachodzącymi w organizmie podczas ich użytkowania oraz technologią przygotowania cementu i warunkami jego polimeryzacji. Czynniki te kształtują zarówno cechy mechaniczne kompozytu polimerowego, jak i określają jego wyjściowe środowisko eksploatacji. Przeprowadzone badania in vivo na zwierzętach doświadczalnych, którym wszczepiono cement chirurgiczny z domieszką antybiotyku, a także z domieszką tlenku glinu, nie wykazały nieprawidłowości w reakcji organizmu na wszczepy. Badania cementu domieszkowanego antybiotykiem bezpośrednio po jego otrzymaniu oraz po upływie 3 i 6 miesięcy od jego implantacji w organizmie królika wykazały, że zdolności oddziaływania bakteriobójczego cementu obniżają się wraz z upływem czasu. Świadczy to o wypłukiwaniu antybiotyku z cementu przez środowisko fizjologiczne organizmu. Zaobserwowano również wpływ oddziaływania środowiska organizmu na charakterystyki mechaniczne cementu bez domieszki, a także z dodatkami antybiotyku i ceramiki. Wytrzymanie próbek cementu w soli fizjologicznej o temperaturze 30 stopni C (303,15 K) przez okres 6 tygodni przed badaniami mechanicznymi spowodowało obniżenie właściwości wytrzymałościowych cementu w granicach od kilku do kilkunastu procent. Wyniki badań oraz ich analiza mogą stanowić podstawę dla próby ujęcia wzajemnych relacji pomiędzy elementami metody oceny cech użytkowych cementów chirurgicznych. W pracy przedstawiono schemat takiego ujęcia.

EN

Carried out in this work theoretical analysis of current assessment of usability properties of biomaterials used in bone surgery proved that polymer composites in the form of bone cements are still basic materials in alloplasty of joint with the special emphasis put on alloplasty of hips. Bone cements used in medicine do not meet all the requirements in terms of biofunctionality of artificial joints. Therefore there is constant need for improwing physical and mechanical properties of bone cements. The researches attempt at determining the relations between cement loading conditions and properties of biomechanical system with the example of hip joint after being subjected to cement prothesoplasty. Surgical cements have also been modified in order to improve their functional properties. The methology of researches surgical cements should be based among other things on the analysis of loadings imposed on cements in the human body environment. In case when cement is used to fix endoprostheses of joints the fatigue character of mechanical interreaction in the cement seems to be of a significant importance. Since cement is viewed to exhibit all the above mentioned functional purposes the paper suggests to adapt the research method of low cycle fatigue in order to assess strength properties of the material. CMW1 and Palacos R cement samples have been examined both in a pure form and with AI2O3 fine-grained powder and antibiotics admixtures. Dry samples as well as those kept in physiological saline for 6 weeks have been tested. Fatigue tests proved viscoelastic character of all the tested materials. Mathematical description of rheological phenomena in surgical cements which occured at low cycle fatigue tests has been attempted at. Calculations of stress changes in time for the elaborated model of cyclic relaxation as well as deformation changes in time for the model of cyclic creep have been done. The worked out mathematical models well approximate the experimental results of fatigue tests in the range of low number of cycles [(N=10(s)]. Modelling the loadings of cement in endoprostheses of joints with the low cycle fatigue method takes into account all high value stresses, while cement is being used for endoprostheses for many years in the conditions of random stress and deformation courses. Therefore the obtained stress and deformation values for the models are bigger than those which would have been obtained in real conditions in the same time. The methods applied help to reach the boundary values of deformation, stress and durability much quicker. Such modelling of loads enables to carry out the tests in a shorter period of time. The low cycle fatigue tests carried out showed how important is the factor of time for the behavior of surgical cement in the conditions of changeable loadings. This fact is essential to assess its usability for endoprosthesoplasty of joints specially of a hip joint. Post deformation return which is a characteristic feature for material viscoelasticity enables its regenaration conditioning expected durability of endoprosthesis of joints. SEM examinations of sample fractures after they have been subjected to mechanical tests have been performed together with tests on polymerization processes of cements with and without admixtures. The results proved that admixture adding procedure as well as interoperational preparatory methods affect structural and mechanical features of cement. Apart from cement loading conditions after it is implanted into human body, these features again affect biofunctionality of bone - implant structure. SEM examinations of sample fractures after they have been subjected to low cycle fatigue tests helped to determine the cracking mechanisms in surgical cements with and without admixtures in the conditions similar to human body environment. Cracking process of cement occurs when material is split at particles boundary of a filling material as well as admixtures and matrix. Physiological saline might influence the cracking process because it penetrates deep into the material. In case of cement with antibiotics this cracking process may be accelerated since antibiotic particles are washes out with saline solution. The crackes may develop by antibiotic particles and the formed pores. Carried out examinations of the polymerization process showed that environment, especially temperature, strongly affects shrinkage and maximum temperature of polymerizing system. Adaptation processes and durability of surgical cements are determinated by internal factors, certain biological processes in the human body when cements are used as well as by technology of cement preparation and its polymerizing conditions. These factors shape mechanical features of polymer composite and determine its initial exploitation environment. In vivo researches performed on animals with the implanted surgical cement and antibiotics admixture as well as aluminium oxide admixture did not show any disorders in functioning of human body in connection with the implants. The examinations of antibiotic admixtured cement right after it has been obtained and then 3 and 6 months after being implanted into rabbits showed that the bactericidal properties of cement decrease as the time goes by. It is the proof which shows that antibiotic is washed out from cement by physiological environment of human body. The effect of such environment upon mechanical properties of cement without admixtures as well as with antibiotic admixtures and ceramic has been observed. Cement samples kept in physiological saline at 30 deg.C (303,15 K) for 6 weeks before mechanical tests were performed showed lower mechanical properties of about several to dozen percent. The results and their analysis are the basis for synthetic approach the interdependence between the elements of the assessment method of usability properties of surgical cements. The paper presents a scheme of such approach.

Słowa kluczowe

PL

cement kostny; chirurgia kostna; biomateriał; kompozyt polimerowy

EN

bone cement; biomaterial; bone surgery; polymer composite

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Śląskiej
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe. Hutnictwo / Politechnika Śląska
• Rocznik: 2004
• Tom: z. 69
• Strony: 7--156
• Opis fizyczny: Bibliogr. 175 poz., zał.

Twórcy

autor

Balin A.

• Katedra Mechaniki Materiałów Politechniki Śląskiej, 40-019 Katowice, ul. Krasińskiego 8, tel. [phone],

Bibliografia

• 1. Aldinger G., Schobel F.: 9 year of experiences and evolution o f a free - styled custom hip. Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol., 59, supl. 3, 1994, p. 237-238.
• 2. Balin A., Myalski J., Sleziona J., Toborek J.: Badania symulacyjne modelu sztucznego stawu biodrowego. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Mechanika z. 113, Gliwice 1993, s. 33-38.
• 3. Balin A., Myalski J., Toborek J.: Właściwości mechaniczne cementu chirurgicznego w zależności od sposobu jego modyfikacji. Materiały konferencyjne VII Seminarium Naukowego „Nowe technologie i materiały w metalurgii i inżynierii materiałowej”, Katowice 1999, s. 51-56.
• 4. Balin A., Pucka G., Toborek J., Gajda Z.: Method of contraction and polymerization temperature testing for surgical cement. Journal of Medical Informatics and technologies, vol. 4, 2002. Published by: Dept, of Computer Systems University of Silesia, p. MT-57-61.
• 5. Balin A., Pucka G., Toborek J.: Wpływ domieszki ceramiki na skurcz i temperaturę polimeryzacji cementu chirurgicznego. Annales Academiae Medicae Silesiensis, supl. 32, Katowice 2001. Materiały III Sympozjum „Biomechanika w implantologii” , s. 9-14.
• 6 . Balin A., Sozańska M., Toborek J., Gajda Z.: Application of scanning microscopy and X-ray microanalysis for description of the admixtured surgical cements fracture. Journal of Medical Informatics and Technologies, vol. 2, 2001. Published by: Dept, of Electronics and Computer Systems University of Silesia, Part 2, p. MT-75-83.
• 7. Balin A., Sozańska M., Toborek J.: Czynniki decydujące o pękaniu domieszkowanych cementów chirurgicznych. Acta of Bioengineering and Biomechanics, vol. 3, supl. 2, 2001, s. 27-34.
• 8 . Balin A., Sozańska M., Toborek J.: The influence of physiological saline environment upon mechanical characteristics of surgical cement. Acta of Bioengineering and Biomechanics, vol. 4, supl. 1, 2002, p. 676-677.
• 9. Balin A., Toborek J., Cieśla M., Gajda Z.: Wpływ domieszki antybiotyku na zachowanie się cementu chirurgicznego w warunkach obciążeń zmiennych. Annales Academiae Medicae Silesiensis, supl. 31, Katowice 2000. Materiały IV Konferencji „Biomateriały i mechanika w stomatologii” , s. 25-28.
• 10. Balin A., Toborek J., Michalik R., Łaskawiec J., Gajda Z., Łaskawiec J.: Zastosowanie metod mikroskopii skaningowej i mikroanalizy rentgenowskiej do identyfikacji elementów struktury cementów chirurgicznych. Annales Academiae Medicae Silesiensis, supl. 29, Katowice 1999,. Materiały II Sympozjum „Biomechanika w implantologii” , s. 17-20.
• 11. Balin A., Toborek J., Myalski J.: Właściwości fizyczne cementu chirurgicznego modyfikowanego ceramiką. Acta o f Bioengineering and Biomechanics, vol, supl, 1999, s.51-54.
• 12. Balin A., Toborek J.: Badania symulacyjne cementu chirurgicznego. Materiały V Seminarium Naukowego „Nowe technologie i materiały w metalurgii i inżynierii materiałowej” , Katowice 1997, s. 91-94.
• 13. Balin A., Toborek J.: Badanie zachowania się cementu chirurgicznego w warunkach obciążeń zmiennych. Materiały XIII Szkoły „Biomechanika” , Poznań 1996, s. 24-28.
• 14. Balin A., Toborek J.: Rola modelowania stanów mechanicznych sztucznego stawu biodrowego w prognozowaniu jego trwałości. Materiały Seminarium „Biomechanika w implantologii”, Ustroń 1997, s. 9-13.
• 15. Balin A., Toborek J.: Właściwości użytkowe cementu chirurgicznego. Biology o f Sport, vol. 15, supl. 8 , 1998, s. 184-188.
• 16. Balin A., Toborek J.: Wpływ cech materiałowych i konstrukcyjnych komponentów sztucznego stawu biodrowego n a je g o biofunkcjonalność. Materiały konferencyjne: „Nowe Materiały i Technologie dla Medycyny” . Częstochowa - Kokotek 1995, s. 61-78. Kwartalnik Orthop., 2, 1998, s. 124-136.
• 17. Balin A., Toborek J.: Wpływ własności cementu chirurgicznego na biofunkcjonalność sztucznego stawu biodrowego. Materiały Seminarium „Biomechanika w implantologii”, Ustroń 1997, s. 14-21.
• 18. Balin A., Toborek J.: Zastosowanie metody badań niskocyklicznych do oceny trwałości cementowej endoprotezoplastyki stawu biodrowego. Inżynieria Materiałowa, 6 , 1992, s. 134-136.
• 19. Balin A.: Mechaniczne i materiałowe uwarunkowania stabilności i trwałości endoprotezy stawu biodrowego - studium zagadnienia. Inżynieria Materiałowa, 2, 1998, s. 44-52.
• 20. Balin A.: Właściwości biomateriałów stosowanych jak o wypełniacze w chirurgii kostnej. Annales Academiae Medicae Silesiensis, supl. 29, Katowice 1999. Materiały II Sympozjum „Biomechanika w implantologii”, s. 9-16.
• 21. Ballard W.T., Callaghan J.J., Johnston R.C.: Revision of total hip arthroplasty in octogenarians. J. Bone Joint Surg., 77-A, 4, 1995, p. 585-589.
• 22. Bernakiewicz M.: Koncepcja rozwiązania konstrukcyjnego trzpienia endoprotezy bezcementowej stawu biodrowego. Materiały XII Szkoły Biomechaniki. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1994, s. 19-22.
• 23. Będziński R., Pezowicz C.: Aktualne problemy przebudowy struktur kostnych w rejonie implantów. Zbiór prac V Seminarium Naukowego „Mechanika w medycynie” , Rzeszów 2000, s. 7-14.
• 24. Będziński R., Rusiński E.: Badania przemieszczeń i odkształceń kości udowej. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Mechanika z. 112, Gliwice 1992, s. 9-20.
• 25. Będziński R., Wall A., Dragan Sz.: Doświadczalna analiza porównawcza rozkładów naprężeń w kości udowej z wszczepionymi endoprotezami. Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol., 59, supl. 3, 1994, s. 186-190.
• 26. Będziński R.: Biomechanika inżynierska. Zagadnienia wybrane. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1997.
• 27. Bieniek J., Święcki Z., Karaś J., Badura R., Buczek A., Rosiek G., Werner B.: Potencjalne możliwości zastosowania cementów fosforanowych dla celów ortopedycznych - badania własne. Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol., 59, supl. 2, 1994, s. 34-39.
• 28. Bishop N.E., Ferguson S., Tepic S.: Porosity reduction in bone cement at the cementstern interface. J. Bone Joint Surg., 78-B, 3, 1996, p. 349-356.
• 29. Borowski S., Dietrich M., Kędzior K., Rzymkowski C., Zagrajek T.: Modelowanie dynamiczne układu ruchu człowieka-operatora. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Mechanika 112, Gliwice 1992, s. 27-34.
• 30. Broch J.,T.: Primenenije izmeritelnych system firmy BRUEL KJAER dla ’’Izmerenija mechaniceskich kolebanij i udarov” . Bruel Kjaer 1973.
• 31. Broniewski T., Iwasiewicz A., Kapko J., Płaczek W.: Metody badań i ocena własności tworzyw sztucznych. WNT, Warszawa 1970.
• 32. Campbell’s Operative Orthopaedics, t. IV. Wyd. The C.V. Mosby Company. St. Louis Washington, D.C. Toronto 1987.
• 33. Cannon R.H.: Dynamika układów fizycznych. WNT, Warszawa 1973.
• 34. Colombi P.: Fatigue analysis of cemented hip prosthesis: damage accumulation scenario and sensitivity analysis. International Journal of Fatigue, 24, 2002, p. 739-746.
• 35. Cristofelini L., Freddi A.: Pre - clinical biomechanical validation of hip prostheses. A survey of the most common techniques. XII Szkoła Biomechaniki, Wrocław -Szklarska Poręba 1994, s. 67-76.
• 36. Cwanek J., Cisek Z.: Zagadnienia zużycia stawu biodrowego. Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej Nr. 82, Mechanika z. 28, Rzeszów 1991, s. 477-483.
• 37. Dali D.M., Learmont J.D., Solomon M.I., Miles A.W., Davenport J.M.: Fracture and Loosening of Charnley femoral stems. J. Bone Joint Surg., 75-B, 2, 1993, p. 259-265.
• 38. Dąbrowski J.R., Mazurkiewicz Z., Popko J.: Zagadnienie doboru materiałów dla alloplastyki stawów. Materiały konferencyjne „Nowe Materiały i Technologie dla Medycyny” , Częstochowa-Kokotek 1995, s. 125-137.
• 39. Dietrych J., Kocańda S., Korewa W.: Podstawy konstrukcji maszyn - cz. I. WNT, Warszawa 1964.
• 40. Dietrych J.: Konstrukcja i konstruowanie. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1968.
• 41. Dobosiewicz K., Toborek J., Balin A.: Badania niskocykliczne w symulacji obciążeń sztucznego stawu biodrowego. Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol., 59, supl. 4, 1994, s. 88-93.
• 42. Dobosiewicz K., Toborek J., Lamber T., Okrajni J., Balin A.: Kryteria oceny trwałości sztucznego stawu biodrowego. Inżynieria Materiałowa, 6 , 1994, s. 154-158.
• 43. Dobosiewicz K., Toborek J., Okrajni J.: Symulacja względnych przemieszczeń elementów sztucznego stawu biodrowego. Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol., 59, supl. 4, 1994, s. 94-98.
• 44. Dragan Sz.: Biomechanical and biological aspects of the functional adaptation of the bone tissue after total hip arthroplasty. Acta of Bioengineering and Biomechanics, vol. 4, supl. 1,2 0 0 2 , p. 377.
• 45. Dragan Sz.: The clinical and biomechanical researches of the adaptive bone tissue remodelling surround the stems of the total hip cementless endoprostheses. Acta of Bioengineering and Biomechanics, vol. 4, supl. 1, 2002, p. 207-208.
• 46. Drugacz J.: Ambulatoryjne leczenie złamań żuchwy z użyciem samopolimeryzującego tworzywa akrylanowego. Praca doktorska ŚAM, Katowice 1976.
• 47. Dunne N.J., Orr J.F., Mushipe M.T., Eveleigh R.J.: The relationship between porosity and fatigue characteristics of bone cements. Biomaterials, 24, 2003, p. 239-245.
• 48. Dzierżą W., Czerniawski T.: Właściwości mechaniczne i termiczne polimerów. Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2000.
• 49. Ebramzadeh E., Sarmiento A., Mc Kellop H.A., Llinas A., Gogan W.: The Cement Mantle in Total Hip Arthroplasty. The Journal of Bone and Joint Surgery, 76-A, 1, 1994, p. 77-87.
• 50. Estok D.M., Orr T.E., Harris W.H.: Factors Affecting Cement Strains Near the Tip of a Cemented Femoral Component. The Journal of Arthroplasty, vol. 12, 1, 1997, p. 40-48.
• 51. Farrar D.F., Rose J.: Rheological properties of PMMA bone cements during curing. Biomaterials, 22, 2001, p. 3005-3013.
• 52. Ferry J.D.: Viscoelastic Properties of polymers. New York -L o n d o n 1961.
• 53. Flizikowski J.: Rozdrabnianie tworzyw sztucznych. Wydawnictwa Uczelniane Akademii Techniczno-Rolniczej w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1998.
• 54. Fracture, Edited by H. Liebowitz. Vol. 7. Fracture of nonmetals and composites, N.Y. 1972.
• 55. Furlong R.: Hip prostheses. An overview of hydroxy-apatite ceramic coated implants. Medical Appliances. Medical focus, 5, 1989, p. 8-19.
• 56. Garbarski J.: Materiały i kompozyty niemetalowe. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2001.
• 57. Gierzyńska-Dolna M.: Rola procesów tribologicznych w utracie stabilności endoprotez. Annales Academiae Medicae Silesiensis, supl. 32, Katowice 2001. Materiały III Sympozjum „Biomechanika w implantologii” , s. 75-80.
• 58. Graham J., Pruitt L., Ries M., Gundian N.: Fracture and Fatigue Properties of Acrylic Bone Cement. The Journal of Arthroplasty, vol. 15, 8 , 2000, s. 1028-1035.
• 59. Grosman F., Balin A., Toborek J.: Czynniki wpływające na trwałość cementowej alloplastyki stawu biodrowego. VIII Seminarium Naukowe „Nowe technologie i materiały w metalurgii i inżynierii materiałowej” , Katowice 2000, s. 397-400.
• 60. Grosman F., Hetmańczyk M., Balin A., Toborek J.: Mechaniczne i materiałowe uwarunkowania rozwoju endoprotezoplastyki. Inż. Materiałowa, 3-4, 1994, s. 73-76.
• 61. Hanssen A.D., Rand J.A., Osmon D.R.: Treatment of the infected total knee arthroplasty with insertion of another prosthesis. The effect of antibiotic-impregnated bone cement. Clinical Orthopaedics and Related Research, 309, 1994, p. 44-55.
• 62. Hua J., Walker P.S.: Relative Motion of Hip Stems under Load. The Journal of Bone and Joint Surgery, 76-A, 1, 1994, p. 95-103.
• 63. Huiskes R., Von Rietbergen B.: Preclinical testing of total hip stems. Clin. Orthop., 319 1995, p. 64-76.
• 64. Hyla I., Balin A., Toborek J.: Wpływ dodatków na właściwości fizyczne kompozytu polimerowego na osnowie PMMA stosowanego w chirurgii kostnej. Materiały IX Seminarium „Tworzywa sztuczne w budowie maszyn” . Referaty, Kraków 2000 s. 135-142.
• 65. Hyla I.: Tworzywa sztuczne. Własności - przetwórstwo - zastosowanie. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 1999.
• 66 . Hyla I.: Wybrane zagadnienia z inżynierii materiałów kompozytowych. PWN, Warszawa 1978.
• 67. Jabłoński M., Gorzelak M.: Wskaźnik korowo-trzonowy kości udowej po wszczepieniu cementowej całkowitej protezy biodra - na podstawie 1 0 - letniego okresu obserwacji. Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol., 59, supl. 3, 1994, s. 263-266.
• 68. Jacobsson S.A., D je rf K., Gilquist J., Hammerby S., Ivarsson I.: A prospective comparison of Butel and PCA hip arthroplasty. The Journal of Bone and Joint Surgery, 75-B, 1993, p. 624-629.
• 69. Jakowluk A.: Procesy pełzania i zmęczenia w materiałach. WNT, Warszawa 1993.
• 70. Jurkowski B., Jurkowska B.: Sporządzanie kompozycji polimerowych. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1995.
• 71. Kalinowski R.: Wypełnianie ubytków kości czaszki wzmocnioną m a są akrylową. Polimery w Medycynie, t. 4, n r 1, 1974, s. 13-30.
• 72. Kalińska D., Kuś H., Zwinogrodzki J.: Tworzywa sztuczne w medycynie. WNT, Warszawa 1970.
• 73. Karachalios T., Hartofilakidis G., Zacharakis N., Tsekoura M.: A 12- to 18- Year Radographic Follow - Up Study of Charnley Low - Friction Arthroplasty. Clinical Orthopaedics and Related Research, 296, 1993, p. 140-147.
• 74. Keaveny T.M., Bartel D.L.: Effects of porous coating, with and without collar support, on early relative motion for a cementless hip prosthesis. J. Biomechanics, 26, 12, 1993, p. 1355-1368.
• 75. Kelar K., Ciesielska D.: Fizykochemia polimerów. Wybrane zagadnienia. Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, 1997.
• 76. Koisar J.: Próby stosowania klejów kostnych w leczeniu złamań żuchwy. Polimery w Medycynie, t. 2, 2, 1972, s. 203-206.
• 77. Kozłowska A.: Badania warunków polimeryzacji mas akrylowych ja k o implantów. Polimery w Medycynie, t. 7, 3, 1997, s. 137-177.
• 78. Kreczko R., Małdyk P., Orłoś Z.: Niektóre aspekty aseptycznych obluzowań totalnych endoprotez stawu biodrowego. Annales Academiae Silesiensis, supl. 32, Katowice 2001, s. 93-102.
• 79. Krzesiński G.: Modelowanie adaptacji funkcjonalnej kości. Materiały Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „Biomechanika” , Kraków 1995, s. 139-143.
• 80. Kusz D., Okrajni J., Domagała-Pasek A.: Współczesne możliwości oceny zmian mineralnych w kości udowej po totalnej alloplastyce stawu biodrowego. Annales Academiae Silesiensis, supl. 29, 1999. Materiały II Sympozjum „Biomechanika w implantologii” , Katowice 1999, s. 81-90.
• 81. Kusz D., Okrajni J.: Komputerowa symulacja rozkładów naprężeń w modelach kości udowej prawidłowej oraz po implantacji trzpieni typu Weller, Centrament i Parhofer-Monch. Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol., 65, 5, 2000, s. 519-527.
• 82. Kusz D., Okrajni J.: Próba oceny wpływu stanu wytężenia w kości udowej po implantacji endoprotezy typu Weller na zmiany zachodzące w tkance kostnej w korelacji z badaniem densytometrycznym. Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol., 62, 3, 1997, s. 225-232.
• 83. Kusz D.: Zastosowanie badania densytometrycznego w ocenie wyników endoprotezoplastyk stawu biodrowego z uwzględnieniem komputerowej symulacji rozkładów naprężeń w tkance kostnej okołoprotezowej. Rozprawa habilitacyjna. Annales Academiae Silesiensis, Katowice 1998.
• 84. Lee A.J.C.: Cement strength-relationship with bone-comparison of different available cement. Revision Arthroplasty. Proc. o f a Symposium held at Sheffield Univ. 1979, p. 5-17.
• 85. Lee A.J.C.: Mechanical effects of additives to ' cement. Revision Arthroplasty. Proceedings o f a Symposium held at Sheffield University 1979, p.45-49.
• 86 . Lee S.S., Kim Y.J.: Time-domain boundary element analysis of cracked linear viscoelastic solids. Engineering Fracture Mechanics, vol. 5 1 ,4 , 1995, p. 585-590.
• 87. Lewis G., Mladsi S.: Correlation between impact strength and fracture toughness of PMMA-based bone cements. Biomaterials, 21, 2000, p. 775-781.
• 88. Lewis G., Nyman J., Trieu H.H.: The apparent fracture toughness of acrylic bone cement: effect of three variables. Biomaterials, 19, 1998, p. 961-967.
• 89. Li P.L.S., Ingle P.J., Dowell J.K.: Cement-within-cement revision hip arthroplasty; should it be done? The Journal of Bone and Joint Surgery, 78-B, 5, 1996, p. 809-811.
• 90. Liang R.Y., Zhou J.: Energy based approach for crack initiation and propagation in viscoelastic solid. Engineering Fracture Mechanics, vol. 58, 1 /2, 1997, p. 71-85.
• 91. Lintner F., Zweymuller K., Bohm G., Brand G.: Reactions of surrounding tissue to the cementless hip implant Ti-6al.-4V after an implantation period of several years. Arch. Orthop. Trauma Surg., 107, 1988, p. 353-363.
• 92. Lu Z., Mc Kellop H.: Effects of cement creep on stem subsidence and stresses in the cement mantle o f a total hip replacement. Journal of Biomedical Materials Research, vol. 34, 1997, p. 221-226.
• 93. Maliński M., Szymszal J.: Współczesna statystyka matematyczna w medycynie. Wydawnictwo Śląskiej Akademii Medycznej, Katowice 1999.
• 94. Mann K.A., Bartel D.L., Wright T.M., Burstein A.: Coulomb frictional interfaces in modeling cemented total hip replacements: a more realistic model. J. Biomechanics, vol. 28, 9, 1995, p. 1067-1078.
• 95. Marciniak J.: Biomateriały w chirurgii kostnej. Wyd. Politechniki Śląskiej, Gliwice 1992.
• 96. Mayer G., Seidlein H.: Złamania trzonów kości udowej po totalnej endoprotezoplastyce biodra. Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol., 59, supl. 2, 1994, s. 188-189.
• 97. Mazurkiewicz S.: Tworzywa sztuczne w medycynie - stan obecny i perspektywy. Polimery, 44, 6 , 1999, s. 403-406.
• 98. Mechanizmy pękania i trwałość nowych biomateriałów stosowanych jak o wypełniacze w chirurgii kostnej stawu biodrowego. Sprawozdanie z projektu badawczego KBN N r 7 T08E 029 16 (kierownik projektu: Alicja Balin), 1999-2000.
• 99. Mitroshin A.N.: Samomocująca się proteza stawu biodrowego. Perspektywy zastosowania klinicznego. Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol., 59, supl. 4, 1994, s. 181-185.
• 100.Mittelmeier H., Heisel J., Siebel Th.: 10 years of experience with metal - granular coating of cementles AUTOPHOR - hip - prosthesis and Titanium - Polyethylene Screw Cup CST. Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol., 59, supl. 3, 1994, p. 223-225.
• 101.Mohler G.G., Kuli L.R., Martell J.M., Rosenberg A.G., Galante J.O.: Total Hip Replacement with Insertion of an Acetabular Component without Cement and a Femoral Component with Cement. J. Bone Joint Surg., 77-A, 1, 1995, p. 86-96.
• 102.Moon P., Spencer D.E.: Teoria pola. Tłumaczenie z języka angielskiego: R.B. Hetnarski. PWN, Warszawa 1966.
• 103.Morita S., Furuya K., Ishihara K., Nakabayashi N.: Performance of adhesive bone cement containing hydroxyapatite particles. Biomaterials, 19, 1998, p. 1601-1606.
• 104.Mousa W.F., Kobayashi M., Shinzato S., Kamimura M., Neo M., Yoshihara S., Nakamura T.: Biological and mechanical properties of PMMA-based bioactive bone cements. Biomaterials, 21, 2000, p. 2137-2146.
• 105.Munting E., Verhelpen M.: Mechanical simulator for the upper femur. Acta Orthopaedica Belgica, 5 9 ,2 , 1993, p. 123-129.
• 106.Murata H., Taguchi N., Hamada T., McCabe J.F.: Dynamic viscoelastic properties and the age changes of long-term soft denture liners. Biomaterials, 21, 2000, p. 1421-1427.
• 107.Murphy B.P., Prendergast P.J.: On the magnitude and variability of the fatigue strength of acrylic bone cement. International Journal of Fatigue, 22, 2000, p. 855-864.
• 108.Neimitz A.: Mechanika pękania. Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 1998.
• 109.Nelson C.L., Evans R.P., Błaha J.D., et. al.: A comparison of Gentamicin-impregnated polymethylmethacrylate bead implantation to conventional parenteral antibiotic therapy in infected hip and knee arthroplasty. Clin. Orthop., 295, 1993, s. 96-101.
• 110.Nowara T., Balin A., Toborek J.: Rola parametrów tłumienia drgań przez komponenty sztucznego stawu biodrowego w zagadnieniu je g o modelowania. Materiały XXXV Sympozjonu „Modelowanie w Mechanice” . Zeszyty Naukowe Katedry Mechaniki Technicznej N r 2, Gliwice 1996, s. 165-168.
• 111.Nowara T., Toborek J., Balin A.: Wyznaczanie stałych materiałowych lepkosprężystych komponentów naturalnego i sztucznego stawu biodrowego w oparciu o pomiary wykonane techniką DMTA. Materiały XIII Szkoły „Biomechanika” , Poznań 1996, s. 340-343.
• 112-Oczoś K.E.: Kształtowanie ceramicznych materiałów technicznych. Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 1996.
• 113-Okrajni J., Kusz D., Żmudzki J.: Biologiczne i mechaniczne uwarunkowania procesów adaptacyjnych w okołoprotezowej tkance kostnej. Annales Academiae Silesiensis, supl. 29, 1999. Materiały II Sympozjum „Biomechanika w implantologii”, Katowice 1999, s. 119-127.
• 114,Okrąjni J., Kusz D.: Wpływ redystrybucji naprężeń w kości udowej na proces adaptacji organizmu po implantacji endoprotezy stawu biodrowego. Zeszyty Naukowe Katedry Mechaniki Stosowanej N r 5. XXXVII Sympozjon „Modelowanie w mechanice” , Gliwice 1998, s. 255-260.
• 115. Okrajni J., Plaza M., Toborek J.: Materiałowe aspekty w numerycznej ocenie stabilności ruchowej sztucznego stawu biodrowego. Inżynieria Materiałowa, 6 , 1992, s. 137-139.
• 116.Okrajni J., Toborek J., Cybo J.: The influence of mechanical factors in the biological adaptation process of implants. Journal of Medical Informatics and Technologies, vol. 2, 2001, p. MT-3-7.
• 117.0krajni J., Toborek J.: Mechaniczne uwarunkowania biofunkcjonalności sztucznego stawu biodrowego. Inżynieria Materiałowa, 2, 1997, s. 67-70.
• 118. Orr N.N., Sridhar T.: Probing the dynamics of polymer solutions in extensional flow using step strain rate experiments. Journal of Non-Newtonian Fluid Mechanics, 82, 1999, p. 203-232.
• 119.Osborn J.F. (translated from German by J.R. Furlong, London): The Biological Behavior of the Hydroxyapatite Ceramic Coating on a Titanium Stem o f a Hip Prosthesis the First Histological Evaluation of Human Autopsy Specimens. Reprinted from: Biomedizinische Technik 32, 1987, 7-8, London 1987, p. 177-183.
• 120.Osiński Z.: Tłumienie drgań mechanicznych. PWN, Warszawa 1979.
• 121.Parhofer R., Weinhart R., Frehner W.: 15 years of personal experience with cement – free primary hip - jo in t endoprostheses. Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol., 59, supl. 3, 1994, p. 218-222.
• 122.Petryl M., Ondrouch A., Mibbauer M.: Experimentalni biomechanika pevne faze lidskeho skeletu. CS, Academie VED 1985.
• 123.Pipino F., Molfetta L., Frachin F.: Biodynamic cementless femoral stems: 50 madreporic total surface: analysis of results. Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol., 59, supl. 3, 1994, s. 242-244.
• 124.Pisarenko G.S., Jakowlew A.P., Matwiejew W.W: Własności tłumienia drgań materiałów konstrukcyjnych. WNT, Warszawa 1976.
• 125.Pod red. Z. Orłosia: Naprężenia cieplne. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1991.
• 126.Pogorzelska-Stronczak B., Cieślik T., Wróbel J.: Zastosowanie różnych elementów zespalających w chirurgicznym leczeniu złamań kości twarzy. Biomateriał w stomatologii” , Ustroń 1996, s. 121-126.
• 127.Przygocki W., Włochowicz A.: Fizyka polimerów. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.
• 128.Pucka G.: Zastosowanie metody ATSD w analizie krzepnięcia i skurczu liniowego wybranych stopów aluminium. III Kongres Odlewnictwa Polskiego. Zeszyty Naukowe Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2001.
• 129.Pukanszky B., Maurer F.H.J.: Composition dependence of the fracture toughness of heterogeneous polymer systems. Polymer, vol. 36, 8 , 1995, p. 1617-1625.
• 130.Pytko S., Wierzcholski K., Pytko - Polończyk J.: Problemy tribologiczne stawów człowieka. Mechanika w medycynie. Zbiór prac Seminarium Naukowego pod red. J. Cwanka i M. Korzyńskiego. Redakcja Wydawnictw Uczelnianych Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 1993, s. 33-43.
• 131.Ramakrishna S., Mayer J., Wintermantel E., Leong K.W.: Biomedical applications of polymer-composite materials: a review. Composites Science and Technology, 61, 2001, p. 1189-1224.
• 132.Rymuza Z.: Trybologia polimerów ślizgowych. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1986.
• 133.Saber-Sheikh K., Clarke R.L., Braden M.: Viscoelastic properties o f some soft lining materials. I-effect of temperature. Biomaterials, 20, 1999, p. 817-822.
• 134.Salamon Z., Ratomski R.: Kierunki rozwoju alloplastyki cementowej stawu biodrowego. Pamiętnik XXVII Zjazdu Naukowego PTO i Tr., Warszawa 1988, s. 31-37.
• 135.Schmidt J., Specht R., Steur G.: Advantage of the transprosthetic drainage system (TDS) for application in cemented hip arthroplasty - a standardized experimental comparison with other cementing techniques. Arch. Orthop. Trauma Surg. 115, 1996, p. 153-157.
• 136.Selisch M., Panick B.: Bruchsichere Verankerungsschafte Künstlicher Hüftgelenke. Technische Rundschau Sulzer 3, 1983, s. 28-34.
• 137.Steckiewicz T., Waliszewski G.: BICONTACT - nowa endoproteza bezcementowa. Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol., 59, supl. 3, 1994, s. 255-256.
• 138.Surowska B., Weroński A.: Struktura i właściwości biomateriałów. Prace Naukowe Politechniki Lubelskiej, Lublin 1990.
• 139.Szulc W., Kreczko R.: Wskazania i przeciwskazania do totalnej endoprotezoplastyki stawu biodrowego. Pam. XXVII Zj. Nauk. PTO i Tr., Warszawa 1988, s. 23-30.
• 140.Szwajczak E., Kucaba-Piętal A., Telega J.J.: Procesy biosmarowania a ciekłokrystaliczność mazi stawowej. Mechanika w medycynie. Zbiór prac V Seminarium Naukowego pod red. J.Cwanka i M. Korzyńskiego. Redakcja Wydawnictw Uczelnianych Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 2000, s. 229-236.
• 141.Sleziona J.: Podstawy technologii kompozytów. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 1998.
• 142.Tai W.H., Lee W.B., Tang C.Y.: Damage analysis o f crack tip zonein high impact polystyrene. Engineering Fracture Mechanics, vol. 56, 5, 1997, p. 615-621.
• 143.Tajc N.Ju.: Tiechnołogija nagriewa stali. Gosudarstwiennoje Nauczno-Tiechniczeskoje Izdatielstwo Litieratury po Cwietnoj Mietałłurgii, Moskwa 1950.
• 144.Thanner J., Freij-Larsson Ch., Karrholm J., Malchau H., Wesslen B.: Evaluation of Boneloc. Chemical and mechanical properties, and a randomized clinical study of 30 total hip arthroplasties. Acta Orthop. Scand., 6 6 , 3, 1995, p. 207-214.
• 145.Toborek J., Balin A., Gajda Z.: The influence of admixtures of the mechanical and bacteriostatic properties of surgical cement. 5 th Congress of the European Federation of National Associations of Orthopaedics and Traumatology. June 3-7, 2001 EFORT, Rhodes, Greece. Absract of Posters, s.7 1 .
• 146.Toborek J., Balin A., Nowara T., Parafiniuk W., Szewczyk P.: Zdolność komponentów sztucznego stawu biodrowego do tłumienia drgań jak o jeden z czynników determinujących jego biofunkcjonalność. Materiały Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „Biomechanika’ 95” , Kraków 1995, s. 265-269.
• 147.Toborek J., Gajda Z., Balin A.: Wpływ środowiska organizmu na właściwości bakteriostatyczne i mechaniczne cementu Palacos R z domieszką antybiotyku. Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol., 67, 6 , 2002, s. 605-611.
• 148.Toborek J., Lamber T., Okrajni J., Balin A.: Wpływ zmodyfikowanego kotwiczenia trzpienia endoprotezy na biofunkcjonalność sztucznego stawu biodrowego. XII Szkoła Biomechaniki, Wrocław - Szklarska Poręba 1994, 305-307.
• 149.Toborek J., Łaskawiec J., Łaskawiec J., Balin A., Gajda Z., Cebulski J., Sozańska M.: Badania spektroskopowe cementu kostnego z antybiotykiem jak o nowego biomateriału w chirurgii kostnej. Materiały VI Seminarium Naukowego „Nowe materiały i technologie w metalurgii i inżynierii materiałowej”, Katowice 1998, s. 303-305.
• 150.Toborek J., Moćko K., Balin A., Myalski J.: Wpływ domieszki antybiotyku na właściwości bakteriostatyczne i mechaniczne cementu CMW1. Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol., 63, 5, 1998, s. 463-464.
• 151.Toborek J.: Stabilno-odciążeniowa metoda kotwiczenia trzpienia endoprotezy stawu biodrowego. Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol., 58, 3, 1993, s. 171-174.
• 152.Toborek J.: Wczesne wyniki stabilno-odciążeniowej metody kotwiczenia trzpienia endoprotezy w cementowej alloplastyce stawu biodrowego. Praca doktorska. Śląska Akademia Medyczna, Katowice 1992.
• 153.Topoleski L.D.T., Ducheyne P., Cuckler J.M.: Flow intrusion characteristics and fracture properties of titanium-fibre-reinforced bone cement. Biomaterials, 19, 1998, p. 1569-1577.
• 154.Topoliński T.: Analiza zmienności wskaźników energetycznych w procesie zmęczenia tworzyw poliestrowych wzmocnionych. Materiały VII Seminarium „Tworzywa sztuczne w budowie maszyn” , 1994, s. 383-394.
• 155.Toyras J., Nieminen M.T., Kroger H., Jurvelin J.S.: Bone Mineral Density, Ultrasound Velocity, and Broadband Attenuation Predict Mechanical Properties o f T rabecular Bone Differently. Bone, vol. 3 1 ,4 , 2002, p. 503-507.
• 156.Trippel S.B.: Antibiotic-impregnated cement in total jo in t arthroplasty. J. Bone Joint Surg., 6 8 -A, 1986, p. 1297-1302.
• 157.Tuszyński W.: Odległa ocena wydolności stawu biodrowego po leczeniu endoprotezoplastyką Mc Kee - Farrara. Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol., 51, 1,1986, s. 16-20.
• 158.Tylman D., Dziak A.: Traumatologia narządu ruchu. PZWL, Warszawa 1987.
• 159.Tylman D., Orłoś Z., Tuszyński W.: Nietypowe endoprotezoplastyki stawów biodrowych ze skróceniem i osteotomią kości udowych oraz z przedłużeniem trzpieni endoprotez gwoździami Kiintschera. Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol., 52, 4, 1987, s. 277-283.
• 160.Tylman D., Tuszyński W., Włodarczyk R.: Powikłania śródoperacyjne wczesne i późne. Pam. XXVII Zj. Nauk. PTO i Tr., Warszawa 1988, s. 38-41.
• 161 .Van der Wal A., Mulder J.J., Thijs H.A., Gaymans R.J.: Fracture of polypropylene 1. The effect of molecular weight and temperature at low and high test speed. Polymer, vol. 39, 22, 1998, p. 5467-5475.
• 162.Verdonschot N., Huiskes R.: Cement Debonding Process of Total Hip Arthroplasty Stems. Clinical Orthopaedics and Related Research, 336, 1997, p. 297-307.
• 163.Verdonschot N., - Huiskes R.: Mechanical Effects of Stem Cement Interface Characteristics in Total Hip Replacement. Clinical Orthopaedics and Related Research, 329, 1996, p. 326-336.
• 164.Verdonschot N., Huiskes R.: Subsidence of THA stems due to acrylic cement creep is extremely sensitive to interface friction. J. Biomechanics, vol. 29, 12, 1996, p. 1569-1575.
• 165.Von Grabowski M.T.W., Mittelmeier H.: Aktualne możliwości i perspektywy wykorzystania tworzywa węglowego w chirurgii urazowo-ortopedycznej z uwzględnieniem osteosyntezy trzonów kości długich. Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol., 59, supl. 2, 1994, s. 34-39.
• 166.Wierzcholski K., Pytko S.: Metoda wyznaczania parametrów biołożyska smarowanego cieczą nienewtonowską. Tribologia, 1 ,1993 , s. 9-12.
• 167.Wierzcholski K.: Analytical values of friction forces in human jo in t in magnetic field for synovial fluid flow with variable viscosity. Annales Academiae Medicae Silesiensis, supl. 32, 2001. Materiały III Sympozjum „Biomechanika w implantologii” , p. 176-183.
• 168.Wierzcholski K.: Approximation theory of hydrodynamic synovial unsymmetrical flow in magnetic field and curvilinear human jo in t gap. Acta of Bioengineering and Biomechanics, vol. 3, supl. 2, 2001, p. 627-628.
• 169.Wilczyński A.P.: Mechanika polimerów w praktyce konstrukcyjnej. WNT, Warszawa 1984.
• 170.Wilczyński A.P.: Polimerowe kompozyty włókniste. WNT, Warszawa 1996.
• 171. Wilczyński A.P.: Przewidywanie własności lepkosprężystych kompozytów polimerowych. XXXV Sympozjon „Modelowanie w mechanice” . Zeszyty Naukowe Katedry Mechaniki Technicznej Politechniki Śląskiej, 1/96, Gliwice 1996, s. 221-225.
• 172.Yamamoto H., Niwa S., Hori M., Hattori T„ Sawai K., Aoki S., Hirano M., Takeuchi H.: Mechanical strength o f calcium phosphate cement in vivo and in vitro. Biomaterials, 19, 1998, p. 1587-1591.
• 173.Yetkinler D.N., Litsky A.S.: Viscoelastic behaviour of acrylic bone cements. Biomaterials, 19, 1998, p. 1551-1559.
• 174.Yucel M: Das Prothesenspitzen - Sockelphanomen als Ursache der Endoprothesenlockerung. Ortopadische Praxis, 4, 1988, s. 259-261.
• 175.Zimmer K., Pradellok W.: Cementy kostne. W: Kuś H.: Problemy biocybernetyki i inżynierii biomedycznej. Red. M. Nałęcz, t. 4, Biomateriały, Warszawa 1990, s. 251-263.