PL EN


Preferencje help
Widoczny [Schowaj] Abstrakt
Liczba wyników
Tytuł artykułu

Identyfikacja procesów formujących chemizm wód podziemnych w warunkach drenażu górniczego w południowo-zachodniej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego

Autorzy
Identyfikatory
Warianty tytułu
EN
Identification of the processes controlling the groundwaters'chemical composition under mine drainage conditions within the south-western part of the upper Silesian Coal Basin
Języki publikacji
PL
Abstrakty
PL
Działalność górnicza jest zasadniczym czynnikiem zmian środowiska hydrogeochemicznego utworów wodonośnych w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym. Informacje na temat przyczyn zmienności charakterystyk fizykochemicznych wód kopalnianych w południowo-zachodniej części GZW mogą znaleźć zastosowanie praktyczne. Pozwalają one bowiem na określenie pochodzenia dopływów do czynnych wyrobisk, prognozowanie składu wód kopalnianych w warunkach zmian systemu drenażu górniczego, monitoring jakości wód podziemnych na terenie likwidowanych kopalń oraz, w perspektywie, przewidywanie hydrogeochemicznych efektów sekwestracji dwutlenku węgla. Głównym celem niniejszej pracy była identyfikacja procesów formowania składu oraz charakterystyka wód kopalnianych w obszarach górniczych południowo-zachodniej, polskiej i czeskiej części GZW. Badania prowadzono w zasięgu dwu rejonów hydrochemicznych GZW (według podziału Różkowskiego, red. 2004). Rejon R4 - niecki chwałowickiej i jejkowickiej cechuje występowanie okien hydrogeologicznych w utworach trzeciorzędowych, intensywny drenaż górniczy oraz tektonika o charakterze fałdowo-zrębowym. W rejonie R7, w nadkładzie karbonu znajdują się miąższe, izolujące utwory trzeciorzędowe, tektonika ma charakter blokowy, a dopływy do kopalń są niskie. Analizowano również środowisko hydrogeochemiczne obszarów górniczych czeskiej części GZW. Zwrócono uwagę na występujące tu wody podziemne utworów dolnego badenu, stanowiące główne zagrożenie dla prowadzonych prac górniczych, z drugiej zaś strony wykorzystywane w balneologii. Zakładano, iż analizy chemiczne i izotopowe oraz rozpoznanie warunków hydrogeologicznych pozwalają, przy użyciu odpowiednich procedur interpretacyjnych, na identyfikację procesów formowania składu oraz określenie pochodzenia wód kopalnianych. Zagadnienia te nie były dotychczas kompleksowo opracowane dla południowo-zachodniego fragmentu GZW, obejmującego także część czeską, mimo znacznego podobieństwa i dużej współzależności problematyki górniczej i hydrogeologicznej. Jednym ze efektów pracy było zgromadzenie w jednolitej bazie, pochodzących z różnych źródeł, danych opisujących chemizm wód kopalnianych. Zawarte w niej analizy własne zawierają, niepodawane dotąd przez innych autorów, wyniki oznaczeń wykonywanych w terenie, warunkujące rzetelność interpretacji. Walorem przeprowadzonych obliczeń hydrochemicznych z uwagi na wysoką mineralizację wód jest wykorzystanie modelu Pitzera, który stosowano, o ile było to możliwe, dla określenia relacji aktywności jonów. Rozpoznanie hydrogeologicznych oraz technologicznych przesłanek formowania chemizmu wód prowadzono, rozpoczynając od poziomu kolejnych wyrobisk. Tak precyzyjne opracowanie pozwoliło na przedstawienie spostrzeżeń o charakterze regionalnym. Ma ono też wymiar praktyczny, ukazując interpretację przypadków, wynikających z hydrogeologicznej praktyki górniczej. Zróżnicowanie chemizmu wód kopalnianych w warunkach drenażu górniczego oraz strefowość i chemizm wód kopalnianych przedstawiono bazując na oznaczeniach fizykochemicznych parametrów wód. Stwierdzono, iż spowodowane drenażem zmiany środowiska hydrogeochemicznego dowodzą intensywnego udrożnienia masywu skalnego. Spąg strefy intensywnej wymiany występuje na głębokości od około 100 m p.p.t. w kopalniach rejonu hydrochemicznego R7, do 800 m p.p.t w kopalniach rejonu R4, gdzie równocześnie zaznaczają się domieszki wód, pochodzących z trzeciorzędowych poziomów wodonośnych. Wody kopalniane, o parametrach typowych dla strefy intensywnej wymiany, napotykane w Okręgu Karwińskim, nawet do głębokości 1155 m p.p.t., są związane z domieszkami wód teclmologicznych. W nieckach jejkowickiej i chwałowickiej w ciągu ostatnich dwudziestu lat ograniczeniu uległ zasięg strefy stagnacji hydrodynamicznej na rzecz powiększonego zasięgu wód kształtowanych w warunkach utleniających, w strefie utrudnionej wymiany. Interpretację pochodzenia dopływów z karbońskiego kompleksu wodonośnego do wyrobisk kopalń polskiej części GZW przeprowadzono na podstawie własnych analiz chemicznych i izotopowych, posługując się podziałem, opartym na rezultatach badań Różkowskiego i Przewłockiego (1974, 1987), Pluty i Zubera (1995) oraz Różkowskiego (1995, 2003), nawiązującym do teorii paleohydrogeologicznego rozwoju zapadliska górnośląskiego w ujęciu Pałysa (1966) oraz Różkowskiego et al. (1979). Zidentyfikowano występowanie następujących typów wód: III - najstarszych solanek infiltracyjnych; wód związanych z zasilaniem pretortońskim; VII - wód ostatniego trzeciorzędowego cyklu infiltracyjnego oraz: Q - wód infiltracji czwartorzędowej. Wyróżniono także mieszaniny, złożone z wymienionych składników końcowych. Rezultaty analiz izotopowych pozwoliły wykazać, iż wody współczesne mieszają się z wodami głębokich poziomów - do głębokości 1000 m p.p.t. Domieszki wód podziemnych pochodzących z utworów trzeciorzędu stwierdzono w wodach pobranych z głębokości sięgających 800 m p.p.t. Ilustruje to pogłębienie zmian środowiska hydrogeochemicznego utworów karbonu GZW, gdyż dotychczas napotykano je na poziomach do 600 m p.p.t. Na podstawie analizy korelacji między przepływami i stężeniami substancji zawartych w wodach dopływających do wyrobisk dowiedziono, iż jedynie w sporadycznych przypadkach, przy ustabilizowanych warunkach technologii i wielkości eksploatacji, możliwe jest zdefiniowanie zmian chemizmu wód kopalnianych w funkcji zmian drenażu górniczego. Stosując grupowanie metodą rozmytych średnich, wydzielono subpopulacje wód kopalnianych, reprezentujące odmienne środowiska hydrogeochemiczne. Ich analiza prowadzona za pomocą współczesnych technik interpretacji hydrochemicznej pozwoliła na zidentyfikowanie procesów formujących chemizm tych wód. Podczas prowadzonych badań dokonano pierwszych oznaczeń składu izotopowego wód dopływających do wyrobisk kopalń czeskiej części GZW. Analizami objęto także wody utworów dolnego badenu: formacji dębowieckiej (tzw. detrit) i formacji skawińskiej (tzw. poziomów piaszczystych). Te ostatnie wykorzystuje się w uzdrowiskach Klimkowice i Darków. Wody podziemne formacji dębowieckiej czeskiej części GZW uważano dotąd za pogrzebane wody morskie lub związane z etapem infiltracji prebadeńskiej. W niniejszej pracy wykazano, iż mogą one stanowić mieszaninę odparowanej wody morskiej z wodą o lżejszym składzie izotopowym i chemizmie związanym z ługowaniem ewaporatów. Zgodnie z dotychczasowymi poglądami badaczy czeskich wody podziemne tzw. horyzontów piaszczystych (formacja skawińska) uznawano za wody synsedymentacyjne. Wyniki przeprowadzonych oznaczeń składu izotopowego wód podziemnych wydobywanych dla uzdrowiska Darków wykazały jednak, iż stanowią one mieszaninę wód morskich z leżejszymi izotopowo wodami czwartorzędowymi. W przypadku jednego z ujęć zaobserwowano rozcieńczanie intensywnie eksploatowanych solanek przez domieszkę wód współczesnych, co może mieć negatywne konsekwencje dla przyszłej eksploatacji. Pochodzenie wód ujmowanych dla uzdrowiska Klimkowice określono jako zbliżone do wód Darkowa. Badania izotopowe potwierdziły, iż w analizowanych wodach zbiorczych z zatopionych kopalń niecek ostrawskiej i pietwałdzkiej, prócz wód współczesnej infiltracji, zaznacza się udział wód podziemnych dopływających z poziomu warstw dębowieckich. Zróżnicowanie chemizmu wód podziemnych warstw dębowieckich czeskiej części GZW przedstawiono za pomocą map. Skład wód, określający ich przynależność do wyróżnionych środowisk hydrogeochemicznych, przedstawia jedynie uporządkowanie horyzontalne. Na podstawie studium warunków hydrogeologicznych i hydrochemicznej interpretacji składu tych wód sformułowano następujące uwagi, dotyczące procesów formujących ich chemizm. W pracy przedstawiono oryginalny, hydrogeochemiczny model formowania chemizmu wód grubodetrytycznych utworów dolnego badenu czeskiej części GZW. Zakłada on rozcieńczanie roztworu początkowego - wody morskiej odparowanymi wodami opadowymi, przy równoczesnym dopływie CO2 oraz udziale wymiany jonowej i reakcjach rozpuszczania węglanów lub wietrzenia skaleni. W efekcie modelowania odtworzono skład roztworów teoretycznych zgodny z chemizmem wód, stwierdzanym w obrębie poziomu wodonośnego. Wykazano, iż transformacje chemizmu związane z wymianą wód w przestrzeni porowej przebiegają zgodnie z opisanym szeregiem zmian typów wód.
EN
Mining activity is the ruling factor of changes in hydrogeochemical environment of aquifers within the Upper Silesian Coal Basin (USCB). Information on causes of the variability of physic-chemical characteristics of mine waters within the south-western part of the USCB may be applied in practice. They allow the determination of origin of groundwater inflow into operational workings, prognosing the composition of mine waters under changes in the mine drainage, groundwater quality monitoring within the areas of mines in closure, and eventually forecasting hydrogeochemical effects of CO2 geological sequestration. The main goal of this work was the identification of processes controlling the composition, and characteristics of groundwaters within mining areas of the south-western, Polish and Czech part of the USCB. Area under consideration covered two hydrochemical regions of the USCB (division after Różkowski, ed. 2004). The R4 region - the Chwałowice Trough and the Jejkowice Trough is featured by occurrence of hydrogeological widows within Tertiary sediments, intense mining drainage, and fold and fault tectonics. Within the R7 region, in the overburden of Carboniferous, thick, impermeable Tertiary sediments occur, faults dominate the tectonics, and the discharge into the mines is small. Hydrogeochemical environment of mining areas of the Czech part of the USCB was analyzed in this work. Attention was payed to the groundwaters of lower Badenian sediments, forming the main risk for mining activity, but on the other hand being utilized for balneotherapy. It was assumed that chemical and isotopic analyses, together with the hydrogeologie setting research, allow by means of proper interpretational procedures, for identification of origin, and processes of forming the composition of mine waters. Such problems were not dealt with till presence, for the south-western part of the USCB, covering also the Czech part, despite significant similarities and iterdependence of hydrogeochemical and mining issues within the Polish fragment of the Basin One of the effects of this work was the formation of a unified database, containing groundwater chemistry information fi-om different sources. Analyses that were conducted for the purpose of this work include also the results of in situ measurements, assuring the quality of interpretation. Considering the high TDS of the waters. The application of Pitzer's model, that was utilized for the assessment of ions activity, is the value of hydrochemical calculations that were performed. Determination of hydrogeological and technological circumstances of forming the groundwaters chemistry, was conducted fi-om the stage of consecutive mine workings. Such a precise description allowed the conclusions of a regional nature. It has also a practical sense, as it depicts the interpretation of cases, that are close to the mining hydrogeological practice. The groundwaters' zonation and the variability of their composition under the mining drainage conditions was presented in this treatise, basing on physic-chemical analyses of waters. It was found that changes in hydrogeochemical environment, resulting from the drainage, confirm the significant increase of the rock massif permeability. The floor of the zone of intense exchange of waters reaches from 100 m below the terrain in the mining areas of the R7 hydrochemical region, to 800 m below the surface in the R4 region. Some admixtures of groundwater originated from the Tertiary aquifers are also found in this region. Mining waters featured by the parameters typical for the intense exchange zone were encountered in the Ostrava - Karvina Region (Czech Republic) even to the depth of 1155 m under the surface. In the Chałowice and the Jejkowice Troughs the range of the stagnancy zone has shrunk in the last two decades, for the favor of extended zone of slower exchange and oxidizing conditions. Results of own isotopic and chemical analyses were interpreted in order to define the origin of the inflows from the Carbiniferous series of aquifers, into the mine workings in the Polish part of the USCB. This was performed basing on the genetic classifications after Różkowski & Przewłocki (1974, 1987), Pluta & Zuber (1995), and Różkowski (1995, 2003), with reference to the theory of paleohydrogeologic evolution of The Upper Silesian Basin in the sense of Pałys (1966) and Różkowski et al. (1979). The following groundwaters were identified: III - the oldest paleoinfiltrative brines; waters originated from pre-Tortonian recharge period; VII - groundwaters of the last. Tertiary infiltration stage, Q - quaternary infiltrative waters, and the mixtures of the mentioned end-members. The results of isotopic analyses results proved that modem waters are mixing with waters of the deepest floors - to the depth of 1000 m under the surface. Admixtures of waters from the Tertiary aquifers were ascertained in waters sampled at the depths reaching 800 below the surface. This facts illustrate the intensification of the hydrogeochemical environment changes of Carboniferous complex in the USCB. ^ Analysis of the correlation between concentrations of substances, and groundwater discharges to the mine workings helped to prove, that the definition of groundwater chemistry changes in ftanction of mining drainage is possible only in the cases of stability of the output and exploitation technology. Subpopulations of mine waters, representing different hydrochemical environments, were distinguished using the k-means grouping method. Analyze of them was aided by modem techniques of hydrochemical interpretation, and enabled the identification of the processes forming their chemical composition. During the research the first isotopic analyses of mine waters of the Czech part of the USCB were performed. Groundwaters of the lower Badenian sediments (the Dębowiec formation - so called "detrit" in Czech) and the Skawina formation (so called sandy aquifers) were also analyzed. The latter ones are being utilized as curative waters in the spa of Klimkovice and Darkov. Groundwaters of the Dębowiec formation in the Czech part of the USCB were considered hitherto, as fossil seawater or paleoinfiltrative waters of pre-Badenian infiltration. It was however demonstrated, that they might be a mixture of evaporated seawater with a water of a lighter isotopic composition and chemistry connected with leaching of evaporates. In the opinions of Czech researchers, the groundwaters of the Skawina formation are of synsedimentary origin. The obtained results of isotopic analyses of waters drawn from the wells in the spa of Darkov, proved that they are a mixture of seawater with lighter waters of Quaternary age. In case of one of the wells, due to intense water withdrawal, a strong dilution of such brines by modem waters was observed. The origin of waters from the spa of Klimkovice was defined similarly as in Darkov. Stable isotopes composition of the waters from the flooded mines of the Ostrava and the Karvina troughs, gives the evidence that besides the recent infiltration a significant recharge from the Dębowiec formation is observed. Variability of chemical composition of the groundwaters of the Dębowiec formation of the Czech pat of the USCB was presented in the maps. Groundwater composition, ranking the waters to the hydrogeochemical groups, shows only a horizontal arrangement. Basing on the study of the hydrogeological setting, and hydrochemical interpretation of the waters' chemistry, the following remarks on the processes forming their composition were formulated. Hydrogeochemical model of forming the groundwaters in the Dębowiec formation within the Czech part of the USCB was also presented in this work. It is founded on an assumption that seawater - the primary fluid in the pores of the aquifer, is diluted by evaporated precipitation water, with simultaneous supply of CO2. Ion exchange, the dissolution of carbonates and weathering of feldspars are also the processes, that contribute to the forming of the groundwater composition. Basing on the modeling, it was demonstrated, that the transformation of groundwaters' chemistry, connected with ion exchange in the pore space, is consistent with the described sequence of water type changes.
Rocznik
Tom
Strony
1--247
Opis fizyczny
bibliogr. 198 poz.
Twórcy
autor
  • Instytut Geologii Stosowanej Politechniki Śląskiej ul.Akademicka 2 44-100 Gliwice tel.: (0-32) 2372942, krzysztof.labus@polsl.pl
Bibliografia
  • 1. Aitchison J.: The Statistical Analysis of Compositional Data. Monographs on Statistics and Applied Probability, Chapman and Hall, London 1986.
  • 2. Aitchison J.: The Statistical Analysis of Compositional Data, The Blackburn Press, New Jersey 2003a.
  • 3. Aitchison J.: A Concise Guide to Compositional Data Analysis, CD A Workshop, Girona 2003b.
  • 4. Aitchison J., Greenacre M.: Biplots of Compositional Data, Appl. Statist. 51, 2002, p. 375-382.
  • 5. Alexandrowicz S.W.: Stratygrafia osadów mioceńskich w Zagłębiu Górnośląskim, Prace Inst. Geol. T. 39, Warszawa 1963, p. 1-147.
  • 6. Appelo C.A.J., Postma D.: Geochemistry, groundwater and pollution, Balkema, Rotterdam 1993.
  • 7. Aust J. (red.): Odkryta geologicka mapa paleozoika ceske casti Homoslezske Panve. W: Dopita M.(red.), Geologie Ceske Casti Homoslezke Panve. Min. Zivotniho Postfedi ĆR. Praha 1997, p. 199-205.
  • 8. Banks D.A., Boyce A.J., Samson I.M.: Constraints on the origins of fluids forming Irish Zn-Pb-Ba deposits: Evidence from the composition of fluid inclusions. Economic Geology, Vol. 97, 2002, p. 471-480.
  • 9. Barcelo-Vidal C; Martin-Fernandez J.A., Pawlowsky-Glahn V.: Mathematical foundations for compositional data analysis. In: Proceedings lAMG'Ol - The annual Conference of the International Association for Mathematical Geology, Cancun, CD, Mexico 2001.
  • 10. Bethke CM.: Geochemical reaction modeling. Oxford Univ. Press, New York 1996, p. 1-397.
  • 11. Bethke CM.: The Geochemists Workbench 6.0. GWB Essentials Guide. A user's guide to Rxn, Act2, Tact, SpecE8, and Aqplot. Golden, Colorado, USA 2005a, p. 1-76.
  • 12. Bethke CM.: The Geochemists Workbench 6.0. Reaction Modeling Guide. A user's guide to React, and Gtplot. Golden, Colorado, USA 2005b, p, 1-74.
  • 13. Bezdek J.C: Pattern recognition with fuzzy objective function algorithms. Plenum Press, New York 1981.
  • 14. Billheimer D., Guttorp P., Pagan W.F.: Statistical Analysis and interpretation of discrete compositional data. NRCSE Technical Reports Series. No. Oil, Seattle 1998.
  • 15. Borowski J.: Pstre utwory w kopalni Jastrzębie i Moszczenica. Prz. Geol. 8, 1969, p. 382-385.
  • 16. Bromowicz J., Magiera J.: Geneza żył klastycznych w skałach karbonu rejonu Rybnika. Ann. Soc. Geol. Pol. Vol. 60 nr 1-4, 1990, p. 125-148.
  • 17. Buła Z., Jura D.: Litostratygrafia osadów rowu przedgórskiego Karpat w rejonie Śląska Cieszyńskiego. Zesz. Nauk. AGH 9, 1, 1983, p. 5-27.
  • 18. Buła Z., Kotas A.: Atlas Geologiczny Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Cz. 3: Mapy geologiczno-strukturalne 1:100 000. Państw. Inst. Geologiczny, Warszawa 1994.
  • 19. Buła Z., Żaba J.: Pozycja tektoniczna Górnośląskiego Zagłębia Węglowego na tle prekambryjskiego i dolnopaleozoicznego podłoża. p.l4-42.W: Jureczka J., Buła Z., Żaba J., (red.): Geologia i zagadnienia ochrony środowiska w regionie górnośląskim. LXXVI Zjazd Naukowy PTG, Rudy 14-16 IX 2005.
  • 20. Buzek F., Michalićek M.: Origin of formation waters of S-E parts of the Bohemian Massif and the Vienna Basin. Appl. Geochemistry, Vol. 12, 1996, p. 333-343.
  • 21. Cai C, Mei B., Li W., Zeng F.: Water-rock interaction in the Tarim basin: constraints from oilfield water geochemistry. Chinese J. Geochemistry 16,1997, p. 289-303
  • 22. Carpenter A.B.: Origin and chemical evolution of ^brines in sedimentary basins. In: Johnson K.S., Russell J.R. (Eds.), 13th Industrial Minerals Forum, Okla. Geol. Surv. Cir., 79, 1978, p. 60-77.
  • 23. Chague-Goff C, Fyfe W.S.: Geochemical and petrographical characteristics of a domed bog. Nova Scotia; a modem analogue for temperate coal deposits. Organic Geochemistry. 24, 1996,p.l41-158.
  • 24. Chi G., Savard M.M.: Sources of basinal and Mississippi Valley-type mineralizing brines: mixing of evaporated seawater and halite-dissolution brine. Chemical Geology, 143, 1997, p. 121-125.
  • 25. Chodyniecka L., Sankiewicz J.: Bazalt z rejonu Suminy (ROW). Kwart. Geologiczny. Vol.22, Nr 1, 1978, p. 119-133.
  • 26. Ciężkowski W.: Studium hydrogeochemii wód leczniczych Sudetów polskich. Prace Nauk. Inst. Geotechniki Pol. Wrocł. Nr. 60. Seria: Monografie. Nr 19, 1990, p. 1-133.
  • 27. Clark I., Fritz P.: Environmental isotopes in hydrogeology. Lewis Publishers. New York 1997, p. 1-328.
  • 28. Connolly C.A., Walter L.M., Baadsgaard H., Longstaffe F.J.: Origin and evolution of formation waters. Alberta Basin, western Canada sedimentary Basin. II. Isotope systematics and water mixing. Appl. Geochem. 5, 1990, p. 397-413.
  • 29. Cygański A.: Metody elektroanalityczne. Wyd.2. WNT Warszawa 1995.
  • 30. Davisson M.L., Criss R.E.: Na-Ca-Cl relations in basinal fluids. Geochim. Cosmochim. Acta 60, 1996, p. 2743-2752.
  • 31. Davisson M.L., Presser T.S., Criss R.E.: Geochemistry of tectonically expelled fluids from the northern Coast Ranges, Rumsey Hills, California, USA. Geochim. Cosmochim. Acta Vol. 58, 1994, p. 1687-1699.
  • 32. Dobrzyński D.: Chemizm wód podziemnych. W: Macioszczyk A., (red.). Podstawy hydrogeologii stosowanej. PWN, Warszawa 2006, p. 123-169.
  • 33. Dojlido J. R.: Chemia wód powierzchniowych, Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok 1995.
  • 34. Dojlido J. R., Zerbe J.: Instrumentalne metody badania wody i ścieków. Wyd. Arkady, Warszawa J 997.
  • 35. Dowgiałło J., Kleczkowski A.S., Macioszczyk T., Różkowski A., (red.): Słownik
  • 36. Drever J.I.: The geochemistry of natural waters. Prentice-Hall. Upper Saddle River NJ 1997.'
  • 37. Egeberg P.K., Aagaard P.: Origin and evolution of formation waters from oil fields on the Norwegian shelf Appl. Geochem. 4, 1989, p. 131-142.
  • 38. Famham I.M., Stetzenbach K.J., Singh A.K., Johannesson K.H.: Deciphering groundwater flow systems m Oasis Valley, Nevada, using trace element geochemistry, multivariate statistics, and geographical information system. Mathematical Geology 32, 2000,
  • 39. Fischer J.b., Boles J.R.: Water-rock interaction in Ternary sandstones, San Joaquin basin Cahtomia, USA: Diagenetic controls on water composition. Chem. Geol. 82, 1990,' p. 83-101,
  • 40. Pontes J.C, Matray J.M.: Geochemistry and origin of formation brines from the Paris Basm, France. 1. Brines associated with Triassic salts. Chem. Geol 109 1993a p. 149-175.
  • 41. Pontes J.C, Matray J.M.: Geochemistry and origin of formation brines from the Paris Basm, France. 2. Saline solutions associated with oil fields. Chem. Geol. 109, 1993b.
  • 42. Fresenius W., Quentin K.E., Schneider W.: Water analysis. A practical guide of physico-chemical, chemical and microbiological water examination and quality assurance. Springer Verlag. Berlin, Heidelberg, New York 1988.
  • 43. Gabriel K.R.: The biplot display of matrices with application to principal components analysis. Biometrika, 58, 1971, p. 453-467.
  • 44. Gabzdyl W.: Charakterystyka petrograficzna węgli koksowych z kopalni Jastrzębie. Przegl. Górniczy. 7-8, 1967, p. 377-382.
  • 45. Gabzdyl W.: Geologia złóż węgla. Wyd. PAE, Warszawa 1994, p. 1-400.
  • 46. Gabzdyl W., Probierz K.: The occurrence of anthracites in an area characterized by lower rank coals in the Upper Silesian Coal Basin. Int. Journal of Coal Geology. Vol. 7, 1987, p. 209- 225.
  • 47. Geyh M.A. (red.): Environmental Isotopes in the Hydrogeological Cycle Principles and Applications. Volume IV: Groundwater. IAEA. Vienna 2000, p. 1-196.
  • 48. Grmela A.: Hydrogeologie. W: Dopita M.(red.): Geologie Ćeske Ćasti Homoslezke Panve. Min. Zivotniho Postfedi CR, Praha 1997, p. 199-205.
  • 49. Grmela A.: Klasifikace zakladnich hydrogeochemickych typu dulnich vod pomoci matematickych metod (OKR dobyvaci prostor Hefmanice). MS Vys. Śkola Bańska Ostrava 1988 (niepublikowane).
  • 50. Grmela A.: Przejawy hydrochemicznej stabilizacji wód kopalnianych w likwidowanych basenach węglonośnych Republiki Czeskiej. Zesz. Nauk. Pol. Śl., seria Górnictwo z. 256, 2003, p. 87-93.
  • 51. Grmela A.: Studie - Zhodnoceni dostupnych informaci o geologicke a hydrogeologicke situaci petfvaldske dilći panve OKR z hlediska prognozy vyvoje kvality a kvantity zdroju dulnich vod. Zpracovano pro: SEPRA-EKO, s.r.o. Brno, cj. ZP c. 86/04, Ostrava 15. 9. 2004, p. 1-150 (niepublikowane).
  • 52. Grmela A., Labus K., Krzeszowski Ś.: Obliczanie procentowego udziahi składowych w mieszaninie wód kopalnianych przy pomocy programu "Kybl". Przegląd Górniczy Nr 11, 2005, p. 57-63.
  • 53. Grmela A., Rapantova N., Labus K.: Chemizm wód podziemnych w gruboklastycznych utworach dolnego badenu na terenie Ostrawsko-Karwińskiego Zagłębia Węglowego. Zesz. Nauk. Pol. SI. seria Górnictwo, z. 260, Gliwice 2004a, p. 131-142.
  • 54. Grmela A., Rapantova N., Labus K.: Doświadczenia dotyczące niekontrolowanych wypływów metanu na powierzchnię w obszarach kopalń, likwidowanych przez zatapianie, w czeskiej części GZW- strategia i taktyka ich eliminacji i minimalizacji. Gosp. Sur. Min. TXXIL Z.l, 2006, p. 83-92.
  • 55. Grmela A., Labus K., Takla G., Malucha P.: Baza danych analiz wód podziemnych poziomu warstw dębowieckich czeskiej części GZW i możliwości jej poszerzenia o dane z terenu Polski. Zesz. Nauk. Pol. Śl. seria Górnictwo, z. 260. Gliwice, 2004b, p. 143-153.
  • 56. Grmela A., Dvorsky J., Rapantova N., Onderka O., Kulich V., Piasek O., Ides D.: Studie hydrogeologickych propojeni mezi ostravskou a oderskou ćasti zatapene ostravske dilći panve. Zprava HS ć. 520 962, ćj. ZP ć. 74/03 pro DIAMO s.p. Straż pod Ralskem, odstępny zavod ODRA, Ostrava-Vitkovice, Sirotći 1145/7, 703 86 OSTRAVA-Vitkovice. Ostrava 28. 2. 2003, p. 1-108 (niepublikowane).
  • 57. deGruijtjer J.J., McBratney A.B.: A modified Fuzzy k-means for predictive classification. W: Bock H.H. (red.). Classification and related methods of data analysis. Elsevier Science. Amsterdam 1988.
  • 58. Grygar R., Jelinek J.: Interaction Between Alpine and Variscan Orogeny on the Basis of Study Digital Elevation Models - Moravosilesian Area. Acta Montana IRSM AS CR, Series A, No. 20 (124), 2002, p. 51-55.
  • 59. Giiler G., Thyne G.D., McCray J. E., Turner A. K.: Evaluation of graphical and multivariate statistical methods for classification of water chemistry data. Hydrogeology Journal. Vol. 10, Nr 4, 2002, p. 455-474.
  • 60. Harvie, C.E., Molier, N., and Weare, J.H.: The prediction of mineral solubilities in natural waters: The Na-K-Mg-Ca-H-Cl-S04-OH-HC03-C03-C02-H20 system to high ionic strengths at 25^C: Geochimica et Cosmochimica Acta, v. 48, 1984, p. 723-751.
  • 61. Herrmann A.G.: Bromide distribution between halite and NaCl-saturated seawater. Chemical Geology. Vol. 28, 1980, p. 171-177.
  • 62. Hiscock K.: Hydrogeology principles and practice. Blackwell Publishing, Oxford 2005, p. 1-389.
  • 63. Holser W.: Trace elements and isotopes in evaporites. In: Bums R.G., (ed.). Marine minerals: Reviews in mineralogy. Vol. 6, 1979, p. 295-346.
  • 64. Hounslow A.W.: Water quality data. Lewis Publ. New York 1995, p. 1-397.
  • 65. Hufova E.: Hydrogeologicky pruzkum vymitin OKR. Cesky Geologicky Ufad, Geologicky pruzkum, n.p. Ostrava 1971 (niepublikowane).
  • 66. Jura D.: Morfotektonika i ewolucja różnowiekowej niezgodności w stropie utworów karbonu Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Prace Naukowe U.Śl. Nr 1952. Wyd. U. Śl. Katowice 2001, p. 1-176.
  • 67. Jura D., Wiśniewski J.: Kora wietrzeniowa utworów karbonu węglonośnego na przykładzie obszaru górniczego "Chwałowice". Mat. VI Konferencji "Geologia i ekologia górnictwa podziemnego". GIG. KNG PAN. SITG. Prace GIG. Katowice 1996, p. 45-55.
  • 68. Jureczka J., Dopita M., Gałka M., Krieger W., Kwarciński J., Martinec P.: Atlas geologiczno-złożowy polskiej i czeskiej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, 1:200 000. Państw. Inst. Geol., Warszawa 2005.
  • 69. Juster T.C., Brown P.E., Bailey S.W.: NH4-bearing illite in very low grade metamorphic rocks associated with coal, northeastern Pennsylvania. American Mineral. Vol. 72, 1987, p. 555-565.
  • 70. Kabata-Pendias A., Pendias H.: Biogeochemia pierwiastków śladowych. PWN Warszawa 1993, p. 1-364.
  • 71. 71.Kaćura G., Myslil V.: Hydrogeologie ćs. ćasti homoslezske ćemouhelne panve (1978-1979), Vyzk. Prace. Ustf. Ust. Geol., 24, Praha 1980.
  • 72. Kempa S., Makowski A., Probierz K.: Zuskokowanie Rybnickiego Okręgu Węglowego. Przegl. Górniczy. 11-12, 1983, p. 443-448.
  • 73. Kendrick M.A., Burgess R., Leach D., Pattrick R.A.D.: Hydrothermal Fluid Origins in Mississippi Valley-Type Ore Disstricts: Combined Noble Gas (He, Ar, Kr) and Halogen (CI, Br, I) Analysis of Fluid Inclusions from the Illinois-Kentucky Fluorspar District, Viburnum Trend, and Tri-State Districts, Midcontinent United States. Economic Geology. Vol. 97, 2002a, p. 453-469.
  • 74. Kendrick M.A., Burgess R., Pattrick R.A.D., Turner C: Hydrothermal Fluid Origins in a Fluorite-Rich Mississippi Valley-Type Ore Disstrict: Combined Noble Gas (He, Ar, Kr) and Halogen (CI, Br, I) Analysis of Fluid Inclusions from the South Pennine Ore Field, United Kingdom. Economic Geology. V. 97, 2002b, p. 435-451.
  • 75. Kendrick M.A., Burgess R., Pattrick R.A.D., Turner C: Noble gas and halogen evidence on the origin of Cu-porphyry mineralizing fluids. Geochimica et Cosmochimica Acta. Vol. 65, 2001, p. 2651-2668.
  • 76. Kharaka Y.K., Berry F.A.F.: Simultaneous flow of water and solutes through geological membranes - I. Experimental investigation. Geochimica et Cosmochimica Acta. Vol. 37, Nr 12, 1973, p. 2577-2603.
  • 77. Klika Z., Kraussova J.: Properties of altered coals associated with Carboniferous redbeds in Upper Silesia Coal Basin and their tentative classification. Intern. Joum. Coal Geol. 22, 1993, p. 217-235.
  • 78. Kotas A.: Ważniejsze cechy budowy geologicznej GZW na tle pozycji tektonicznej i głębokiego podłoża utworów produktywnycłi. W: Problemy geodynamiki i tąpań. T.l. Komitet Górnictwa PAN, Kraków 1972, p. 5-55.
  • 79. Kotas A.: Zarys budowy geologicznej Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Przew. 54 Zjazdu Nauk. PTG. Sosnowiec, 23-25 IX 1982, Wyd. Geol. Warszawa 1982, p. 45-72.
  • 80. Kotas A.: Structural evolution of the Upper Silesian Coal Basin (Poland). 10 Congr. Int. Strat. Geol. Carb. Madrid 1985, p. 459-469.
  • 81. Kotas A. (red.): Coal-Bed Methane Potential of the Upper Silesian Coal Basin, Poland. Prace Państw. Inst. Geol. nr 142, Warszawa 1994, p. 1-81.
  • 82. Kotas A.: Upper Silesian Coal Basin - litostratigraphy and sedimentologic-paleogeographic development. W: Żakowa H., Zdanowski A., (red.) Carboniferous of Poland, Prace Państw. Inst. Geol., 148, 1995, p. 124-134.
  • 83. Kozłowska M.: Występowanie wód geotermalnych w utworach górnego karbonu na terenie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Praca magisterska. Arch. Katedry Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, 2002, p. 1-85.
  • 84. Krzeszowski Ś., Grmela A., Rapantowa N., Labus K.: Filozofia programu komputerowego dla określania udziału wód składowych w mieszaninie wód kopalnianych. Mat Konf VIII. Mezinarodni Konference HYDROGEOCHEMIA'04, Ostrava 24.-25.6.2004, p. 53-56.
  • 85. Krzeszowski Ś., Grmela A., Rapantowa N., Labus K.: Preliminary comments on the method of estimating the composition and portion of an unknown source in mine waters mixture. Proc. XII Narodni Hydrogeologicky Kongres. Ćeske Budejovice 19-22 IX 2005. CD, 2005.
  • 86. Kvet R.: Pfispevek k vyskytu ceskoslovenskych uhlicitych vod a jejich sepeti se systemy puklin a hlubokych zlomu. Geologicke Prace, Spr. 53, Bratislava 1970, p. 51-62.
  • 87. Kvet R.: Hydrogeochemie Ostravska, Studia Geographica 66. Ceskoslovenska Akademie Ved. Geograficky Ustav, Brno 1980, p. 1-77.
  • 88. Kuciński T. M.: Pozycja stratygraficzna odpowiedników warstw buhłowskich w zapadlisku przedkarpackim. Kwart. Geol., T. 13, nr 4, 1969, p. 853-860.
  • 89. Kumpera O., Foldyna J.: Tektonicka stavba variskeho struktumiho patra. W: Dopita M.(red.): Geologie Ćeske Ćasti Homoslezke Panve. Min. Zivotniho Postfedi CR. Praha 1997, p. 114-125.
  • 90. Labus K.: Stopień zanieczyszczenia i identyfikacja ognisk zanieczyszczeń kadmem, ołowiem i cynkiem wód powierzchniowych i podziemnych zlewni Białej Przemszy. Prace geologiczne PAN O. w Krakowie. Nr 146. Wyd. Inst. Gosp. Sur. Min. i Energią PAN, Kraków 1999.
  • 91. Labus K.: Mining drainage and Medicinal Waters in The Upper Silesian Coal Basin (Poland). Proc. Symposium on intensive use of groundwater - SINEX. Valencia Spain. 10-14 December, 2002.
  • 92. Labus K.: Wpływ drenażu górniczego na chemizm potencjalnie leczniczych wód mineralnych w południowo-zachodniej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Sprawozdanie merytoryczne z projektu badawczego 8 T12B 033 021 - Arch. Inst. Geol. Stos. Pol. Śl., 2003a, p. 1-105 (niepublikowane).
  • 93. Labus K.: Chemizm i pochodzenie wód kopalnianych w południowo-zachodniej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Prace Geologiczne PAN O. w Krakowie, Nr 151, Wyd. Inst. Gosp. Sur. Min. i Energią PAN, Kraków 2003b.
  • 94. Labus K.: Possibilities of Compositional Data Analysis application in hydrogeology. Proc. XII Narodni Hydrogeologicky Kongres. Ćeske Budejovice 19-22 IX 2005, 2005a.
  • 95. Labus K.: Wizualizacja i interpretacja danych złożonych w zagadnieniach hydrogeologicznych. W: Sadurski A., Krawiec A., (red.), Współczesne Problemy Hydrogeologii T. 12., Toruń 2005b, p. 439-446.
  • 96. Labus K.: Wody podziemne w obszarach górniczych południowo-zachodniej części GZW, na terenie Polski i Republiki Czeskiej. W: Jureczka J., Buła Z., Żaba J. (red.): Geologia i zagadnienia ochrony środowiska w regionie górnośląskim. LXXVI Zjazd Naukowy PTG. Rudy k. Rybnika 14-16 września 2005, p. 80-89, 2005c.
  • 97. Labus K.: Origin of groundwater mineralization in coarse-grained Lower Badenian aquifer in the Czech part of the Upper Silesian Coal Basin. Geological Quarterly Nr 1. 2005d, p. 75-82.
  • 98. Labus K., Grmela A.: Iodine-Bromide Waters of Potential Balneological Use at the Borderland of Poland and Czech Republic. Proc. Mineral Raw Materials and Mining activity of the 21 st century. Ostrava 25-27 11. 2003a.
  • 99. Labus K., Grmela A.: Iodine-Bromide Waters in the Upper Silesian Coal Basin -Properties and Perspectives for Utilization. Proc.VII IWA International Conference Diffuse Pollution and Basin Management, Dublin 17-22 08. 2003b.
  • 100. Labus K., Grmela A.: Isotopic composition of groundwater in the SW part of the Upper Silesian Coal Basin within territories of Poland and Czech Republic. Transactions Technical University Ostrava Nr 1, Vol. L. 2004a, p. 57-68.
  • 101. Lahus K., Grmela A.: Lateralne zróżnicowanie chemizmu wód podziemnych w utworach formacji dębowieckiej czeskiej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Gosp. Sur. Min. T.20, 2004b, p. 109-127.
  • 102. Labus K., Siwek P.: Wspomaganie interpretacji badań hydrochemicznych metodami analizy czynnikowej. X Sympozjum "Współczesne Problemy Hydrogeologii", Krzyżowa 17- 19 września 2001.
  • 103. Labus K., Siwek P.: Zastosowanie analizy statystycznej do opisu zjawisk hydrogeochemicznych na przykładzie chemizmu wód kopalnianych w południowo-zachodniej części GZW. Współczesne problemy Hydrogeologii T. 11, Gdańsk 2003, p. 201-208.
  • 104. Land L.S., Prezbindowski D.R.: The origin and evolution of saline formation water, Lower Cetaceous carbonates, south-central Texas, USA. J. Hydrol. 54, 1981, pp. 51-74.
  • 105. Lebart L., Morineau A., Piron M.: Statistique exploratoire multidimensionelle. Dundod. Paris 1995, p. 1-439.
  • 106. Leśniak P.M.: Solanki, pochodzenie i niektóre metody ich badania. W: Sadurski A., Krawiec A., (red.): Współczesne problemy Hydrogeologii. Tom XII. Wydawnictwo UMK, Toruń 2005, p. 19-24.
  • 107. Liszkowska E.: Analiza czynnikowa jako obiektywna metoda określenia genezy składu chemicznego oraz źródeł zanieczyszczeń wód podziemnych. W: Współczesne problemy hydrogeologii. Kraków - Krynica 1995, T. 7, Red. A. Szczepański, J. Szczepańska, R. Kulma. Wyd. Profil, Kraków 1995.
  • 108. Macioszczyk A.: Zastosowanie analizy czynnikowej - sposób R do interpretacji danych hydrochemicznych. Biul. Geol. T. 20, Warszawa, 1975.
  • 109. Macioszczyk A.: Hydrogeochemia. Wyd. Geol., Warszawa 1987.
  • 110. Macioszczyk A., Dobrzyński D.: Hydrogeochemia strefy aktywnej wymiany wód podziemnych. PWN, Warszawa 2002, p. 1 -448.
  • 111. Macioszczyk A., Witczak S.L.: Współczesne problemy hydrogeochemii. Biul. Państw. Inst. Geol. 388. Warszawa 1999, p. 139-156.
  • 112. Manning D.A.C., Hutcheon I.E.: Distribution and mineralogical controls on ammonium in deep groundwaters. Applied Geochemistry. Vol 19, 2004, p. 1495 - 1503.
  • 113. Martin-Fernandez J.A., Barcelo-Vidal C, Pawlowsky-Glahn V.: Zero replacement in compositional data sets. W: Kiers H., Rasson J., Groenen P., Shader M. (red.), Studies in
  • 114. Classification, data Analu\ysis, and Knowledge Organization. Proc. of the 7th Conference of the Int. Federation of Classification Societies (IPCS'2000), University of Namur. Springer Verlag. Berlin 2000, p. 155-160.
  • 115. McCaffrey M.A., Lazar B., Holland H.D.: The evaporation path of seawater and the coprecipitation of Br'and K^ with halite. J. Sediment. Petrol. 57, 1987, 928-937.
  • 116. Martinec P., Dopita M.: Paleorelief epivariske platformy a jeji zvetralinovy plast'. W: Dopita M.(red.): 1997, Geologie Ćeske Ćasti Homoslezke Panve. Min. Zivotniho Postfedi ĆR.Praha 1997, p. 181-187.
  • 117. Minasny B., McBratney C.B.: FuzME version 3. Australian Centre for Precision Agriculture. The University of Sydney. NSW. 2006. http://www.usv.edu.au/su/agric/acpa, 2002.
  • 118. Moldovanyi E.P., Walter L.W.: Regional trends in water chemistry, Smackover Formation, Southwest Arkansas: geochemical and physical controls. Amer. Assoc. Petrol. Geol. Bull. 76, 1992, p. 864-894.
  • 119. Muramatsu Y., Wedepohl K.H.: The distribution of iodine in the earth,s crust. Chemical Geology 147, 1998, p. 201-216.
  • 120. Nativ R.: The Brine Underlying the Oak-Ridge reservation, Tennessee, USA -Characterization, Genesis, and environmental Implications. Geochim. Cosmochim. Acta 60, 1996, p. 787-801.
  • 121. Nordstrom, D.K., Plummer, L.N.,Wigley, T.M.L.,Wolery, T.J., Ball, J.W., Jenne, E.A., Bassett, R.L., Crerar, D.A., Florence, T.M., Fritz, B., Hoffman, M., Holdren, G.R., Jr., Lafon, G.M., Mattigod, S.V., McDuff, R.E., Morel, F., Reddy, M.M., Sposito, G., and Thrailkill, J.: A comparison of computerized chemical models for equilibrium calculations in aqueous systems: in Chemical Modeling in aqueous systems, speciation, sorption, solubility, and kinetics, Jenne, E.A., ed., Series 93, American Chemical Society, 1979, p. 857-892, . >
  • 122. Olmez I., Beal J.W., Villaume J.F.: A new approach to understanding multiple-source groundwater contamination: factor analysis and chemical mass balances. Wat. Res., Vol. 28, No 5, 1994.
  • 123. Oszczypko N.: Wpływ neogeńskiej przebudowy przedgórza Karpat na warunki hydrodynamiczne i hydrochemiczne zapadliska przedkarpackiego. Biuletyn Instytutu Geologicznego. T. 5: Z badań hydrogeologicznych w Polsce. Wyd. Geol., Warszawa 1981, p. 5-87.
  • 124. Paczyński B.: Podstawy systematyki regionalnej wód podziemnych w Polsce. Państw. Inst. Geol. Prace Hydrogeologiczne - Seria specjalna. Z. 12. Wyd. Geol., Warszawa 1980.
  • 125. Pałys J.: O genezie solanek w górnym karbonie na Górnym Śląsku. Ann. Soc. Geol. Pol. Vol 36, Z. 2, 1966, p. 121-154.
  • 126. Pałys J.: Pochodzenie słonych wód w karbonie ważniejszych zagłębi węglowych Europy na tle ich geologicznego rozwoju. Instytut Geologiczny, Warszawa 1971, p. 1-65.
  • 127. Parkhurst D. L., Appelo C.A.J.: User's guide to PHREEQC (version 2)-a computer program for speciation, batch-reaction, one-dimensional transport, and inverse geochemical calculations. U.S. Dept of the Interior. Water-Res. Investigations Report 99-4259, 1999.
  • 128. Patteisky K., Folprecht J.: Die Geologie des Ostrau-Karviner Steinkohlenreviers. W: Kohlenbergbau Ostrau-Karviner Steinkohlenreviers. Bd. 1. Mahrisch Ostrau 1928, p. 33-380.
  • 129. Pawlowsky-Glahn V., Buccianti A.: Visualization and modeling of sub-populations of compositional data: statistical methods illustrated by means of geochemical data from fumarolic fluids. Int. J. Earth Sci. 91, 2002, p. 357-368.
  • 130. Pawlowsky-Glałm V., Egozcue J.J.: About BLU estimators and compositional data. Mathematical Geology. Vol. 34, no.3, 2002, p. 259-274.
  • 131. Pista J.; Ostravsko-karvinskY detrit. Ucelova cublikace Ministerstva paliv a energetiky.
  • 132. 131.Pitzer, K.S.: Theory-Ion interaction approach. W: Pytkowicz R.M., ed., Activity Coefficients in Electrolyte Solutions, V. 1, CRC Press, Inc., Boca Raton, Florida 1979, p. 157-208,
  • 133. Pluta I.: Badania izotopowe i hydrochemiczne wód kopalń w rejonach okien hydrogeologicznych. Przegl. Górniczy nr 7-8, 2003, p. 52-58.
  • 134. Pluta I.: Wody kopalń Górnośląskiego Zagłębia Węglowego - geneza, zanieczyszczenia i metody oczyszczania. Prace Naukowe Głównego Instytutu Górnictwa Nr 865, Katowice 2005, p. 1-169.
  • 135. Pluta I., Wiśniewski J., Filipek K.: Geneza solanek kopalni Chwałowice a ich oczyszczanie z baru i radu. Współczesne Problemy Hydrogeologii T. VII. Kraków-Krynical995,p. 151-157.
  • 136. Pluta I., Zuber A.: Origin of brines in the Upper Silesian coal basin (Poland) inferred from stable isotope and chemical data. Applied Geochemistry. Vol. 10, 1995, p. 447-460.
  • 137. Pluta I., Zuber A., Grabczak J., Śląski R., Bebek M.: Pochodzenie solanek w południowej części GZW na przykładzie KWK Morcinek. Współczesne Problemy Hydrogeologii T. VI. Red. Poprawski L., Bocheńska T. Oficyna Wyd. Sudety, Wrocław 1993, p. 95-100.
  • 138. Płochniewski Z., Ważny H.: Wody magnezowe Polski na tle geochemii magnezu. Kwartalnik Geologiczny, Vol. 15, Nr 1, 1971.
  • 139. Prikłoński W.A., Łaptiew F.F.: Własności fizyczne i skład chemiczny wód podziemnych. Wyd. Geol., Warszawa 1955.
  • 140. Probierz K.: Wpływ metamorfizmu termalnego na stopień uwęglenia i skład petrograficzny pokładów węgla w obszarze jastrzębia (GZW). Zesz. Nauk. Pol. Śl. seria Górnictwo, z. 176, Gliwice 1989, p. 1- 125.
  • 141. Probierz K., Pozzi M., Płachecki K., Kucia P.: Występowanie skał intruzywnych w stropie pokładu 403/4 KWK "Morcinek" (GZW). Przegl. Górniczy. 6, 1988, p. 7-10.
  • 142. Probierz K.: Górnictwo na cenzurowanym. Wyd. Pol. Śl. Gliwice 2001, p. 1-170.
  • 143. Rapantova N., Grmela A.: Modelovani hydrauliky zatapeni likvidovanych uhelnych panvi V ostravsko-karvinskem reviru. Podzemna Voda Vol. X, Nr 1, 2004, p. 82-93.
  • 144. Reyment R.A., Savazzi E.: Aspects of Multivariate Statistical Analysis in Geology, Elsevier, 1999.
  • 145. Richter B.C., Kreitler C.W.: Geochemistry of salt water beneath the Rolling Plains, north-central Texas. Groundwater 24, 1986, p. 735-742.
  • 146. Rittenhouse G.: Bromine in oil-field waters and its use in determining possibilities of origin of these waters. Amer. Assoc. Petrol. Geol. Bull. 51, 1967, p. 2430-2440.
  • 147. Rogoż M., Posyłek E.: Problemy hydrogeologiczne w polskich kopalniach węgla kamiennego. GIG Katowice 2000, p. 1-402.
  • 148. Rollinson H.R.: Using Geochemical Data: Evaluation, Presentation, Interpretation, Prentice Hall, Hariow, England, 1993, p. 1-353.
  • 149. Różański K.: Deuterium and oxygen-18 in European groundwaters - links to atmospheric circulation in the past. Chemical Geol. 52, 1985, p. 349-363.
  • 150. Różański K., Sonntag C, Munnich K.O.: Factors controlling stable isotope composition of European precipitation. Tellus 34, Nr 2, 1982, p. 142-150
  • 151. Różkowski A.: Chemizm wód w utworach trzeciorzędowych Zagłębia Górnośląskiego. Biul. Inst. Geol. Nr 249. Z badań hydrogeologicznych w Polsce T. 1, 1971a, p. 7-63.
  • 152. Różkowski A.: Badania środowiska hydrochemicznego utworów dolnotortońskich południowo-zachodniej części Zagłębia Górnośląskiego. Biul. Inst. Geol. Nr 249. Z badań
  • 153. hydrogeologicznych w Polsce T. 1, 197Ib, p. 135-177.
  • 154. Różkowski A.: Factors controlling the groundwater conditions of the Carboniferous strata in the Upper Silesian Coal Basin, Poland. Ann. Soc. Geol. Pol., Vol. 64 No 1-4, 1995, p. 53-66.
  • 155. Różkowski A.: Origin of mine waters based on the isotopic and chemical composition (Upper Silesian Coal Basin, Poland). Mine, Water & Environment, IMWA Congress, Sevilla, Spain. 1999, p. 99-105.
  • 156. Różkowski A.: Przyrodniczy model hydrogeologiczny piętra wodonośnego karbonu produktywnego GZW. Prace GIG. Seria: Konferencje. Nr. 35. VIII Konferencja n.t. Problemy Geologii w Ekologii i Górnictwie Podziemnym. Katowice 2000, p. 201-214.
  • 157. Różkowski A.: Solanki GZW. Biul. Państw. Inst. Geol., nr 404. Warszawa 2002, p. 191-213.
  • 158. Różkowski A. (red.): Chemizm wód w utworach karbonu górnego Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Grant KBN nr 9T12B01218. Arch. KHiGI - UŚ, Sosnowiec 2002.
  • 159. Różkowski A.: Warunki hydrogeologiczne Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. W: Wilk Z. (red.): Hydrogeologia polskich złóż kopalin i problemy wodne górnictwa. Wyd. AGH Kraków 2003, p. 57-145.
  • 160. Różkowski A. (red.): Środowisko hydrogeochemiczne karbonu produktywnego Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach Nr 2244. Wyd. Uniwersytetu Śląskiego. Katowice 2004, p. 1-174.
  • 161. Różkowski A., Chmura A. (red.): Mapa chemizmu i jakości zwykłych wód podziemnych Górnośląskiego Zagłębia Węglowego i jego obrzeżenia. PIG, Warszawa 1996a.
  • 162. Różkowski A., Chmura A. (red.): Mapa dynamiki zwykłych wód podziemnych Górnośląskiego Zagłębia Węglowego i jego obrzeżenia. PIG, Warszawa 1996b.
  • 163. Różkowski A., Chmura A., Siemiński A. (red.): Użytkowe wody podziemne Górnośląskiego Zagłębia Węglowego i jego obrzeżenia. PIG, Warszawa 1997b.
  • 164. Różkowski A., Kempa J.: Chemizm wód kopalnianych w niecce jejkowickiej i chwałowickiej. Współczesne Problemy Hydrogeologii T. VI. Red. Poprawski L., Bocheńska T. Oficyna Wyd. Sudety, Wrocław 1993. p. 225-229.
  • 165. Różkowski A., Przewłocki K.: Application of stable environmental isotopes in mine hydrogeology taking Polish coal basins as an example. Groundwater Hydrology. T. I. IAEA., Vienna 1974, p. 481-502.
  • 166. Różkowski A., Przewłocki K.: The origin of groundwaters in the Upper Silesian Coal Basin (Poland). In: Wilk Z., (ed.): Hydrogeology of Coal Basins. International Symposium. Katowice 1987. Poland 14-18 September 1987, p. 155-170.
  • 167. Różkowski A., Rudzińska-Zapaśnik T.: The application ofr hydrogeochemical methods, isotope techniques and paleohydrologic analysis in hydrogeologie investigations of the Polish coal basins. In: Bojkowski K., Porzycki J., (Eds.): Geological problems of coal basins in Poland. Wyd. Geol., Warszawa 1983a, p. 363-418.
  • 168. Różkowski A., Rudzińska-Zapaśnik T.: Pochodzenie wód podziemnych w Górnośląskim i Lubelskim Zagłębiu Węglowym. Przegląd Geologiczny nr 6, 1983b, p. 370-377.
  • 169. Różkowski A., Rudzińska-Zapaśnik T., Siemiński A. (red.): Mapa warunków występowania, użytkowania, zagrożenia i ochrony zwykłych wód podziemnych Górnośląskiego Zagłębia Węglowego i jego obrzeżenia. PIG, Warszawa 1997a.
  • 170. Różkowski A., Wilk Z.: Zagadnienia hydrogeologiczne Górnośląskiego Zagłębia Węglowego i jego północno-wschodniego obrzeżenia. Przew. 54 Zjazdu Nauk. PTG. Sosnowiec, 23-25 IX 1982. Red: Różkowski A., Ślósarz J. Wyd. Geol. Warszawa 1982, p. 72-101.
  • 171. Różkowski A., Rudzińska T., Bukowy S.: Thermal brines as a potential source of the ore mineralization of the Silesia-Cracow area. Research on the genesis of zinc-lead deposits of the Upper Silesia, Poland. Wyd. Geol., Warszawa 1979, p. 59-85.
  • 172. Różkowski A., Chmura A., Gajowiec B., Wagner J., Rogoż M.: Charakterystyka hydrogeologiczna poziomów wodonośnych karbonu produktywnego. W: 4 Konferencja "Postęp naukowy i techniczny w geologii górniczej węgla kamiennego". Szczyrk, 7-10 X 1992, Kom. Red. GIG. Katowice 1992, p. 153-161.
  • 173. Snyder G.T., Riese W.C, Franks S., Fehn U., Pelzmann W.L., Gorody A.W., Moran J.E.: Origin and history of waters associated with coalbed methane: 1291, 36C1, and stable isotope results from the Fruitland Formation, CO and NM. Geochimica et Cosmochimica Acta. Vol.67, No 23, 2003, p. 4529-4544.
  • 174. Sonnenfield P.: Brines and evaporites. Academic Press. Orlando, California, 1984.
  • 175. Solik-Heliasz E.: Zmienności własności hydrogeologicznych warstw dębowieckich w pohidniowo-zachodniej części GZW na tle cech strukturalnych. Praca doktorska. Arch. GIG, Katowice 1986.
  • 176. StatSoft, Inc.: Electronic statistics textbook. StatSoft, Inc. Tulsa, http//www.ststsoft.com/textbook/stathome.html., 1997.
  • 177. Stoessel R.K., Moore C.H.: Chemical constraints and origin of four groups of Gulf Coast reservoir fluids. Amer. Assoc. Petrol. Geol. Bull. 67, 1983, p. 896-906.
  • 178. Stopa S.: Podział stratygraficzny karbonu produktywnego w Zagłębiu Górnośląskim. Państw. Inst. Geol. 115, 1957, p. 263-288.
  • 179. Studie hydrogeologickych propojeni mezi ostravskou a oderskou ćasti zatapene ostravske dilći panve. Zprava HS ć. 520 962, ćj. ZP ć. 74/03 pro DIAMO s.p. Straż pod Ralskem, odstępny zavod ODRA, Ostrava-Vitkovice, Sirotci 1145/7, 703 86 OSTRAVA-Vitkovice, Ostrava 28. 2. 2003, p. 1-108.
  • 180. Sztelak J.: Hydrogeologia górnicza i sposoby zwalczania zagrożeń wodnych w kopalniach podziemnych. Wyd. Pol. Śl., Gliwice 1998, p. 1-500.
  • 181. Thió-Henestrosa S., Martin-Fernandez J.A.: Dealing with Compositional Data: The Freeware CoDaPack. Mathematical Geology. Vol. 37, Nr. 7, 2005, p. 773-793.
  • 182. Titterington D.,M., Jiang J.M.: Recursive estimation procedures for missing-data problems. Biometrika. Vol. 70, 1983, p. 613-624.
  • 183. Toran L. E., Saunders J. A.: Modeling alternative paths of chemical evolution of Na-HCOs-type groundwater near Oak Ridge, Tennessee, USA. Hydrogeology Journal. Vol. 7. 1999, p. 355-364.
  • 184. Tryon, R. C: Cluster Analysis. Ann Arbor, MI: Edwards Brothers, 1939.
  • 185. Tylcer J.: Polanka nad Odrou. Zaverecna zprava hydrogeologickeho pruzkumu. MS GPO Ostrava 1977 (niepublikowane).
  • 186. Vasicek Z., Novotna E.: Pokryvne utvary karbonu. W: Dopita M.(red.), 1997, Geologie Ćeske Ćasti Homoslezke Panve. Min. Zivotniho Postfedi ĆR. Praha 1997, p. 188-197.
  • 187. von Eynatten H., Barcelo-Vidal C, Pawlowsky-Glahn V.: Modelling compositional change: the example of chemical weathering of granitoid rocks. Mathematical Geology. Vol. 35, No. 3, 2003, p. 231-251.
  • 188. Vu Ngoc-Ky: Strefowość hydrochemiczna w karbonie i jego nadkładzie na obszarze Babice-Spytkowice. Komisja Nauk Geologicznych PAN O. w Krakowie. 1973, p. 88.
  • 189. Walter L.M., Stueber A.M. and Huston T.J.: Br-Cl-Na systematics in Illinois basin fluids: constraints on fluid origin and evolution. Geology, 18. 1990, p. 315-318.
  • 190. Williams R.E.: Statistical identification of hydraulic connections between the surface of a mountain and internal mineralized zones. Ground Water 20, 1982, p. 466-478.
  • 191. Williams L.B., Wilcoxon B.R., Terrell R.E., Sassen R.: Diagenesis of ammonium during hydrocarbon maturation and migration, Wilcox Group, Louisiana, USA. Appl. Geochem. Vol. 7, 1992, p. 124-134.
  • 192. Witczak S., Adamczyk A.: Katalog wybranych fizycznych i chemicznych wskaźników zanieczyszczeń wód podziemnych i metod ich oznaczania. T. I I II, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa 1995.
  • 193. Worden R.H.: Controls on halogen concentrations in sedimentary formation waters. Mineralogical Magazine, Vo. 60, 1996, p. 259-274.
  • 194. Zadeh L. A.: Fuzzy sets. Inform Control 8, 1965, p. 338-353.
  • 195. Zehnder A.J.B.: Biology of anaerobic microorganisms. Wiley, New York 1988.
  • 196. Zherebtsova I.K., Volkova N.N.: Experimental study of behavior of trace elements in the process of natural solar evaporation of black sea water and Lake Sasky-Sivash brine. Geochemistry International, Vol. 3, 1966, p. 656-670.
  • 197. Zuber A.: Zastosowanie metod znacznikowych w zagadnieniach ochrony wód podziemnych. Cz. I. Metody izotopowe. W: Sprawozdanie do zadania 02.04.01 pt. Katalog podstawowych parametrów migracji niezbędnych przy wyznaczaniu stref ochronnych - instrukcja metodyczna. Kraków 1986 (niepublikowane).
  • 198. Zuber A., Grabczak J.: Pochodzenie wód mineralnych Polski pohidniowej w świetle dotychczasowych badań izotopowych. Mat. III Ogólnopolskiego Sympozjum Kraków-Kamiowice 1985, p. 135-148.
  • 199. Zuber A., Pluta I.: Wskaźniki izotopowe i chemiczne genezy solanek karbonu GZW. Prace Nauk. Inst. Geotechniki Pol. Wrocł. Nr. 58. Seria Konferencje Nr 29, 1989, p. 497-504.
  • 200. Żyła K.: Występowanie pstrych utworów w karbonie południowej części Rybnickiego Okręgu Węglowego. Mat. Konf: "Problemy geologiczne kopalń ROW". SITG. RZPW, 1981, p. 187-193.
Typ dokumentu
Bibliografia
Identyfikator YADDA
bwmeta1.element.baztech-article-BSL7-0023-0001
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.