Skały przywęglowe w górnictwie węgla kamiennego - odpady czy kopaliny towarzyszące?

• Autorzy: Galos K. , Szlugaj J.

Warianty tytułu

EN

Barren sedimentary rocks in the hard coal mining - wastes or accompanying minerals?

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Odpady z górnictwa i przeróbki węgla kamiennego powstają w wyniku eksploatacji i przeróbki mechanicznej osadowych skal płonnych wieku karbońskiego, które są wydobywane w kopalniach węgla kamiennego wraz z występującymi wśród nich pokładami węgla kamiennego. Dodatkowe ilości skal płonnych są urabiane w wyniku robót przygotowawczych. Materiały te traktowane były zwyczajowo jako odpady górnictwa węglowego. Ich ilość systematycznie zmniejsza się wraz ze spadkiem wydobycia surowego węgla kamiennego: z poziomu 63 min t w 1990 r. do ok. 36 min t/r obecnie. Z drugiej strony w ostatnich dwudziestu latach - wskutek splotu czynników ekonomicznych, technicznych, rynkowych, środowiskowych i prawnych - zyskały one dość poważne znaczenie gospodarcze jako źródło kilku grup surowców mineralnych: -surowców dla budownictwa inżynieryjnego, hydrotechnicznego i drogowego (w tym produkcji kruszyw), surowców dla przemysłu materiałów budowlanych (cement, ceramika budowlana), materiału podsadzkowego do podsadzania wyrobisk podziemnych, do odzysku węgla i produkcji mulów niskoenergetycznych dla elektrowni. Analiza trendów gospodarowania omawianymi odpadami, jak i otrzymywanymi z nich surowcami mineralnymi, skłania do postawienia pytania, czy materiały te finalnie mają charakter odpadowy, czy też mogą być traktowane - jeszcze w złożu -jako pewnego rodzaju kopaliny towarzyszące w złożach węgla kamiennego. Skały przywęglowe, których obecność powoduje w konsekwencji otrzymywanie omawianych odpadów powęglowych, posiadają bowiem cechy przypisywane kopalinom towarzyszącym, takie jak: samodzielne ich nagromadzenia, wydobycie przy okazji eksploatacji złoża kopaliny głównej, nieopłacalność samodzielnego pozyskiwania. Z drugiej strony do tej pory skały tego rodzaju - z nielicznymi wyjątkami - nie były traktowane jako kopaliny towarzyszące. Warto także zauważyć, że dawne zwałowiska odpadów powęglowych, przynajmniej w niektórych przypadkach, mogłyby być traktowane jako złoża antropogeniczne, w których co prawda występuje materiał niskiej jakości, ale często znajdujący praktyczne zastosowania.

EN

Wastes from, hard coal mining and processing come from extraction and processing of Carbonaceous barren sedimentary rocks, which are extracted together with hard coal seams. Additional amounts of barren rocks are obtained during development works. All these materials are commonly treated as hard coal mining wastes. Their amounts are decreasing year by year, from ca. 63 million t in 1990 to ca. 36 million tpy in recent years. However, in the last twenty years - due to numerous economic, technical, market, environmental and legal reasons - they started to be important source of a few groups of mineral commodities: - materials for engineering and road construction (including aggregates), -mineral commodities for building materials production (cement, building ceramics), -filling materials for undergroundworkings 'filling, -recovery of coal and production of low-energy coal muds for power plants. Analysis of management tendencies of these wastes, as well as of mineral commodities being obtained from them, allows to ask, if these materials shoidd really be regarded as wastes, or if they can be treated - yet in the deposit - as accompanying minerals in the hard coal deposits. Rocks accompanying hard coal seams, generating mining wastes, have some features of accompanying mineral commodities, such as: independent accumulation, extraction during exploitation of the main commodity (i.e. hard coal), lack of economic profitability of separate extraction. It is also worth mentioning, that some old dumps of hard coal mining wastes can be regarded as anthropogenic deposits, because they contain materials of low quality, but commonly finding practical uses.

Słowa kluczowe

PL

odpady; skały przywęglowe; górnictwo węgla kamiennego

EN

barren sedimentary rocks; hard coal mining; wastes

• Wydawca: Instytut Górnictwa Odkrywkowego "Poltegor-Instytut"
• Czasopismo: Górnictwo Odkrywkowe
• Rocznik: 2010
• Tom: R. 51, nr 2
• Strony: 25--31
• Opis fizyczny: Bibliogr. 20 poz.

Twórcy

autor

Galos K.

autor

Szlugaj J.

• Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków

Bibliografia

• [1] Lutyński A., Blaschke W., 2009 - Aktualne kierunki zagospodarowania odpadów przeróbczych węgla kamiennego. Miedz. Konf.: "Foresight w zakresie priorytetowych i innowacyjnych technologii zagospodarowania odpadów pochodzący z górnictwa węgla kamiennego". Warszawa, 2.06.2009
• [2] Kozioł W., Uberman R., 1996 - Możliwości i warunki zagospodarowania odpadów z górnictwa i energetyki w drogownictwie, zwłaszcza do budowy autostrad i dróg ekspresowych. Przegl. Geol., 44, 7
• [3] Sokół W, Tabor A., 1996 - Gospodarka mineralnymi surowcami odpadowymi z górnictwa węgla kamiennego. Międzynarodowe Symp. "Gospodarka mineralnymi surowcami odpadowymi z górnictwa i energetyki". IMMB/IMBiGS, Kraków-Przegorzały, 11 13.09.1996
• [4] Potempa M., Szlugaj J,2007 -Kierunki wykorzystania skał płonnych w KWK "Piast". Pr. Nauk. Inst. Górn. Pol. Wr., 11S
• [5] Koperski T., Lech B., 2007 - Produkcja kruszyw z odpadów powęglowych. Pr. Nauk. Inst. Górn. Pol. Wr., 119
• [6] Ochrona Środowiska 2008. Główny Urząd Statystyczny
• [7] Galos K., 2003 - Mineral waste raw materials and their importance in the domestic management of mineral raw materia, Gosp. Sur. Min, 19,4
• [8] Koperski T, Cukiernik Z, Wiśniewski J, 2008 - Aspekty i uwarunkowania związane z przekształcaniem odpadł wydobywczych w produkty. Mat. Warsztatów "Gospodarowanie odpadami - stan aktualny i planowane zmiany. Nowe zasady gospodarowania odpadami wydobywczymi". Katowice, 28-29.10.2008 ;
• [9] Góralczyk S., 2009 - Foresight, a problematyka odpadów z górnictwa węgla kamiennego w Polsce. Mat. Konf.: "Fresight w zakresie priorytetowych i innowacyjnych technologii zagospodarowania odpadów pochodzących z górnictwa węgla kamiennego". Warszawa, 2.06.2009
• [10] Góralczyk S., Mazela A, Stankiewicz J., 2007 - Badania fizykomechaniczne właściwości skał przywęglowych. Pr. Nauk. Inst. Górn. Pol. Wr, 119
• [11] Gawenda T., Olejnik T, 2008 - Produkcja kruszyw mineralnych z odpadów powęglowych w Kompanii Węglowej na przykładzie wybranych kopalń. Gosp. Sur. Min, 24, 2/1
• [12] Szlugaj J, Galos K, PotempaM, 2008 - Możliwości produkcji kruszyw mineralnych w Kompanii Węglowej S.A. - Centrum Wydobywcze Wschód. Pr. Nauk. Inst. Górn. Pol. Wr., 121
• [13] MazelaA, 2009 - Doświadczenia IMBIGS w wykorzystaniu odpadów z górnictwa węgla kamiennego. Mat. Konf.: "Foresight w zakresie priorytetowych i innowacyjnych technologii zagospodarowania odpadów pochodzących z górnictwa węgla kamiennego". Warszawa, 2.06.2009
• [14] Kabziński A., 2007 - Prognoza wykorzystania kopalin towarzyszących przy realizacji programu budowy dróg w latach 2007-2015. Gór. Odkryw., 59, 7
• [15] Galos K, Nieć M, 2007 - Źródła, technologie pozyskiwania i gospodarka kruszywami sztucznymi. W: Monografia "Surowce Mineralne Polski". Surowce skalne. Kruszywa mineralne. Wyd. IGSMiE PAN Kraków
• [16] Góralczyk S, Kukielska D, Traczyk S., 1996- Wykorzystanie surowców odpadowych z górnictwa i energetyki w przemyśle materiałów budowlanych. Przegl. Geol., 44, 7
• [17] Bilans gospodarki surowcami mineralnymi Polski i świata 2007. Wyd. IGSMiE PAN Kraków, 2009
• [18] Kucharzyk P., 2004 - Polsko Węgierska Spółka Akcyjna "Haldex" - technologia zakładów przeróbki mechanicznej odpadów górniczych. Inżynieria Mineralna, R.V, 2(13)
• [19] Szymkiewicz A, Fraś A, Przystaś R., 2009 - Kierunki zagospodarowania odpadów wydobywczych w Południowym Koncernie Węglowym S.A. Wiad. Górn., 7-8
• [20] Nieć M., 2010 - Kopaliny towarzyszące i złoża antropogeniczne. Problemy definicji i wykorzystania. Gór. Odkryw., nr 2