Propozycja formularza wizualnej oceny zasobów przyrodniczo-kulturowych na terenach pogórniczych i poprzemysłowych

• Autorzy: Trząski L. , Caruk M. , Olszewski P. , Zdebik D.

Warianty tytułu

EN

Proposition of the form for visual assessment of natural-cultural resources on the postmining and postindustrial grounds

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono propozycję ujednoliconego formularza wizualnej oceny wartości przyrodniczo-kulturowych na terenach pogórniczych i poprzemysłowych. Przedstawiono także wnioski z analizy piśmiennictwa z której wynika, że prawie każdy rodzaj obiektu pogórniczego lub poprzemysłowego, spośród występujących na Górnym Śląsku, może stanowić wartości godne zaadaptowania w nowym zagospodarowaniu. Proponowany formularz powstał w odpowiedzi na oczywisty rozdźwięk między znacznymi możliwościami i potrzebami adaptacji takich wartości, a także brakiem formuły oceny i opisu takich obiektów. Proponowany formularz może być istotny we wspomaganiu decyzji o zagospodarowaniu takich terenów, na przykład przez odnotowanie występowania trwałych zbiorowisk roślinnych, stanowisk chronionych gatunków roślin i zwierząt, walorów krajobrazowych, obiektów stanowiących dziedzictwo kultury materialnej itd. Także wyniki opracowań specjalistycznych, na przykład florystycznych lub faunistycznych na terenach pogórniczych i poprzemysłowych mogą łatwiej zostać przełożone na praktykę, jeśli zostaną poprzedzone wypełnieniem formularza.

EN

In the paper a proposition of standardised form for visual assessment of natural-cultural resources value on the postmining and postindustrial grounds was presented. The conclusions were also presented from the analysis of literary output, from which results that almost every type of postmining or postindustrial objects of these occurring in Upper Silesia may comprise values worthy of adapting to new management. The proposed form arose in response to clear dissonance between significant possibilities and demands for adaptation of such values, and also a lack of estimation and description formula for such objects. The proposed form may be significant as decision taking assistance tool for management of such terrains, for example through noting down an occurring of permanent plant populations, stands of protected plants and animals, landscape values, objects constituting material culture heritage etc. Also the results of specialised developments, for example floristic or faunistic on the postmining and postindustrial grounds, may be easier transformed to practice if they are proceeded with filling the form.

Słowa kluczowe

PL

zasoby przyrodniczo-kulturowe; teren pogórniczy; teren poprzemysłowy; ocena wizualna; formularz; zagospodarowanie terenu

EN

natural-cultural resources; post-mining area; post-industrial area; visual assessment; land management

• Wydawca: Główny Instytut Górnictwa
• Czasopismo: Prace Naukowe GIG. Górnictwo i Środowisko / Główny Instytut Górnictwa
• Rocznik: 2006
• Tom: nr 1
• Strony: 47--61
• Opis fizyczny: Bibliogr. 44 poz.

Twórcy

autor

Trząski L.

autor

Caruk M.

autor

Olszewski P.

autor

Zdebik D.

• Główny Instytut Górnictwa, Zakład Ochrony Wód, Plac Gwarków 1, 40-166 Katowice, tel. [phone],

Bibliografia

• 1. Cabała S., Sypień B. (1987): Rozwój szaty roślinnej na wybranych zwałowiskach kopalń węgla kamiennego GOP. Archiwum Ochrony Środowiska nr 3-4, s. 169-184.
• 2. Deryło A., Kostecki M., Kowalczyk D., Szilman P. (2002): Planktonowa fauna skorupiakowa wybranych zbiorników zapadliskowych województwa śląskiego. Archiwum Ochrony Środowiska Vol. 28 nr 3.
• 3. Guzik J. (2003): Hałda Huty im. T. Sendzimira w Krakowie - miejscem występowania interesujących obcych gatunków roślin. Archiwum Ochrony Środowiska Vol. 29 nr 2.
• 4. Holak E. (1999): Flora roślin naczyniowych wybranych zapadliskowych zbiorników wodnych Wyżyny Śląskiej. Katowice, Uniwersytet Śląski (Praca doktorska).
• 5. Janas L., Jędrzejczyk M., Rostański A., Sokół S. (2000): Fiołek westfalski i fiołek cynkowy na hałdzie w Wełnowcu. Przyroda Górnego Śląska nr 19.
• 6. Jędrzejczyk M., Bzdęga K., Rostański A. (2003): Obecny stan zasobów introdukowanych fiołków galmanowych Viola guestphalica Nauenb. i Viola calaminaria (Ging) Lej. na zwałowisku w Katowicach - Wełnowcu. Archiwum Ochrony Środowiska Vol. 29 nr 2.
• 7. Jędrzejczyk M., Rostański A. (2001): Hałda pocynkowa - siedlisko introdukowanych taksonów Viola guestphalica Nauenb. i Viola calaminaria (Ging.) Lej. Natura Silesiae Superioris, Suplement, s. 45-54.
• 8. Kompała A., Błońska A., Woźniak G. (2004): Vegetation of the „Żabie Doły” Area (Bytom) Covering the Wastelands of Zinc-Lead Industry. Archiwum Ochrony Środowiska Vol. 30 nr 3.
• 9. Krodkiewska M. (1997): Zgrupowanie pijawek (Hirudinea) zbiorników antropogenicznych rejonów wielkoprzemysłowych. Katowice, Uniwersytet Śląski (Praca doktorska).
• 10. Lamparska-Wieland M., Waga J.M. (2003): Znaczenie hałd poeksploatacyjnych w krajobrazie Górnego Śląska. Archiwum Ochrony Środowiska Vol. 29 nr 2.
• 11. Mańczyk R., Rostański A. (2003): Flora naczyniowa wybranych zwałów pocynkowych miasta Ruda Śląska (Górny Śląsk). Archiwum Ochrony Środowiska Vol. 29 nr 2.
• 12. Niesler A., Bielańska-Grajner I. (2002): Wrotki (Rotifera) planktonowe w zapadlisku na rzece Łękawce (Bojszowy-Jedlina). Archiwum Ochrony Środowiska Vol. 28 nr 4.
• 13. Olszewski P. (2003): Flora synantropijna terenów poeksploatacyjnych Kopalni Węgla Kamiennego „Saturn” w Czeladzi (Zagłębie Dąbrowskie). Archiwum Ochrony Środowiska Vol. 29 nr 1.
• 14. Rostański A. (1991): Spontaniczna sukcesja roślinności na wybranych zwałach poprzemysłowych w województwie katowickim. Katowice-Sosnowiec, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Wydział Nauk o Ziemi, U.Śl. z. 3, s. 35-38.
• 15. Rostański K., Tokarska-Guzik B., Kania E. (1994): Flora naczyniowa obrzeży wybranych zalewisk pogórniczych na terenie Bytomia, Jaworzna i Knurowa. Acta Biologica Silesiana, t. 25, s. 7-18.
• 16. Rostański A. (1997): Flora spontaniczna hałd Górnego Śląska. Archiwum Ochrony Środowiska, Vol. 23, s. 159-165.
• 17. Rostański A. (2000): Trawy spontaniczne zasiedlające nieużytki poprzemysłowe w aglomeracji katowickiej. Łąkarstwo w Polsce, 3, s. 141-150.
• 18. Rostański A. (2000): Podsumowanie badań flory terenów poprzemysłowych na Górnym Śląsku (1989-1999). Acta Biologica Silesiana t. 35 (tom jubileuszowy), s. 131-155.
• 19. Rostański A., Pasierbiński A. (2001): Zróżnicowanie flory naczyniowej zwałowisk pogórniczych zlokalizowanych na terenach leśnych aglomeracji katowickiej. Natura Silesiae Superioris, s. 19-31.
• 20. Rostański A., Woźniak G. (2001): The development of vegetation on industrial wastelands In Upper Silesia (Poland) and the Ruhr Region (Germany). W: Mechanisms of Anthropogenic Changes of the Plant Cover, Dept. of Plant Taxonomy. Jackowiak B. & Żukowski W. (Eds.) Poznań, U. A.M., s. 259-269.
• 21. Rostański A., Trueman I.C. (2001): A comparison of the spontaneous floras of coal mine heaps in two European industrial regions - Upper Silesia (Southern Poland) and the Black Country (UK). W: „GREEN 3 - The exploitation of natural resources and the consequences. Sarsby R.W. & Meggyess T. (Eds.) London, Thomas Telford, s. 561-566.
• 22. Rostański A., Zhukov V. (2001): Comparison of the flora of mining spoil heaps of Upper silesia (Poland) and Donetsk Coal District (Ukraine). Natura Silesiae Superioris, Suplement, s. 66-77.
• 23. Rostański A., Michalska M. (2003): Obfite stanowisko kruszczyka błotnego (Epipactis palustris (L.) Cranz) na zwałowisku hutniczo-kopalnianym w Świętochłowicach-Chropaczowie. Archiwum Ochrony Środowiska Vol. 29 nr 2.
• 24. Skubała P. (2003): Oribatid Fauna (Acari: Oribatida) of Abandoned Galena-calamine Wastelands. Archiwum Ochrony Środowiska Vol. 29 nr 2.
• 25. Suder A., Cabała S. (2004): Vegetation of Trzebinia Town in Conditions of Strong Human Impact. I. Vascular Flora. Archiwum Ochrony Środowiska Vol. 30 nr 3.
• 26. Suder A., Cabała S. (2004): Vegetation of Trzebinia Town in Conditions of Strong Human Impact. II Aquatic and mire communities. Archiwum Ochrony Środowiska Vol. 30 nr 3.
• 27. Szwedo J.M. (1997): Zgrupowanie piewików (Homoptera, Auchenorrhyncha) fitocenoz w wyrobiskach po eksploatacji piasku w rejonie Jaworzna-Szczakowej i Bukowna. Katowice, Uniwersytet Śląski (Praca doktorska).
• 28. Tokarska-Guzik B., Rostański A. (1998): Flora naczyniowa miasta Czeladź. Acta Biologica Silesiana t. 33 s. 12-58.
• 29. Woryna G., Rostański A. (2003): Flora naczyniowa wybranych zwałów pogórniczych miasta Ruda Śląska (Górny Śląsk). Archiwum Ochrony Środowiska Vol. 29 nr 2.
• 30. Woźniak G. (2001): Flora roślin naczyniowych osadników ziemnych wód kopalnianych - nieużytków poeksploatacyjnych na Górnym Śląsku. Katowice, Uniwersytet Śląski, Katedra Geobotaniki i Ochrony Przyrody, s. 7-46.
• 31. Zając M. (1994): Ocena fitosocjologiczna zasobów flory leczniczej w szacie roślinnej Sosnowca (okolice peryferyjne). Praca magisterska wykonana w Katedrze i Zakładzie Botaniki Farmaceutycznej i Zielarstwa Śl. A. M. w Katowicach pod kier. prof. dr hab. n. biol. Krzysztofa Jędrzejko, Sosnowiec (mszp.).
• 32. Dwucet K., Krajewski W., Wach J. (1992): Rekultywacja i rewaloryzacja środowiska przyrodniczego. Katowice, Uniwersytet Śląski.
• 33. Tokarska-Guzik B. (2000): Przyrodnicze zagospodarowanie nieużytków miejsko-przemysłowych na przykładzie centrów górniczych Europy. Inżynieria Ekologiczna. Ochrona i rekultywacja gruntów. Materiały konferencyjne PTIE, Baranów Sandomierski, s. 72-80.
• 34. Woźniak G., Kompała A. (2000): Rola procesów naturalnych w rekultywacji nieużytków poprzemysłowych. Inżynieria Ekologiczna. Ochrona i rekultywacja gruntów. Materiały konferencyjne PTIE, Baranów Sandomierski 2000, s. 87-92.
• 35. Ferdyn M., Strzyszcz Z. (2002): Zawartość metali ciężkich w wierzchniej warstwie gruntu i roślinności składowiska żużla hutniczego ZGH „Orzeł Biały” w Piekarach Śląskich. Archiwum Ochrony Środowiska Vol. 28 nr 3.
• 36. Franiel I. (2003): Wstępne badania nad jakością pyłku, nasion i przeżywalnością siewek brzozy brodawkowatej (Betula pendula Roth.) pochodzących z drzew rosnących na zwałowisku pocynkowym. Archiwum Ochrony Środowiska Vol. 29 nr 2.
• 37. Patrzałek A. (2003): Udział traw w rozwoju zbiorowisk roślinnych w siedliskach trudnych. Archiwum Ochrony Środowiska Vol. 29 nr 2.
• 38. Patrzałek A., Rostański A. (1992): Procesy glebotwórcze i zmiany roślinności na skarpie rekultywowanego biologicznie zwałowiska odpadów po kopalnictwie węgla kamiennego. Archiwum Ochrony Środowiska, nr 3-4, s. 157-168.
• 39. Cohn E., Trueman I.C., Tokarska-Guzik B., Woźniak G., Smith J., Rostański A., Kędziorski A. (eds.) (2001): Sustainable development of urban and post-industrial areas. Student manual. Katowice, Wydaw. Uniw. Śląskiego.
• 40. Rostański A. (2003): Hałda poprzemysłowa - obiekt obserwacji procesów biologicznych. Archiwum Ochrony Środowiska Vol. 29 nr 2.
• 41. Rostański A. (2000): Rekultywacja i zagospodarowanie nieużytków poprzemysłowych - rozwiązania alternatywne. Inżynieria Ekologiczna. Ochrona i rekultywacja gruntów. Materiały konferencyjne PTIE, Baranów Sandomierski 2000, s. 72-80, s. 81-86.
• 42. Tokarska-Guzik B., Rostański A. (1996): Rola zatopisk (zalewisk) pogórniczych w renaturalizacji przemysłowego krajobrazu Górnego Śląska. Przegląd Przyrodniczy 7(3- 4), s. 267-272.
• 43. Tokarska-Guzik B., Herczak A., Gorczyca J., Rostański A. (1996): Czeladź - powrót do natury. Przewodnik przyrodniczy. „Biblioteka Echa Czeladzi”.
• 44. Trueman I.C., Cohn E.W.J., Tokarska-Guzik B., Rostański A., Woźniak G. (2001): Calcarous waste slurry as wildlife habitat in England and Poland. W: „GREEN 3 - The exploitation of natural resources and the consequences. Sarsby R.W. & Meggyess T. Eds. London, Thomas Telford, s. 527-534.