Zastosowanie algorytmów ewolucyjnych i Metody Elementów Skończonych w optymalizacji korpusów obrabiarek

• Autorzy: Wilk P.
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Rozwój obrabiarek skrawających zmierzający w kierunku podnoszenia wymagań związanych z dokładnością i wydajnością obróbki pociąga za sobą wzrost parametrów kinematycznych (m. in. prędkość posuwu, prędkość obrotowa wrzeciona, itp.), a co za tym idzie oddziaływań siłowych i cieplnych. Fakt ten stawia konstruktora w sytuacji konieczności stosowania nowoczesnych metod obliczeniowych (np. MES) pozwalających na symulację maszyny poddanej obciążeniom oraz stosunkowo łatwe wariantowanie. W niniejszej rozprawie zaproponowano wprowadzenie do procesu projektowo-konstrukcyjnego obrabiarki metod optymalizacji opartych na algorytmie ewolucyjnym wspomagających proces poszukiwania najkorzystniejszej postaci geometrycznej korpusów. Dzięki temu, na etapie opracowania projektu wstępnego, możliwe jest kształtowanie własności statycznych, dynamicznych oraz cieplnych m.in. korpusów, a co za tym idzie całej obrabiarki. W ramach przeprowadzonych działań opracowano metody pozwalające na dobór parametrów geometrycznych (wymiary i położenie ścian oraz otworów, grubości ścian, itp.) oraz optymalnego rozmieszczenia materiału w obrębie korpusu (optymalizacja topologiczna). Przy czym skupiono się przede wszystkim na problemie redukcji masy, zachowując jednocześnie odpowiednią sztywność statyczną. Jednakże z powodzeniem w procesie optymalizacji można stosować inne kryteria, np. dynamiczne, cieplne, wytrzymałościowe. W wyniku optymalizacji topologicznej otrzymuje się zgrubny model geometryczny o najkorzystniejszym rozmieszczeniu materiału. Stanowi on podstawę do dalszych działań mających na celu opracowanie optymalnej postaci geometrycznej korpusów. Po uszczegółowieniu modelu zaleca się przeprowadzenie doboru parametrów geometrycznych, co pozwala na zbliżenie rozwiązania do optimum globalnego. Niejednokrotnie poprawy własności korpusów dokonuje się bazując na już istniejących rozwiązaniach, korzystając z optymalizacji parametrycznej. Jednakże takie działanie może prowadzić do rozwiązania dalekiego od optimum globalnego. Wynika to z faktu, iż niejednokrotnie wstępna postać geometryczna korpusu jest rezultatem wykorzystania intuicji konstruktora oraz tradycyjnych metod obliczeniowych. Finalnym skutkiem przeprowadzonych działań było opracowanie metodyki optymalizacji korpusów zawierającej liczne wskazówki i zalecenia. Dotyczą one zarówno czynności przygotowawczych, jak również przebiegu procesu doboru najlepszej postaci konstrukcyjnej korpusów.

EN

The development of machine tool, a result of inereasing requirements linked with machining precision and efficiency, has led to an inerease of kinematic parameters, and what follows, an inerease of the impact of various forces as well as heat. Due to this, a designer must use modern calculation methods (Finite Element Method) which allow for the simulation of the machine's behavior under the impact of loads and relatively simple variant estimates. The dissertation contains an introduction to the machining optimization design-construction process based on an evolutionary ałgorithm, which facilitates the process of identifying the best forms of geometrie corpuses. As a result, determining static, dynamic and thermal properties of corpuses and the machine tool is possible during the preliminary design stage. As part of the conducted study a method enabling the selection of geometrie parameters was elaborated (dimensions and layout of walls and holes, as well walls thickness); this includes the optimal placement of materiał within the corpus (topology optimization). Although the emphasis was mainly placed on the problem of mass reduction while maintaining adequate static rigidity, the optimization process can successfully be used with other criteria, i.e. dynamie, thermal, strength parameters. As a result of the topologic optimization a rough geometrie model can be elaborated, with the most favorable material layout. The model becomes the basis for further elaboration of an optimal geometry corpus. Once the model is particularized it is recommended to conduct a selection of geometric parameters, which allows the designer to create a solution close to a global optimum. Often improvement of corpus qualities is conducted based on a preexisting solution with the help of parameter optimization. However, this can lead to a result falling short of the global optimum, as the initial geometrie corpus is often the result of the designer's intuition and traditional calculation methods. The end result of the study was the elaboration of a corpus optimization methodology, which includes multiple suggestions and recommendations. These encompass both preliminary activities, as well as the process of selecting the most advantageous corpus construction.

Słowa kluczowe

PL

metoda elementów skończonych; korpus obrabiarki; optymalizacja; układ konstrukcyjny; algorytm ewolucyjny; algorytm genetyczny; frezarka

EN

finite elements method; machine tool body; optimization; structural system; evolutionary algorithm; genetic algorithm; milling machine

• Wydawca: Katedra Budowy Maszyn. Politechnika Śląska
• Czasopismo: Prace Naukowe Katedry Budowy Maszyn / Politechnika Śląska
• Rocznik: 2011
• Tom: nr 1
• Strony: 5--207
• Opis fizyczny: Bibliogr. 118 poz.

Twórcy

autor

Wilk P.

• Politechnika Śląska, Katedra Budowy Maszyn, Gliwice, ul. Konarskiego 18A, pokój 491, tel. [phone],

Bibliografia

• [1] Chlebus E.: Podstawy kształtowania funkcjonalnych cech i własności układów konstrukcyjnych obrabiarek. Prace Naukowe Instytutu Technologii Maszyn i Automatyzacji Politechniki Wrocławskiej. Wydawnictwo Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1993.
• [2] Biedunkiewicz W.: Projektowanie układu konstrukcyjnego obrabiarki. Metodyka, analizy i obliczenia, kryteria sztywnościowe, wartościowanie i wybór rozwiązania. Prace Naukowe Politechniki Szczecińskiej nr 517, Instytut Technologii Mechanicznej nr 14, Szczecin 1994.
• [3] Chlebus E., Cyrek M., Iżykowski S., Koch J., Szynkowski J., Zatoń W.: Obliczanie i badanie korpusów obrabiarek. Prace Naukowe Instytutu Technologii Budowy Maszyn Politechniki Wrocławskiej nr 28, Wrocław 1984.
• [4] Stadnicki J.: Teoria i praktyka rozwiązywania zadań optymalizacji. WNT, Warszawa 2006.
• [5] Ostwald M.: Podstawy optymalizacji konstrukcji. Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 2003.
• [6] Gwiazda T. D.: Algorytmy genetyczne. Kompendium. Tom 1. Operator krzyżowania dla problemów numerycznych. PWN, Warszawa 2007.
• [7] Gwiazda T. D.: Algorytmy genetyczne. Kompendium. Tom 2. Operator mutacji dla problemów numerycznych. PWN, Warszawa 2007.
• [8] Michalewicz Z.: Genetic Algorithms + Data Structures = Evolution Programs. Springer-Verlag, Berlin Heidelberg 1994.
• [9] Goldberg D. E.: Genetic Algorithms in Search, Optimization, and Machinę Learning. Addison-Wesley 1989.
• [10] Arabas J.: Wykłady z algorytmów ewolucyjnych. WNT, Warszawa 2004.
• [11] Back T.: Evolutionary Algorithms in Theory and Practice, Oxford University Press 1994.
• [12] Wierzchoń S. T.: Sztuczne Systemy Immunologiczne, Teoria i Zastosowania. Akademicka Oficyna Wydawnicza ELIT, Warszawa 2001.
• [13] Goldberg D. E.: Algorytmy genetyczne w zastosowaniach. WNT, Warszawa 1995.
• [14] Tsutsui S., Ghosh A.: A study on the effect of multi-parent recombination in real coded genetic algorithms. In Proceedings of the IEEE 1998 International Conference on Evolutionary Computation, pp. 828-833.
• [15] Michalewicz Z., Logan T., and Swaminathan S.: Evolutionary Operatorsfor Continuom Convex Parameter Spaces, In Proceedings of the 3rd Annual Conference on Evolutionary Programming, World Scientific, River Edge, NJ 1994, pp. 84-97.
• [16] Stidsen, T., Caprani, O., and Michalewicz, Z.: A Parabolic Operator for Parameter Optimization Problems. Proceedings of the Congress on Evolutionary Computation, CEC 1999, Washington 1999, pp. 1494-1500.
• [17] Nomura T.: An analysis on crossovers for real number chromosomes in an infmite population size, Proceedings of the Fifteenth International Joint Conference on Artificial Intelligence, Nagoya 1997, pp. 936-941.
• [18] Munteanu C, Lazarescu V.: Improving mutation capabilities in a real-coded genetic ałgorithm. Proceedings of EvoIASP'99, Lecture Notes in Computer Science, Vol. 1596. Springer-Verlag, Berlin Heidelberg New York 1999, pp. 138-149.
• [19] Michalewicz Z., Janików C.Z.: GENOCOP: A genetic ałgorithm for numerical optimization problems with linear constraints, Communications of the ACM, vol. 39, issue 12 electronic supplement, 1996, pp. 175-201.
• [20] Holland J. H.: Adaptation in natural and artificial systems. The University of Michigan Press, An Arbor 1975.
• [21] Back T., Fogel D. B., Michalewicz Z. (Eds.): Evolutionary Computation 1: Basic Algorithms and Operators, Institute of Physics Publishing, Bristol and Philadelphia 2000.
• [22] Gonzalez L. J., Cannady J.: A Self-Adaptive Negatwe Selection Approach for Anomaly Detection, Congress on Evolutionary Computation (CEC2004), volume 2, Portland 2004, pp. 1561-1568.
• [23] Back T., Schutz M.: Intelligent mutation rate control in canonical genetic algorithms. Proceedings of International Symposium on Methodologies for Intelligent Systems, Zakopane 1996, pp. 158-167.
• [24] De Jong K.A.: An analysis of the behaviour of a class of genetic adaptive systems, PhD thesis, University of Michigan, Ann Arbor 1975.
• [25] Schaffer J. D., Caruna R. A., Eshelman L. J., Das. R.: A study of a control parameters affecting online performance of genetic algorithms for function optimization, Proceedings of the Third International Conference on Genetic Algorithms and Their Applications, Morgan Kaufman Publishers, San Francisco 1989, pp. 51-60.
• [26] Back T.: Self-adaptation in genetic algorithms. Proceedings of the First European Conference on Artificial Life, MIT Press, Cambridge 1992, pp. 263-271.
• [27] Findeisen W., Szymanowski J., Wierzbicki A.: Teoria i metody obliczeniowe optymalizacji, PWN, Warszawa 1980.
• [28] Zhao S., Zhao J., Jiao L.: Adaptative Genetic Ałgorithm Based Approach for Evolutionary Design and Multi-objective Optimization of Logic Circuits, Proceedings of the 2005 NASA/DoD Conference of Evolvable Hardware, Washington 2005, pp. 67-72.
• [29] Burczyński T.: Wprowadzenie do algorytmów genetycznych i obliczeń ewolucyjnych, Sieci Neuronowe, Algorytmy Genetyczne, Zbiory rozmyte., Wyd. Studio BEL s.c, Rzeszów 1999, s. 65-70.
• [30] Back T., Fogel D.B., Michalewicz Z. (Eds.): Evolutionary Computation 2: Advanced Algorithms and Operators, Institute of Physics Publishing, Bristol and Philadelphia 2000.
• [31] Mitchell M.: An introduction to genetic algorithms, MIT Press, Cambridge 1999.
• [32] Dreo J., Petrowski A., Siarry P., Taillard E.: Metaheuristics for Hard Optimization. Springer-Verlag, Berlin Heidelberg 2006.
• [33] Praca zbiorowa pod red. Brandta A. M.: Kryteria i metody optymalizacji konstrukcji. PWN, Warszawa 1977.
• [34] Grzymkowski R., Kaczmarek K, Kiełtyka S., Nowak I.: Wykłady z modelowania matematycznego. Wybrane algorytmy optymalizacji. Algorytmy genetyczne. Algorytmy mrówkowe. Wydawnictwo Pracowni Komputerowej Jacka Skalmierskiego, Gliwice 2008.
• [35] Fogel L. J., Owens A. J., Walsh M. J.: Artificial Intelligence Through Simulated Evolution. Wiley - Interscience, New York 1966.
• [36] Rechenberg I.: Evolutionsstrategie - Optimierung technischer Systeme nach Prinzipien der biologischen Evolution, Frommann-Holzboog 1973.
• [37] De Castro L. N., Timmis J. L: An Artificial Immune Network for Multimodal FunctionOptimization, Proceedings of IEEE Congress on Evolutionary Computation (CEC'02), Volume 1, Hawaii 2002, pp. 674-699.
• [38] De Castro L. N., Von Zuben F. J.: Learning and Optimization Using the Clonal Selection Principle, IEEE Transactions on Evolutionary Computation, Special Issue on Artificial Immune Systems, Volume 6, 2002, pp. 239-251.
• [39] Budny E., Kacperski T.: Sztywność elementów w budowie maszyn. Prace naukowe. Mechanika z. 183, Oficyna wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2000.
• [40] Dietrich T. i inni: Podstawy konstrukcji maszyn. Tom 2. WNT, Warszawa 2000.
• [41] Śliwka J.: Wyznaczanie sztywności statycznej obrabiarek metodą wymuszenia dynamicznego. Prace Naukowe Katedry Budowy Maszyn nr 2, Gliwice 2000.
• [42] Marchelek K.: Dynamika obrabiarek. WNT, Warszawa 1991.
• [43] Weule H., Fleischer J., Neithardt W., Emmrich D., Just D.: Structural optimization of machine tools including the static and dynamie workspace behavior. The 36th CIRP-International Seminar on Manufacturing Systems, Saarbrucken, Germany 2003, pp. 269-272.
• [44] Spath, D., Neithardt, W., Bangert, C: Integration ofTopology and Shape optimization in the Design Process. Int. CIRP Design Seminar Stockholm 2001, pp. 267-270.
• [45] Wrotny L.T.: Podstawy budowy obrabiarek. WNT, Warszawa 1986.
• [46] Wrotny L.T.: Projektowanie obrabiarek zagadnienia ogólne i przykłady obliczeń. WNT, Warszawa 1986.
• [47] Wrotny L.T.: Podstawy konstrukcji obrabiarek. WNT, Warszawa 1973.
• [48] Warwas K.: Zastosowanie korpusów spawanych w budowie obrabiarek. Mechanik nr 2/1979, str. 71-73.
• [49] Zatarain M., Villasante C, Sedano A.: New Light and Highly Damped Bonded Structures for Noise and Vibration Reduction. Annals of the CIRP Vol. 53/1, 2004.
• [50] Szafarczyk M.: Klejone korpusy obrabiarek. Mechanik nr 11/2004.
• [51] Schulz H.: Statyczne i dynamiczne własności obrabiarek z żeliwnymi i betonowymi korpusami. Mechanik nr 5/1984, s. 205-207.
• [52] Praca zbiorowa pod red. Korzemskiego J.: Obrabiarki do skrawania metali. WNT, Warszawa 1974.
• [53] Koszkul J., Wolny R.: Właściwości dynamiczne zespołów obrabiarek. Przegląd Mechaniczny zeszyt 22/88, s. 12-15.
• [54] Kosmol J.: Kierunki rozwoju obrabiarek - Targi EMO'2005. Prace Naukowe Katedry Budowy Maszyn nr 24. Gliwice 2005, s. 7-16.
• [55] Kosmol J.: Obrabiarki na Światowych Targach EMO 2005 – Spostrzeżenia i refleksje. Mechanik nr 2/2006, s. 94-97.
• [56] Muszyńska A.: Metody minimalizacji drgań część I. Założenia konstrukcyjne sprzyjające eliminacji drgań oraz zasady modyfikacji strukturalnej i parametrycznej. Przegląd Mechaniczny zeszyt 19/80, s. 5-9.
• [57] Muszyńska A.: Metody minimalizacji drgań część II. Charakterystyka elementów rozpraszających energię oraz przykłady zastosowań różnych układów aktywnych. Przegląd Mechaniczny zeszyt 20/80, s. 15-28.
• [58] Wilk P.: Optymalizacja wymiarów korpusu wrzeciennika frezarki z wykorzystaniem algorytmu selekcji klonalnej. Prace Naukowe Katedry Budowy Maszyn nr 28, Gliwice 2008, s. 61-70.
• [59] Jędrzejewski J., Winiarski Z.: Obliczanie rozkładów temperatur w ścianach korpusów obrabiarek program NRTI. Prace Naukowe Instytutu Technologii Budowy Maszyn Politechniki Wrocławskiej nr 25, Seria Konferencje, Wrocław 1980.
• [60] Jędrzejewski J.: Konstruowanie obrabiarek z uwzględnieniem kryteriów cieplnych. Mechanik nr 9/1984, s. 460-466.
• [61] Jędrzejewski J.: Zastosowanie obliczeń numerycznych w doskonaleniu własności cieplnych obrabiarek. Prace Naukowe Instytutu Technologii Budowy Maszyn Politechniki Wrocławskiej nr 30, Seria Konferencje, Wrocław 1985.
• [62] Lehrich K, Kosmol J.: Wpływ oddziaływań termicznych oraz sprzężenia zwrotnego na dokładność obrabiarki. Prace Naukowe Katedry Budowy Maszyn nr 22, Gliwice 2005.
• [63] Lehrich K: Wpływ wybranych zespołów obrabiarek do skrawania z dużymi prędkościami skrawania na dokładność obróbki. Rozprawa doktorska, Politechnika Śląska, Gliwice 2005.
• [64] Strauchold Sz.: Optymalizacja węzłów łożyskowych wrzecion obrabiarek z łożyskami tocznymi z uwagi na ich własności termiczne. Praca doktorska. Politechnika Wrocławska, Wrocław 1982.
• [65] Pahl G., Beitz W.: Konstruktionslehre, Springer-Verlag, Berlin-Heidelberg-New York 1977. Wyd. Polskie: Nauka konstruowania, WNT, Warszawa 1984.
• [66] Dietrych J.: System i konstrukcja, WNT, Warszawa 1985.
• [67] Wilk P.: Optymalizacja kształtu korpusów obrabiarek na przykładzie frezarki pionowej. Prace Naukowe Katedry Budowy Maszyn Nr 1/2007, Gliwice 2007, s. 67-84.
• [68] Praca zbiorowa pod red. Jana Kosmola: Automatyzacja obrabiarek i obróbki skrawaniem. Gliwice 2001.
• [69] Honczarenko J.: Elastyczna automatyzacja wytwarzania. WNT, Warszawa 2000.
• [70] Honczarenko J.: Obrabiarki sterowane numerycznie. WNT, Warszawa 2008.
• [71] Baumeister E.: Hohlkugelkomposit - Charakterisiemng thermischer und mechanischer Eigenschaften eines neuen Leichtbauwerkstojfes. Doktordissertation. Magdeburg, Fakultat fur Maschinenbau der Otto-von-Guericke Universitat 2004.
• [72] Zeweld S.: Ocena porównawcza struktury nośnej obrabiarek ciężkich. Rozprawa doktorska, Gliwice 1990.
• [73] Kaźmierczak M.: Metodyka badań sztywności statycznej obrabiarek ciężkich w warunkach przemysłowych. Rozprawa doktorska, Gliwice 2006.
• [74] Chlebus E.: Zastosowanie metody belkowej do statycznej i dynamicznej analizy układów nośnych obrabiarek. Mechanik nr 2/1986, s. 59-62.
• [75] Chlebus E., Koch J.: Metoda belkowa i programy do obliczania statycznych i dynamicznych własności korpusów obrabiarek i innych maszyn. Mechanik nr 1/1986, s. 7-11.
• [76] Iżykowski S., Jachimowicz J., Koch J.: Zastosowanie metody elementów skończonych w analizach i projektowaniu korpusów maszyn. Przegląd Mechaniczny zeszyt 23-24/94, s. 12-16.
• [77] Wilk P., Kosmol J.: Próba optymalizacji korpusu stojaka frezarki z wykorzystaniem algorytmów genetycznych i metody elementów skończonych. Prace Naukowe Katedry Budowy Maszyn nr 24, Gliwice 2006. s. 7-22.
• [78] Kosmol J., Wilk P.: Próba optymalizacji korpusu obrabiarki z zastosowaniem MES i algorytmu genetycznego, XLVII Sympozjon "Modelowanie w Mechanice", Wisła 2008.
• [79] Wilk P., Kosmol J.: Optimisation of frames of a milling machine toll using genetic algorithms and the jinite element method. Proceedings of the Ninth International Conference on the Application of Artificial Intelligence to Civil, Structural and Environmental Engineering, St. Julians - Malta 2007.
• [80] Wilk P.: Próba optymalizacji korpusów obrabiarki z zastosowaniem algorytmu ewolucyjnego i metody elementów skończonych. Wydawnictwo Politechniki Radomskiej, Seria monografie nr 137, Radom 2009, s. 238-251.
• [81] Biedunkiewicz W., Majda P.: A stiffness domain analysis of roller raild slideways using finite element method. Advances in manufacturing science and technology, vol. 27, No. 1,2003.
• [82] Wilk P.: Modelowanie sztywności połączeń kontaktowych prowadnic tocznych z wykorzystaniem algorytmów ewolucyjnych. Prace Naukowe Katedry Budowy Maszyn nr 28, Gliwice 2008, s. 91-102.
• [83] Kosmol J., Lehrich K, Wilk P.: Optymalizacja korpusów obrabiarek do obróbki szybkościowej. Prace Naukowe Katedry Budowy Maszyn Nr 2/2006, Gliwice 2006, s. 23-32.
• [84] Rusiński E., Czmochowski J., Smolnicki T.: Zaawansowana metoda elementów skończonych w konstrukcjach nośnych. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2000.
• [85] Rakowski G., Kacprzyk Z.: Metoda elementów skończonych w mechanice konstrukcji. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej. Warszawa 1993.
• [86] Zienkiewicz O. C: Metoda elementów skończonych. Arkady, Warszawa 1973.
• [87] Burczyński T., Kuś W., Orantek P.: Optymalizacja kratownic płaskich z wykorzystaniem algorytmu ewolucyjnego. Proc. XXIX Sympozjum Modelowanie w mechanice, Wisła 2000.
• [88] Burczyński T., Beluch W., Kokot G, Nowakowski M., Orantek P.: Zastosowania algorytmów genetycznych i ewolucyjnych, Sieci Neuronowe, Algorytmy Genetyczne, Zbiory rozmyte. Wyd. Studio BEL s.c, Rzeszów 1999.
• [89] Burczyński T., Kuś W.: Evolutionary methods in shape optimization of elastoplastic structures. 33rd Solid Mechanics. Zakopane 2000.
• [90] Górski R., Kuś W., Burczyński T.: Applications of evolutionary algorithms and finie element method in 3D shape optimization. In: Methods of Artificial Intelligence in Mechanics and Mechanical Engineering (eds. T. Burczyński and W. Cholewa), Gliwice 2001.
• [91] Osyczka A.: Evolutionary Algorithms for Single and Multicriteria Design Optimization. Springer-Verlag, Berlin 2002.
• [92] Kokot G.: Optymalizacja ewolucyjna układów mechanicznych z zastosowaniem metody elementów brzegowych. Rozprawa doktorska, Politechnika Śląska, Gliwice 1998.
• [93] Beluch W.: Analiza wrażliwości i optymalizacja ewolucyjna układów mechanicznych z pęknięciami. Rozprawa doktorska, Politechnika Śląska, Gliwice 2000.
• [94] Długosz A.: Optymalizacja układów termosprężystych przy zastosowaniu metody elementów brzegowych. Rozprawa doktorska, Politechnika Śląska, Gliwice 2001.
• [95] Szczepanik M.: Optymalizacja układów powierzchniowych z wykorzystaniem algorytmów ewolucyjnych. Rozprawa doktorska, Politechnika Śląska, Gliwice 2003.
• [96] Poteralski A.: Optymalizacja strukturalna przestrzennych układów mechanicznych z wykorzystaniem algorytmów ewolucyjnych. Rozprawa doktorska, Politechnika Śląska, Gliwice 2004.
• [97] Grela W.: Optymalizacja ewolucyjna kształtu łopatek turbiny. Rozprawa doktorska, Politechnika Śląska, Gliwice 2006.
• [98] Wilk P.: Wartościowanie korpusów obrabiarek w procesie optymalizacji. Prace Naukowe Katedry Budowy Maszyn nr 29. Gliwice 2009, s. 107-118.
• [99] Wilk P.: Porównanie działania operatorów genetycznych w zadaniach optymalizacji korpusów obrabiarek. Prace Naukowe Katedry Budowy Maszyn nr 24, Gliwice 2009, s. 93-106.
• [100] Grela W., Burczyński T.: Evolutionary Shape Optimization of a Turbine Blade Shank With APDL Language, Recent Developments in Artificial Intelligence Methods, AI-METH Series, Gliwice 2004.
• [101] D'Angelo S., Fantetti M., Minisci E.: Hang-Glider Wing Design by Genetic Optimization. IUTAM Symposium on Evolutionary Method in Mechanics, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht/Boston/London 2004.
• [102] Gatzi R., Uebersax M., Kónig O.: Structural Optimization Tool using Genetic Algorithms and Ansys, 18* CAD-FEM Users Meeting, Friedrichshafen 2000.
• [103] Kaczmarek J.: Podstawy obróbki wiórowej, ściernej i erozyjnej. WNT, Warszawa 1971.
• [104] Koch J., Chlebus, Zatoń W.: Metoda wyznaczania w korpusach obrabiarek wielkości przekrojowych. Prace Naukowe Instytutu Technologii Budowy Maszyn Politechniki Wrocławskiej nr 25 - seria: Konferencje, Wrocław 1980, s. 88-124.
• [105] Koch J., Chlebus, Zatoń W.: System do statycznych i dynamicznych obliczeń korpusów obrabiarek. Prace Naukowe Instytutu Technologii Budowy Maszyn Politechniki Wrocławskiej nr 25 - seria: Konferencje, Wrocław 1980, s. 130-141.
• [106] Iżykowski S., Jachimowicz J., Koch J.: Zastosowanie metody elementów skończonych w analizach i projektowaniu korpusów maszyn. Przegląd Mechaniczny zeszyt 23-24/94, s. 12-16.
• [107] Szwengier G., Jastrzębski D.: Hybrydowa metoda elementów skończonych w projektowych obliczeniach układów nośnych obrabiarek. Prace Naukowe Instytutu Technologii Maszyn i Automatyzacji Politechniki Wrocławskiej nr 49 - seria: Konferencje. Wydawnictwo Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1991.
• [108] Chen J. S., Huang Y. K, Cheng C. C: Mechanical model and contouring analysis of high-speed ball-screw drive system with compliance effect. Springer-Verlag, London 2004, pp. 241-250.
• [109] Altintas Y., Brecher C, Weck M., Witt S.: Virtual Machine Tool, CIRP Annals -Manufacturing Technology 54(2), 2005, pp. 651-673.
• [111] Galek M.: Sztuczne systemy immunologiczne. Prace Naukowe Katedry Budowy Maszyn nr 22, Gliwice 2005.
• [112] Poteralski A., Burczyński T., Kuś W.: Optimization of 3-D elastic structures Rusing evolutionary algorithms. AI-METH 2002 Symposium on Methods of Artificial Intelligence, Gliwice 2002.
• [113] Poteralski A., Kuś W., Burczyński T.: Remodeling simulation of materiał systems using evolutionary algorithms. AI-METH 2001 Symposium on Methods of Artificial Intelligence in Mechanics and Mechanical Engineering, Gliwice 2001.
• [114] Poteralski A., Burczyński T.: Ewolucyjna optymalizacja cial przestrzennych. II Krajowe sympozjum Modelowanie i Symulacja w Technice, Łódź 2003.
• [115] Wilk P.: Optymalizacja topologiczna korpusów za pomocą algorytmu ewolucyjnego. Prace Naukowe Katedry Budowy Maszyn, nr 1/2010, Gliwice 2010, s. 71-80.
• [116] Wilk P.: Ewolucyjna optymalizacja parametrów geometrycznych korpusów frezarki. Prace Naukowe Katedry Budowy Maszyn, nr 1/2010, Gliwice 2010, s. 81-92.
• [117] Kosmol J., Wilk P.: Optimization of High Speed Machine Tool Frames. Advenced Materials Research Vol. 223 (2011), Trans Tech Publications, Switzerland 2011, pp. 723-730.
• [118] Wilk P.: Zastosowanie algorytmów ewolucyjnych i metody elementów skończonych w optymalizacji korpusów obrabiarek. Rozprawa doktorska, Gliwice 2011.