Nadzór urzędów państwowych nad górnictwem solnym na ziemiach polskich

• Autorzy: Gawroński W.

Warianty tytułu

EN

Supervision of official authorities over salt mining on Polish territories

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł przedstawia w zarysie problematykę nadzoru urzędów państwowych nad górnictwem solnym na ziemiach polskich na przestrzeni ponad 700. lat, od XIII w. do czasów współczesnych. W okresie staropolskim kontrolę nad Żupami Krakowskimi - kopalniami soli w Wieliczce i Bochni, sprawowali urzędnicy królewscy. W latach zaborów wszystkie sprawy związane z działalnością górniczą regulowano odpowiednimi ustawami, a przestrzeganie przepisów prawa, nadzór techniczny i bezpieczeństwo pracy powierzono starostom górniczym i podległym im urzędom okręgowym. Pierwsze starostwo górnicze, nadzorujące kopalnie soli, utworzono w Wieliczce przy tamtejszym zarządzie salinarnym; w 1858 r. przeniesione zostało do Krakowa. Od tego czasu stolica Małopolski stała się siedzibą władz górniczych. W XX wieku, regulacje prawne, jak również struktura władz górniczych i zasięg terytorialny poszczególnych urzędów, wielokrotnie ulegały zmianom: w okresie międzywojennym, po zakończeniu II wojny światowej oraz po 1989 r.

EN

The article outlines the subject of supervision of official authorities over salt mining on Polish territories throughout over 700 years - since the 13th Century to modern days. In the Old Poland the Krakow Salt-Works, i.e. the salt mines in Wieliczka and Bochnia, were controlled by officials of the king. During the Partitions, all matters of mining Operations were regulated by applicable acts of law, while enforcement of the law, technical inspection and safety of work were the responsibility of mining starosts and their subordinate district Offices. The first mining starostship to supervise salt mines was established in Wieliczka, at the local saline authority. The starostship was moved to Krakow in 1858. Since that time the capital of Lesser Poland has been the seat of mining authorities. The 20th Century saw the mining law regulations, as well as the structure of mining authority and territorial reach of specific Offices, repeatedly changed: in the inter-war period, following World WarTwo and after 1989.

Słowa kluczowe

PL

kopalnia soli; urząd górniczy; kopalnia soli Wieliczka; kopalnia soli Bochnia; starostwo górnicze

EN

salt mine; minig authority; Wieliczka Salt Mine; Bochnia Salt Mine; mining starostship

• Wydawca: Wyższy Urząd Górniczy
• Czasopismo: Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie
• Rocznik: 2012
• Tom: nr 6
• Strony: 20--27
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz.

Twórcy

autor

Gawroński W.

• Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce,

Bibliografia

• 1. Akta Okręgowego Urzędu Górniczego w Krakowie 1872-1939 (Archiwum Państwowe w Krakowie).
• 2. Akta salinarne z lat 1772-1939 (Archiwum Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka).
• 3. Buzek J.: Administracja gospodarstwa społecznego. Lwów 1913.
• 4. Dzieje żup krakowskich. Wieliczka 1988.
• 5. Dziwik K.: Zarys dziejów przemysłu solnego na ziemiach polskich w latach 1772-1918. Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce (dalej: SMDŻ) t. IX, Wieliczka 1980, s. 99-141.
• 6. Jaros J.: Organizacja władz górniczych na ziemiach polskich w latach 1918 - 1945. Studia z Dziejów Górnictwa i Hutnictwa t. V, 1960, s. 89-146.
• 7. Jodłowski Α.: Żupa solna w Wieliczce. Wieliczka 2000.
• 8. Malik S.: Krakowskie urzędy górnicze. Kraków 2003.
• 9. Mika S.: Okręgowy Urząd Górniczy w Krakowie i jego spuścizna aktowa 1872-1939. Archeion R XXXVII (1962), s. 253-272.
• 10. Mirek Α., Król K.: Rozwój działalności urzędów górniczych na ziemiach polskich na tle wypisków z dziejów górnictwa [w:] Zagożdżon P. R, Madziarz M. (red.): Dzieje górnictwa - element europejskiego dziedzictwa kultury, t. 2. Wrocław 2009, s. 219-245.
• 11. Piotrowicz J.: Ordynacja górnicza dla Górnego Śląska z 1528 r. a dawne prawodawstwo małopolskiego górnictwa solnego. SMDŻ t. IX, Wieliczka 1980, s. 201-215.
• 12. Świętochowski S.: Polska administracja górnicza. Warszawa 1925.
• 13. Walczy Ł.: Zarządzanie salinami krakowskimi w okresie zaboru austriackiego (1772 - 1918). SMDŻ t. XXII, Wieliczka 2002, s. 57-78.
• 14. Windakiewicz E.: Przyczynek do historii organizacji władz górniczych oraz administracji zakładów państwowych w Małopolsce. Przegląd Górniczo-Hutniczy. Czasopismo Poświęcone Sprawom Przemysłu Górniczego i Hutniczego Nr 12 (277), t. XIII, Dąbrowa Górnicza 1 XII 1921 r., s. 567-571.