Napęd perystaltyczny w urządzeniach transportowych

• Autorzy: Pillich W.

Warianty tytułu

EN

Peristaltic drive in transportation devices

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Praca zawiera opis teoretycznych i eksperymentalnych badań napędu za pomocą przewodów elastycznych, również nazywanego napędem perystaltycznym. Napęd zespołu jezdnego realizowany jest podczas zaciskania elastycznego przewodu przez koło jezdne, gdy do przewodu doprowadzony jest płyn pod ciśnieniem. Przy spełnieniu pewnych warunków, występuje "spychanie" koła z przewodu i jego toczenie po przewodzie. Przedstawiono zasady działania napędu, możliwości jego zastosowania, zwrócono uwagę na różnicę między napędem a przepływem perystaltycznym. Opisano zespoły składowe realizujące napęd. Porównano napęd perystaltyczny z innymi napędami, realizującymi podobne zadania. Dla modelu zaciśnięcia przewodu wyznaczono naprężenia i odkształcenia w przewodzie, strefę odkształcenia, zjawisko tłumienia i sztywność przewodu. W badaniach eksperymentalnych wyznaczono moduły sprężystości przewodów wybranego typu, ich wydłużenie, wytrzymałość i tłumienie. W celu wyznaczenia dolegania przewodu do koła, środek naporu i siłę naporu. Wyniki analizy teoretycznej sprawdzono eksperymentalnie. Opory jazdy po przewodach elastycznych wpływają na własności użytkowe napędu. Wyznaczono charakterystyczne opory toczenia i deformacji oraz zastępczą liczbę tarcia potoczystego. Wyniki teoretycznych obliczeń zestawiono z wynikami badań oporów jazdy na stanowisku badawczym. Dysponując wynikami obliczeń siły naporu i oporu jazdy wyznaczono najmniejsze ciśnienia niezbędne dla spowodowania ruchu, ciśnienie w przewodzie powodujące uniesienie koła i przepływ płynu pod kołem oraz siłę uciągu lub udźwig, zależnie od zastosowania napędu. Parametry napędu zweryfikowano eksperymentalnie. Przedstawiono graf wiązań napędu, za pomocą którego zamodelowano i wyznaczono niektóre z dynamicznych parametrów napędu. Przytoczono eksperymentalne wyniki badań prędkości i przyspieszeń platformy oryginalnego dźwigu o napędzie perystaltycznym. Opisano projekt prototypowego dźwigu dla osób niepełnosprawnych przeznaczonego do działania w specyficznych warunkach.

EN

The considered work includes an experimental and a theoretical description of researches of a drive, which is realized by flexible hoses, this kind of drive is also named a peristaltic drive. The drive of a motive assembly is realized while an elastic hose is clamped by a road wheel; a fluid under pressure is supplied to a hose. Under some determined conditions wheel is pushed aside and begins to roll. In the following work there were presented the principles of drive oparation, the possibilities of its applications, an attention was drawn to difference between a drive and a peristaltic flow. A peristaltic flow was compared with different drives that realize similar tasks. For the presented situation where a hose is clamped by a wheel, there were being calculated stresses and strains in a hose, the strain area, the damping phenomenon and hose stiffness. During these experimental researches, there were determined a module of elasticy of a hose and its elongation, resistance and damping. There was also determined a contact area of a hose and wheel, a center of pressure and pressure forces, which are essential to calculate the interaction between hose and wheel. The results of theoretical analysis were experimentally checked. The truck resistance of elastic hose influences on utilization properties of a drive. There were calculated a characteristic rolling and deformation resistance and a substititive number of rolling resistance. Theoretical results of calculation were juxtaposed with results of research, performed at a research stand. Having results of pressure force and track resistance, we could determinate a minimum value of pressure which is indispensable to generate motion. The pressure in a hose causes wheel packing and flow of fluid under a wheel and a capacity force or a capacity, depending on a kind of drive. Drive parameters were being experimentally verified. Modelling and determination of dynamic parameters of a drive can be caryying out be using a bond graph. This kind of graph was presented in the considered work. Also there were presented results of experimental research of a velocity and acceleration of a lift platform with peristaltic drive.

Słowa kluczowe

PL

transport; mechanizm jazdy; przepływ perystaltyczny; właściwości przewodów elastycznych; powierzchnia dolegania; siła naporu; opór jazdy; opór toczenia; przepływ płynu pod kołem; siła uciągu; model napędu

EN

transport; travelling mechanism; peristaltic flow; hose strain; properties of elastic hoses; contact area; pressure of hose; resistance of deformation; resistance of turning; resistance of travelling; flow of fluid under wheel; drive model; towing power

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Śląskiej
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe. Mechanika / Politechnika Śląska
• Rocznik: 2004
• Tom: z. 146
• Strony: 1--161
• Opis fizyczny: Bibliogr. 95 poz.

Twórcy

autor

Pillich W.

• Instytut Automatyzacji Procesów Technologicznych i Zintegrowanych Systemów Wytwarzania Politechniki Śląskiej, 44-100 Gliwice, ul. Konarskiego 18A, tel.: [phone],

Bibliografia

• 1. Abrams R.L.: Liquid colour - worth considering again. In Search of Excellence Annual Technical Conference, ANTEC - Conference Proceedings v. 37 1991, s. 9-11. Publ. by Soc. of Plastics Engineers, Brookfield, CT, USA.
• 2. Bums J.C., Parkers T.: Peristaltic motion. Journal Fluid Mechanics, nr 29 1967, s. 731-743.
• 3. Friedrich R.: Theoretische Untersuchung der Peristaltischen Strömung nicht-Newtonischer Flüßigkeiten. Fortschrift- Berichte VDI, Nr 102. VDI-Verlag. Düsseldorf 1985.
• 4. Garbacik A.: Studium projektowania układów hydraulicznych. Wyd. Ossolineum. Kraków 1997.
• 5. Gładysiewicz L., Żur T.: Metoda wyznaczania oporów głównych przenośnika taśmowego ze szczególnym uwzględnieniem własności taśmy. Prace Naukowe Centralnego Programu Badań Podstawowych 02.05. Wydawnictwa Politechniki Warszawskiej. Warszawa 1990.
• 6. Goudzwaard M.P., De Loos-Vollebregt M.T.C.: Characterisation of noise in inductively coupled plasma - atomic emission spectrometry. Delf Univ, of Technology, Delf, Neth, 1990.
• 7. Goździecki M., Świątkiewicz H.: Przenośniki. WNT. Warszawa 1979.
• 8. Göhring H.: Untersuchungen an Gurtförderern. Deutsche Hebe- und Fördertechnik, nr 11, 12, 1999. s. 54-59. Dhf nr 11, 1999.
• 9. Grahne M. S., Cadogan D. P.: Inflatable Solar Arrays: Revolutionary Technology? ILC Dover, Inc. Society of Automotive Engineers, Inc, 199901-2551, 8 s. http://www.ilcdover.com/WebDocs/solar.pdf
• 10. Grave H.: Numerische und Experimentelle Simulation Peristaltischen Transport. Doktors Dissertation. R-WTH, Achen 1987.
• 11. Handbook of Materials Handling. Ellis Harwood Ltd. Chichester 1985, s. 202.
• 12. Handling innovation booms in England. Modem Materials Handling, April 1972.
• 13. Harrison A., Teo L.H., Roberts A.W.: Measurement of Beltidler Interactions and Material Flexure Coefficient for Design of Troughed Conveyor Systems. Bulk Solids Handling, Volume 7, nr 3, 1987.
• 14. Hettier W.: Beitrag zur Berechnung der Bewegungswiderstände von Gurtbandförderern mit dreiteiligen Tragrollenstationen. Dissertation. Technische Hochschule, Magdeburg 1976.
• 15. Honda I. i inni: Flow analysis in peristaltic flows using boundary fitted coordinate. Nippon Kikai Gakkai Ronbunshu, B Hen/Transactions of the Japan Society of Mechanical Engineers, Part B v. 56 nr 529 1990, s. 26352639.
• 16. Hoshi M. i inni: Microbial sensor system for non-destructive evaluation of fish meat quality. Biosensors & Bioelectronic v. 6 nr 1 1991, s. 15-20.
• 17. Inflatable Structures Can Reduce Logistics and Setup Time for Bare-Based Operations. USAF Materials Technology Highlights, Winter 2002, 4 s. http://www.ml.afrl.af.mil/stories/mlq-01124.html
• 18. Jaffrin M.Y., Shapiro A.H.: Peristaltic pumping. Ann. Rev. Fluid Mechanics nr 3 1971, s. 13-36.
• 19. Jedliński J., Szczygieł J.: Urządzenie do otwierania i zamykania bram przesuwnych. Patent nr 105302. Urząd Patentowy PRL. Warszawa 1979.
• 20. Kiil F.: The function of the ureter and the renal pelvis. Saunders, Philadelphia 1957.
• 21. Kiprenskij Yu.V. i inni: Perfusion system for preparing the victim and the ischemic limb for reimplantation. Biomedical Engineering (New York) v. 24 nr 5 1991, s. 215-217.
• 22. Könneker F.K.: Untersuchung zur Bestimmung des Leistungsbedarfs von Gurtbandforderanlagen. Dissertation. Technische Universität Hannover 1984.
• 23. Kos M.: Beanspruchung und Berechnung der Kunststoffräder auf Stahlfahrbahn. Deutsche Hebe- und Fördertechnik, v. 32, nr 4 1986, s. 3844.
• 24. Kostrzewa H.: Badania wpływu czynników tarcia tocznego na opór ruchu taśmy przenośnikowej przy współpracy z krążnikami nośnymi z uwzględnieniem jej temperatury. Praca doktorska. Politechnika Śląska, Gliwice 1977.
• 25. Kubiczek T. i inni: Badanie oporów toczenia krążników przenośników taśmowych. Węgiel Brunatny 1966, nr 2.
• 26. Kurth F., Kuhnt H., Pajer G.: Stetigförderer. VEB Verlag Technik. Berlin 1983.
• 27. van Leyen H.: Der Tragrollenabstand bei Gumigurtförderem und sein Einflub auf die Gurtbeanspruchung und die Laufwiederstände. Deutsche Hebe- und Fördertechnik, nr 2 + 6, 1982.
• 28. Mrozek B., Mrozek Z.: Matlab. Wyd. PLJ. Warszawa 1996.
• 29. Materiały firmy Mannesmann Demag Fördertechnik Systemtechnik. Materialfluß, nr 11 1990.
• 30. Matting A., Vierling P.: Zum dynamischen Verhalten von Gummifördergurten mit Gewebeanlagen. Fördern und Heben, nr 5, nr 6, 1962.
• 31. Noble L.D. Jr. i inni: Assessment of the readiness of vapor Compression Distillation for spacecraft wastewater processing. Space Station ECLSS and Thermal Control SAE Special Publications nr 875 1991, s. 271-282. Publ. by SAE, Warrendale, PA, USA.
• 32. Osowski S.: Modelowanie układów dynamicznych z zastosowaniem języka Simulink. Off. Wyd. Pol. Warszawskiej. Warszawa 1997.
• 33. Pękalak M., Radkowski S.: Gumowe elementy sprężyste. PWN. Warszawa 1989.
• 34. Peristaltischer Antrieb für Fördermittel. Deutsche Hebe- und Fördertechnik, nr 8 1974, s. 275.
• 35. Pfohl H. Ch., Mayer S.: Trendy i strategie w logistyce europejskiej. Logistyka, nr 5 i 6, 1999.
• 36. Pillich W.: Transport po przewodach elastycznych. Przegląd Mechaniczny, nr 13-14, 1975.
• 37. Pillich W.: Koncepcja i możliwości transportu perystaltycznego. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, nr 439, Mechanika z.53, 1977.
• 38. Pillich W.: Transportnye sistemy po gibkich provodach. Nacionalnaja Naucno - Techniceskaja Konferencija "Podemno - transportnye maśiny i sistemy". Naucno - Techniceski Sojuz po Maśinostroene. Rezjume po dokładam, Vama 1976, s. 17. Dokladi, Sofija 1977, s. 228-236.
• 39. Pillich W.: Urządzenie transportowe. Patent tymczasowy P 96843. Urząd Patentowy PRL. Warszawa 1978.
• 40. Pillich W.: Parametry ruchu w transporcie perystaltycznym. Biuletyn Techniczny OBRDiUT Bytom, nr 1-2-3, 1978, s. 248-253.
• 41. Pillich W.: Peristalticeskij transport pri powyśennom davlenii. Nacionalnaja Naucno - Techniceskaja Konferencija "Maśiny i sistemy dlja mechanizacii i avtomatizacii podemno- transportnych processov". Naucno -Techniceski Sojuz po Masinostroene. Plovdiv 1982.
• 42. Pillich W.: Transport perystaltyczny przy podwyższonym ciśnieniu. Zeszyt Instytutu Podstaw Konstrukcji Maszyn Politechniki Śląskiej, nr 72. Gliwice 1983.
• 43. Pillich W.: Cechy napędu przewodami elastycznymi. Projekt badawczy BW-981/RMT-4/91. Katedra Mechaniki Robotów i Maszyn Roboczych Ciężkich. Politechnika Śląska. Gliwice 1991. (praca niepublikowana).
• 44. Pillich W.: Umschlingungsflâche des Rades durch die Leitung bei peristaltischer Antrieb. Konferencja "Robotics in Theory and Practice, ROBTER'93". Referaty s.60-63. Presov, wrzesień 1993. Strojnicka Fakulta Technickej Univerzity, Kosice 1993.
• 45. Pillich W.: Kontenery w systemach logistycznych. Maszyny Dźwigowo-Transportowe, nr 1, 1993, s. 9-11.
• 46. Pillich W.: Integracja systemów wytwarzania. Maszyny Dźwigowo-Transportowe, nr 3, 1993, s. 5-11.
• 47. Pillich W.: Wykonanie prototypu stanowiska do badań napędu przewodami elastycznymi. Etap I. Praca badawcza. OBRDiUT "Detrans". Bytom 1995.
• 48. Pillich W.: Wykonanie prototypu stanowiska do badań napędu przewodami elastycznymi. Etap II. Praca badawcza. OBRDiUT "Detrans". Bytom 1995.
• 49. Pillich W.: Perystaltyka w napędach maszyn roboczych. Konferencja Naukowo-Techniczna "Napędy Maszyn Transportowych". Ustroń Śl., wrzesień 1996, Maszyny Dźwigowo - Transportowe nr 3/1996, s.25-32.
• 50. Pillich W.: Dźwignik napędzany przewodami elastycznymi. (Jack with elastic hoses drive). Zgłoszenie patentowe P 314068 z 30.04.1996. Urząd Patentowy RP. Warszawa 1996.
• 51. Pillich W., Janota J.: Dźwigi dla osób niepełnosprawnych. Badanie dźwigu o napędzie przewodami elastycznymi. Cz. I. Określenie zasad obsługi niepełnosprawnych osób w miejscach ich rehabilitacji. Wymagania w zakresie budowy i technicznego wyposażenia basenów dla osób niepełnosprawnych. (Lifts for handicapped people. Destignation of lift with elastic hoses (peristaltic) drive. P. I). Praca badawcza OBRDiUT "Detrans". Bytom 1996. (praca niepublikowana).
• 52. Pillich W.: Perystaltyka w napędach maszyn roboczych. (Peristaltic drive of machines). Konferencja Naukowo-Techniczna “Napędy Maszyn Transportowych”. Ustroń, wrzesień 1996. Maszyny Dźwigowo-Transportowe nr 3, 1996, s. 25-32.
• 53. Pillich W.: Siła naporu w napędzie przewodami elastycznymi. (Force of influence the hoses in elastic hoses drive). X Konferencja Naukowa “Problemy Rozwoju Maszyn Roboczych”. Zbiór referatów. Zakopane, 2024 styczeń 1997. Komitet Budowy Maszyn PAN oraz IMRC Politechniki Warszawskiej. Wyd. MET. Warszawa 1997, z. 1, s. 219-226.
• 54. Pillich W.: Weryfikacja modelu powierzchni dolegania w napędzie przewodami elastycznymi. (Verification of model the contact surface in elastic hoses drive). XXXVI Sympozjon PTMTS “Modelowanie w mechanice”. Wisła, 16-20 luty 1997. Zeszyty Naukowe Katedry Mechaniki Stosowanej Politechniki Śląskiej, z. 4, Gliwice 1997 s. 305-310.
• 55. Pillich W.: Układ zasilania dla napędów przewodami elastycznymi. (Support system for peristaltic drive). Zgłoszenie patentowe P. 318833. Urząd Patentowy RP, Warszawa 1997.
• 56. Pillich W., Kaliński W., Nowak A., Tytkowski K.: Dźwigi dla osób niepełnosprawnych. Badanie dźwigu o napędzie przewodami elastycznymi. Cz. II. Wybrane zagadnienia badawcze dźwigu o napędzie przewodami elastycznymi. (Lifts for handicapped people. Destignation of lift with elastic hoses (peristaltic) drive. P. II). Praca badawcza. Katedra Mechaniki Robotów i Maszyn Politechniki Śląskiej. Gliwice 1997. (praca niepublikowana).
• 57. Pillich W., Paszkiewicz M., Wojtuszek W.: Dźwigi dla osób niepełnosprawnych. Badanie dźwigu o napędzie przewodami elastycznymi. Cz. III. Projekt i badania prototypu. (Lifts for handicapped people. Destignation of lift with elastic hoses (peristaltic) drive. P. III). Praca badawcza OBRDiUT “Detrans”. Bytom 1997. (praca niepublikowana).
• 58. Pillich W.: Układ napędowy dźwigu. (Drive system for lift). Zgłoszenie patentowe P. 323277. Urząd Patentowy RP, Warszawa 1997.
• 59. Pillich W.: Podatność zaciskanych przewodów w napędzie przewodami elastycznymi. (Elasticity of compressed hoses in elastic hoses drive). XI Konferencja Naukowa “Problemy Rozwoju Maszyn Roboczych”. Zbiór referatów. Zakopane, 19-23 styczeń 1998. Wyd. Katedra Mechaniki Robotów i Maszyn Politechniki Śląskiej. Gliwice 1998, z. 1, s. 281-288.
• 60. Pillich W.: Opory ruchu w napędzie przewodami elastycznymi. (Resistances of the motion in elastic hoses drive). XXXVII Sympozjon PTMTS “Modelowanie w mechanice”. Wisła, 9-13 luty 1998. Zeszyty Naukowe Katedry Mechaniki Stosowanej Politechniki Śląskiej, z. 7. Gliwice 1998, s. 405-410.
• 61. Pillich W.: Siła uciągu i udźwig w napędzie przewodami elastycznymi. (Puli and lifting force in elastic hoses drive). IV Konferencja Okrętownictwo i Oceanotechnika. Zbiór referatów. Międzyzdroje, 3-5 czerwiec 1998. Wyd. Politechniki Szczecińskiej. Szczecin 1998, s. 259266.
• 62. Pillich W.: Dźwigi dla osób niepełnosprawnych. Badanie dźwigu o napędzie przewodami elastycznymi. Raport końcowy z realizacji projektu badawczego. OBRDiUT "Detrans". Bytom 1998.
• 63. Pillich W.: Bond graph of peristaltic drive. (Graf wiązań napędu pery stal tycznego). Second International Conference “Graphs and Mechanics”. Precedings. Gliwice 10-12 October 1999. Wyd. Silesian Technical University, Department of Mechanics, Robots and Machines, Gliwice 1999, p. 43-44.
• 64. Pillich W.: Przemieszczanie realizowane napędem przewodami elastycznymi. (Translocating realised with elastic hoses drive). Ill Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Techniczna Napędy Maszyn Transportowych - 2000. Ustroń Śl., 16-18 listopad 2000. Maszyny Dźwigowo - Transportowe nr 3, 2000, s. 5-12.
• 65. Пиллих В. Перистальтический привод в аспекте сопротивлений передвижения. Сборник трудов X международной научно-технической конференции “Машиностроение и техносфера XXI века”, Севастополь, 8-14.092003 г. Донегск -2003. Том 3 стр. 41-44
• 66. Pillich W.: Grafy wiązań w doborze parametrów napędu perystaltycznego. (Bond graphs in choices of peristaltic drive parameters). Systems. Journal of Transdisciplinary Systems Science. Vol 8 2003, s. 404 - 408. XVII Konferencja Naukowa Problemy Rozwoju Maszyn Roboczych. Zakopane 19-23.01.2004.
• 67. Reese G.: Modelle Peristaltischer Strömungen. Fortschrift- Berichte VDI, nr 134. VDI-Verlag. Düsseldorf 1988.
• 68. Remisz J., Bąk E., Kałahut R.: Pompa do przetłaczania materiałów w stanie półpłynnym albo o bardzo dużej gęstości. Patent nr 102837. Urząd Patentowy PRL, Warszawa 1981.
• 69. Remisz J.: Zawór zwrotny zwłaszcza do cieczy zanieczyszczonych. Patent nr 102875. Urząd Patentowy PRL, Warszawa 1982.
• 70. Scholten K.: Fördern und dosieren von pastösen, viskosen und feststoffhaltigen medien. Chemie-Technik (Heidelberg) v. 20, Nr. 5 1991.
• 71. Severin D., Kühlken B.: Tragfähigkeit von Kunststoffrädem unter Berücksichtigung der Eigenerärmung. Konstruktion, v. 43 1991 Nr. 2 p. 65-71, Nr. 4 s. 153-160.
• 72. Shapiro A.H., Jaffrin M.Y., Weinberg S.L.: Peristaltic pumping with long wavelengths at low Reynolds number. Journal Fluid Mechanic, nr 37 1969, s. 799-825.
• 73. Siebel P.: Badania parametrów ruchowych podajnika o napędzie perystaltycznym. Praca magisterska. Konsultant W. Pillich. Katedra Mechaniki Robotów i Maszyn Roboczych Ciężkich Politechniki Śląskiej, Gliwice 1992.
• 74. Spaans C.: The Calculation of the Main Resistance of Belt Conveyors. Bulk Solids Handling, V. 11, nr 4,1991, s. 809-826.
• 75. Smith H. W., De Lucas L.J.: Method for programmable control of reservoir concentrations for protein cristal growth. Journal of Crystal Growth, v. 110, nr 1-2 1991, s. 137-141.
• 76. Sukiennik J.: Dźwigi dla osób niepełnosprawnych. Dozór Techniczny nr 2 1995, s. 33-35.
• 77. Szejnach W.: Przyrządy, uchwyty i sterowanie pneumatyczne. WNT, Warszawa 1983.
• 78. Szejnach W.: Napęd i sterowanie pneumatyczne. WNT, Warszawa 1992, 1997.
• 79. Szydelski Z.: Napęd i sterowanie hydrauliczne w pojazdach i samojezdnych maszynach roboczych. WNT. Warszawa 1990.
• 80. Takabatake S., Ayukawa K., Sawa M.: Numerical study of two dimensional peristaltic flow by the finite-element method. Proc, of Intern. Conference on Comput. Mechanics, Tokyo 1986, s. 439-465.
• 81. Takabatake S., Ayukawa K., Mori A.: Numerical study of peristaltic pumping in circular cylindrical tubes. Ehime University, Ehime, Japan 1991, s. 713-718.
• 82. Tang D., Shen M.C.: Numerical and asymptotic solutions for the peristaltic transport of a heat-conducting fluid. Acta Mechanica, v. 83 nr 1-2 1990, s. 93-102.
• 83. Trends 2000. MaterialfluB und Logistik. Verlag Modeme Industrie. Lansberg 1989.
• 84. Trostmann E.: Wasserhydraulik - Steuerungstechnologie. Marcel Decker Inc. New York 1996.
• 85. Way T.R. i inni: Chemical flow control system for injection- type sprayers. SAE (Society of Automotive Engineers). Transactions, v. 99, nr Sect. 2, 1990, s. 340-349 (także SAE Technical Paper Series. Publ by SAE, Warrendale, PA, USA, 901562, 1990.).
• 86. Wojnarowski J.: Zastosowanie grafów w analizie drgań mechanicznych. PWN. Warszawa - Wrocław 1981.
• 87. Wojnarowski J.: Zastosowanie grafów wiązań w modelowaniu i projektowaniu układów mechatronicznych. Problemy Maszyn Roboczych. Kolegium Twórczości Technicznej Akademii Inżynierskiej. Warszawa 1996, z. 8, s. 39-57.
• 88. Wojnarowski J.: Graph representation of mechanical systems. First International Conference “Graphs & Mechanics”. Wyd. Silesian Technical University, Department of Mechanics, Robots and Machines, Gliwice -Ustroń 1993. V. l,s. 167-173.
• 89. Żur T.: Przenośniki taśmowe w górnictwie. Wydawnictwo "Śląsk". Katowice 1979.
• NORMY
• 90. PN-64/M-51151. Sprzęt pożarniczy. Pożarnicze węże tłoczne.
• 91. PN-87/M-51151. Sprzęt pożarniczy. Pożarnicze węże tłoczne.
• KATALOGI
• 92. Hayer GmbH, Roha-Lift+Transfer, Ober-Mörten.
• 93. KSH Kran zubehör. KSH KranService+Hebezeug GmbH, SiegenEiserfeld.
• 94. Kurschildgen Hydro- u. Hebezeugbau GmbH, Bergisch Gladbach.
• 95. MEILI Gesamtkatalog 600. L. Meili & Co. AG, Zürich.