Kryteria waloryzacji złóż kopalin skalnych dla ich ochrony

• Autorzy: Radwanek-Bąk B.

Warianty tytułu

EN

Critetia of rock mineral deposits assessment for their protection

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem niniejszego opracowania jest próba wskazania kryteriów ochrony zasobów udokumentowanych złóż kopalin skalnych. Przez ochronę rozumie się tu sposób zabezpieczenia powierzchni terenu, na którym występuje złoże, przed takimi formami jego zagospodarowania , które mogłyby wykluczyć lub znacznie utrudnić możliwość przyszłego wykorzystania zasobów kopalin. Konieczność ochrony zasobów kopalin wynika z ich nieodnawialności oraz nierównomierności występowania w przestrzeni i dotyczy zarówno złóż już udokumentowanych, jak i obszarów perspektywicznych surowcowo. Ponieważ obszary te obejmują znaczne nieraz powierzchnie o zróżnicowanych formach i funkcjach zagospodarowania terenu, rodzi to sytuacje konfliktowe i konieczność dokonywania wyborów w tym zakresie, ustalania priorytetów zagospodarowania przestrzeni oraz w miarę możliwości, wypracowania rozwiązań kompromisowych. Przedstawiona w niniejszym opracowaniu waloryzacja złóż podporządkowana jest koncepcji trójstopniowej gradacji ochrony zasobów złóż kopalin. Zgodnie z nią, pierwszą grupę stanowiłyby złoża najbardziej wartościowe w skali kraju , posiadające zweryfikowane, najlepsze parametry jakościowe. Złoża takie byłyby chronione na podstawie odpowiedniego przepisu prawnego o randze krajowej. Drugą grupę stanowiłyby złoża o znaczeniu regionalnym i dobrych parametrach jakościowych, zalecane do ochrony przez organy wojewódzkiej administracji geologicznej, zaś trzecią - pozostałe złoża. Jako główne kryterium waloryzacji złóż przyjęto kryterium jakości kopaliny, dzieląc złoża na 3 klasy: o bardzo wysokich, dobrych i miernych parametrach jakościowych. Analizowane parametry - wybrane cechy fizyczno-mechaniczne i chemiczne kopaliny, należy ustalać odrębnie dla poszczególnych rodzajów kopalin. Dodatkowym ważnym elementem oceny w ramach tego kryterium powinna być zmienność badanych parametrów jakościowych. W prezentowanej publikacji opisano kryteria jakościowe dla głównych grup kopalin skalnych. Kryterium pomocniczym jest - znaczenie gospodarcze złoża. Jest to kryterium syntetyczne, zawierające wiele często powiązanych z sobą elementów: unikalność przyrodnicza samej kopaliny; częstotliwość występowania złóż w skali kraju i regionu; dostępność złóż i ich oddalenie od rynków zbytu surowca; deficytowość; substytucyjność; wielokierunkowość zastosowań surowcowych i wielkość udokumentowanych zasobów. Wymienione elementy analizuje się łącznie. Obydwu przedstawionym kryteriom przyporządkowano trójstopniową klasyfikację punktową. Zakwalifikowanie złoża do jednej z trzech wydzielonych kategorii ochrony zasobów następuje po zsumowaniu punktów dla obu kryteriów. W przypadkach wątpliwych wprowadza się dalsze kryteria różnicujące złoża geologiczno-górnicze, planistyczne lub sozologiczne. Ze względu na szybkość, efektywność i niskie koszty dla przeprowadzenia waloryzacji zaleca się zastosowanie metody eksperckiej. Ochrona zasobów złóż udokumentowanych powinna stanowić jedno z ogniw w ochronie zasobów bogactw mineralnych. Oprócz nich pewnym formom ochrony podlegać powinny również obszary rokujące perspektywy i prognozy surowcowe oraz złoża uznane obecnie za pozabilansowe.

EN

The purpose of this article is to present some criteria of evaluation of inferred and indicated mineral resources, to protect them. As protection we mean the way exclusion in the area where the deposit is situated, for those forms of management (roads, railways, water intakes and their protection zones, urban development) which could make it impossible or difficult to mine in the future. A necessity of mineral resources protection is mainly caused by their renewability and close connection to the localisation of the deposits. The Concept of mineral deposits evaluation proposed in this paper is based on the idea of three-level protection of mineral resources. According to it, the first group will consist of the most valuable deposits with verified quality parameters, in whole country. Such deposits should be protected by state law. The second group will be composed of some regional important deposits, showing a good quality; which wold be predistinated to formal protection by local geological administration. Other deposits would combine the third group. As we can see, the main criterion of deposit's evaluation is the quality mineral divided in three categories. Some phisycal and chemical features are particulary chosen for each type of mineral. An additional element of the evaluation is variability of quality parameters. The second and auxiliary criterion is called - economic importance of the deposit. In the range of this criterion, we have to analize: the mineral frequency in the country, regional and local scale, resource shortage, possibility of different uses and substitution of minerals, as well as the quantity of mineral resources. Proposed criteria enable a general evaluation of mineral deposits in order to indicate the range of their protection and to compare the value of minerals with other environmental values of some legally protected areas (landscape parks, areas of protected landscape). The detailed estimation of the value of minerals in the deposits has to be defined by using some economic methods.

Słowa kluczowe

PL

kopalina skalna; waloryzacja złóż; jakość kopaliny

• Wydawca: Instytut Górnictwa Odkrywkowego "Poltegor-Instytut"
• Czasopismo: Górnictwo Odkrywkowe
• Rocznik: 2002
• Tom: R. 44, nr 2-3
• Strony: 27--31
• Opis fizyczny: Bibliogr. 8 poz., tab.

Twórcy

autor

Radwanek-Bąk B.

• Oddział Karpacki Państwowego Instytutu Geologicznego