Kryteria i kierunki adaptacji wyrobisk po eksploatacji kopalin skalnych

• Autorzy: Pietrzyk-Sokulska E.

Warianty tytułu

EN

Criteria and hard-rock post-mining site adaptation trends

• Konferencja: Metodyka rozpoznawania i dokumentowania złóż kopalin oraz geologicznej obsługi kopalń / Seminarium (X; 07-09.06.2006; Korytnica, Polska)
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Eksploatacja kopalin skalnych powoduje ingerencję w środowisko przyrodnicze i przekształcenie jego komponentów. Prowadzi to do powstawania nieużytków poeksploatacyjnych zajmujących znaczne powierzchnie nie wykorzystywane gospodarczo. W połączeniu z nasilającymi się procesami urbanizacji i industrializacji oraz ciągle jeszcze ekstensywnej gospodarki zasobami środowiska następuje zmniejszenie się obszarów nie przekształconych działalnością człowieka niezbędnych do dalszego rozwoju. Zwrócono uwagę wiec na możliwości odzyskania potencjału tkwiącego w nieużytkach poprzez ich adaptację, która ma nadać im nowe funkcje użytkowe wykorzystując ukryty (lub niedostrzegany) potencjał istniejących w nich zasobów naturalnych i antropogenicznych. Cechą górnictwa skalnego jest to, iż odbywa się ono w obszarach przyrodniczo cennych, pretendujących do miana najatrakcyjniejszych regionów turystycznych, a jednocześnie obfitujących w złoża skał o różnej genezie, które są atrakcyjnymi surowcami dla budownictwa, drogownictwa, a także przemysłu wapienniczego, cementowego, chemicznego itp. One to od wieków były w tych obszarach przedmiotem eksploatacji i to tutaj występuje największa liczba terenów pogórniczych. Ich właściwie przeprowadzona adaptacja może uczynić z nich obszary atrakcyjne tak dla turystyki, jak i dla potencjalnych inwestorów. Wieloletnie obserwacje i kompleksowe analizy środowiska obszarów Polski południowej (Sudetów, Karpat, Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej i Gór Świętokrzyskich) pozwoliły na opracowanie kryteriów adaptacji terenów po górnictwie skalnym. Uwzględniały one komponenty biotyczne i abiotyczne (w tym antropogeniczne), które skumulowane są we wnętrzu wyrobisk(krajobraz geologiczny) a zostały ujmowane dzięki prowadzonej eksploatacji. Wskazano na nich, niekiedy kluczowe znaczenie, przy wyborze właściwego kierunku adaptacji, który ma nadać terenom poeksploatacyjnym funkcje użytkowe w harmonii z otaczającym środowiskiem, poprzez wskazanie nowych (antropogenicznych) walorów mogących być generatorem gospodarczego ekorozwoju regionów. Przedstawione kryteria i kierunki adaptacji terenów poeksploatacyjnych zwięzłych kopalin skalnych mogą być aplikowane tak dla innych obszarów kraju, jak i innej grupy kopalin. Uwzględnią one bowiem podstawowe czynniki środowiskowe, które mogą podlegać modyfikacji lub uzupełnieniom.

EN

Mining influence natural environment and causes transformation of its components. Centuries of interference in environment surrounding mineral deposits has driven to forming post-mining sities, which occupy large areas. In time of growing urbanization, industrialization and permanently diminishing number of areas not changed by human activity attention is paid to the possibility of regaining these areas by adaptation in various direction. It allows to introduce new useful functions by using the potential of existing natural and anthropogenic resources. Regions of Poland have complicated geology and various rock complex, which have exploited and economically used for centuries. These areas have also high value areas natural environment, which makes them the most attractive regions for tourists. Many years observations and complex study of environment in southern Poland (Sudates, Karpathian, Kraków-Częstochowa Upland, Świętokrzyskie Mts.) allowed to work out adaptation criteria for post-rock mining areas. Elaborated criteria consider biotic components of environment and take into account value anthropogenic elements which are in the excavation site (geologic landscape) and were discovered during mining activities. They are very important and decesive for choosing the adaptation trends and granting post-mining sites useful function in harmony with environment. Proposed criteria and trends for hard-rock post-mining sites adaptation can be applied both for other areas in Poland and for mineral resources. This is due to consideration of material and environmental factors, which can be verified and supplemented if necessary.

Słowa kluczowe

PL

kopalina skalna; adaptacja terenu; nieużytki pogórnicze; górnictwo skalne

EN

post-mining waste land; area adaptation; rock mine; hard-rock mining

• Wydawca: Instytut Górnictwa Odkrywkowego "Poltegor-Instytut"
• Czasopismo: Górnictwo Odkrywkowe
• Rocznik: 2006
• Tom: R. 48, nr 1-2
• Strony: 49--53
• Opis fizyczny: Bibliogr. 12 poz.

Twórcy

autor

Pietrzyk-Sokulska E.

• Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków

Bibliografia

• [1] Alexandrowicz Z. Geoochrona w Polsce - osiągnięcia i perspektywy rozwoju. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 53, Wyd. PAN, Kraków 1997
• [2] Alexandrowicz Z. GRECEL - międzynarodowy program edukacji środowiskowej w aspekcie dziedzictwa geologicznego. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 56, nr 1. Wyd. IOP PAN, Kraków 2000
• [3] Alexandrowicz Z., Poprawa D. Ochrona georóżnorodności w polskich Karpatach. PIG, Warszawa 2000
• [4] Alexandrowicz Z., Urban J. Zagospodarowanie kamieniołomów dla ochrony dziedzictwa geologicznego - projekty i realizacja (streszczenie), Mat. Międzynar. Konf. Nauk., 10-12 grudnia, Kraków, 2003
• [5] Anioł-Kwiatkowska J., Swierkosz K. Flora i roślinność rezerwatu " Ostrzyca Proboszczowicka " oraz jego otoczenia. Acta Univ. Wratisl., no. 1538, Pr. Bot., 48, Wrocław 1992
• [6] Encyklopedia Krakowa. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa - Kraków 2000
• [7] Kozłowski S. Program ochrony georóżnorodności w Polsce. Przegl. Geol., nr 5, PIG, Warszawa 1997
• [8] Nieć M, Salamon E., Kawulak M. Poeksploatacyjny krajobraz górniczy. Mat. Międzynar. Konf. Nauk., 10-12 grudnia, Kraków, 2003
• [9] Pietrzyk-Sokulska E. Criteria, possibilities, andexamples of abandonedąuarry utilization. Gosp. Sur. Min. t. 15, z. 4, Wyd. IGSMiE PAN, Kraków 1999
• [10] Pietrzyk-Sokulska E. Kryteria i kierunki adaptacji terenów po eksploatacji surowców skalnych. Studium dla wybranych obszarów Polski. Studia, Rozprawy, Monografie nr 131, Kraków 2005
• [11] Stawicki H. Architektura krajobrazu w problematyce zrównoważonego rozwoju na wybranych obszarach pokopalnianych Kielc oraz innych regionów. KTN, Kielce 2002
• [12] Zachariasz A. Park w kamieniołomie. Mat. Międzynar. Konf. Nauk., 10-12 grudnia, Kraków, 2003