Warunki geologiczno-górnicze eksploatacji i ochrony środowiska złóż kredy jeziornej z przełomu plejstocenu i holocenu

• Autorzy: Jurys J.

Warianty tytułu

EN

Geological and mining conditions of exploitation and environment preservation of lacustrine chalk deposits from the turn of pleistocene and holocene

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W geologicznej skali czasu złoża kredy jeziornej z przełomu plejstocenu i holocenu powstawały na współczesnej powierzchni terenu. Z tego powodu obserwacje stanu powierzchni terenu oraz występujących na niej zwałowisk mają większe znaczenie niż w przypadku innych, starszych kopalin. Zaznacza się to szczególnie wyraźnie w rozpoznaniu warunków geologiczno-górniczych eksploatacji oraz ochrony środowiska. Obserwacje powierzchni złoża i jego otoczenia nie zastępują metod podstawowego rozpoznania przy pomocy typowych badań geologicznych, ale w istotnym zakresie rozszerzają wiedzę o złożu. Pozwalają także na szerszą interpretację wyników z wierceń. Wszechstronna analiza stanu powierzchni złoża jest także konieczna na etapie projektowania badań. Na specyfikę rozpoznania złóż kredy jeziornej z przełomu plejstocenu i holocenu mają także wpływ jej nietypowe cechy fizyko-chemiczne i występowanie w wyjątkowych warunkach środowiskowych. Zwykle ma ona konsystencję galarety bądź miękkiego masła o zawartości wody rzadko mniejszej niż 60%. Nadkładem prawie zawsze jest torf lub mursz torfowy oraz gleba powstała na podłożu organicznym. Geneza kredy jeziornej sprawia, że złoża zlokalizowane są w podmokłych lub wręcz bagnistych obniżeniach terenu, drenujących wody gruntowe. W artykule przedstawiono obserwacje jakich można bądź należy dodatkowo dokonać dla rozpoznania warunków geologiczno-górniczych i ochrony środowiska złóż kredy jeziornej. Zwykle chodzi tylko o dociekliwe wykorzystanie istniejących materiałów kartograficznych, archiwalnych wyników badań geologicznych, obserwacje w terenie oraz szersze wykorzystanie danych uzyskiwanych z wierceń rozpoznawczych. Najważniejsze są informacje pozwalające na dokładne rozpoznanie warunków hydrogeologicznych, a w szczególności właściwości poziomu wód gruntowych w osadach podścielających złoże oraz warunków hydrologicznych na powierzchni terenu. Bez tych informacji nie sposób prawidłowo ocenić warunków eksploatacji złoża i ochrony środowiska. Innym problemem jest poznanie osadów nadkładu w stopniu uniemożliwiającym rozróżnienie torfów od murszu, co jest ważne dla oceny wartości przyrodniczej terenu złoża oraz wskazanie występowania osadów rzecznych. Niektóre z uzyskanych tą nietypową drogą obserwacji mają podstawowe znaczenie dla przyszłej eksploatacji i rekultywacji i byłoby dobrze ustalić bardziej obiektywną metodykę ich prowadzenia. Konieczne jest tu wsparcie badaniami naukowymi. Dotyczy to zwłaszcza kardynalnej roli wód podziemnych, które niegdyś - na etapie powstawania złoża dostarczały związków wapnia do jeziora. Ich rola nie skończyła się w momencie powstania złoża kredy jeziornej i wraz z wodami na powierzchni w sposób dominujący wpływają na eksploatację i późniejszą rekultywację wyrobisk.

EN

In the geological time scale, lacustrine from the turn of Pleistocene and Holocene were formed on the recent land surface. Due to this fact, observations of land surface state phenomena existing on it, have much deepper meaning that observations of other older mineral products. It is especially evident in the survey of geological and mining conditions of exploitation and environment preservation. Observations of the surface of deposits and its surroundings do not make it possible to substitute basic methods of recognition by the use of typical geological survey, but they greatly extend our knowledge about deposits. They also enable us to interpret broader the results of boring. Versatile analysis of condition of the surface of deposits is necessary at the stage of survey planning. Individuality of survey of the chalk lacustrine deposits from the turn of Pleistocene and Holocene results from its untypical physical and chemical character and existance in exceptional environment conditions. The most often, its consistency is similar to the jelly or soft butter containing usually not less than 60% of water. The overlaying sediments almost always are built from peat or peat-earth and soil formed on the organic base. Lacustrine chalk origin results in the localisation of deposits in waterlogged or even swampy depressions of ground which are draining groundwater. This paper presents observations that may be or should be additionally made to recognize both geological - mining or environment preservation conditions of lacustrine chalk deposits. Usually, the point is to use thorougly all existing cartographic materials and archival results of geological survey, observe the terrain and use comprehensively all the data obtained from the test borings. The most important is information which enables us to determine precisely hydrographical conditions, especially characteristics of the water level in the sediments underlying deposits and hydrographical conditions on the ground surface. Without this information it would be impossible to estimate correctly the conditions of the both exploitation of deposits and environment preservation. Another problem is to recognize blanket sediments to the extent large enought to differentiate peat from peat - earth and indicate occurrence of aggradational deposits. Some of the observations, obtained in a very untypical way, have a basic meaning for future exploitation and recultivation and it would be useful to determine more objective conducting procedure for them. Scientific support seems to be very needed. It mainly concerns the fundamental role of ground water, which in the past - at the stage of forming the deposits, provided the lake with calcium combinations. Its role was not over at the moment when deposits of lacustrine chalk were formed and presently it has a great influence on the exploitation and the future recultivation of the excavation.

Słowa kluczowe

PL

kreda jeziorna; eksploatacja złóż; warunki geologiczno-górnicze; plejstocen; halocen; ochrona złóż

• Wydawca: Instytut Górnictwa Odkrywkowego "Poltegor-Instytut"
• Czasopismo: Górnictwo Odkrywkowe
• Rocznik: 2002
• Tom: R. 44, nr 2-3
• Strony: 120--125
• Opis fizyczny: Bibliogr. 13 poz., tab.

Twórcy

autor

Jurys J.

• Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Geologii Morza, Gdańsk