Możliwości minimalizacji skutków środowiskowych wydobycia kopalin skalnych na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej

• Autorzy: Pietrzyk-Sokulska E.

Warianty tytułu

EN

Minimization possibilities of environmental effects of hard-rock mining in the Kraków-Częstochowa Upland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono uwarunkowania środowiskowe eksploatacji kopalin skalnych ze złóż Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Zwrócono uwagę na specyfikę występowania złóż i wynikające z niej bariery sozologiczne wydobycia występujących w nich kopalin skalnych. Spróbowano także, na podstawie analizy wpływu działalności górniczej na środowisko, wskazać działania zmierzające do jego minimalizacji, poprzez adaptację wykorzystującą potencjał walorów antropogenicznych złóż.

EN

Due to anthropopression there is a decreasing amount of areas protected from its influence and increasing amount of wasteland areas, which have lost their values as a result of reduced quality of particular elements of the environment. Industry of hard-rock extraction is among the 'perpetrators' of this situation. Despite of the pro-ecological actions connected with introducing of new technologies of hard-rock production and processing there are still negative environmental effects. This is the most visible in the landscape whose harmony is disturbed formany years due to the origin of a new anthropogenic formsuch asmining pit. Depending on themining methods the biosphere, hydrosphere and atmosphere is also a component which can be negatively changed. Intensity and range of particular changes depend on geological structure, a type of excavated rock-deposits, methods of production and processing as well as sensitivity of the environment. Geographically this is the eastern part of the Śląsk-Kraków Upland divided into the smaller physical - geographic units (fig. 1). Geologically this is a part of the Kraków-Częstochowa Monocline, which originated in a course of million-year lasting geological processes. They resulted in appearance of rock deposits diversified in age and stratigraphy, which underwent tectonic and denudation processes. Various Jurassic and Paleozoic rocks Devonian, Carboniferrous, and Permian cropping out at the surface, reflect the geological history of the area (table 1, 2). Variety of flora and fauna and considerable amount of forests in the area of the Kraków-Częstochowa Upland resulted in creation of different forms of legally protected areas ranging from the Ojców National Park through the Jurassic Landscape Park Complex to numerous reserves (fig. 2) both biotic and non-biotic ones. The areas belonging to ECONET-Poland and Corine biotopes have been also pointed out. Apart from the flora and fauna riches as well as valuable and varied landscapes there are also numerous natural deposits in the discussed area (fig.3). Varied hard-rock deposits have been excavated for building purposes as well as different branches of industry and agriculture. In the course of production process surface mining industry causes different quantity and quality transformations in particular components of the natural environment. Its expansive character in the second half of the XX century, and particularly the processing activity of rock deposits influenced badly the surroundings. These transformations are strongly marked in the landscape due to the existence of numerous huge and multi-level workings together with their technical equipment, which form post-mining areas when the exploration stage has been finished. In this way the area of post-industrial wastelands increases while the hard-rock deposits which are the subject of further mining activities, despite varied pro-ecological actions performed by the owners, still interfere with the environment. The criteria and the directions of adaptation of the post-mining areas have been presented to restore their new usable functions, thus to decrease the area of the post-industrial wastelands (fig. 4). All these have been proposed in accordance with the valid law conditions.

Słowa kluczowe

PL

skutki środowiskowe; górnictwo kopalin skalnych; adaptacja obszarów poeksploatacyjnych; Wyżyna Krakowsko-Częstochowska

EN

environmental effects; hard-rocks mining; adaptation post-mining area; Kraków-Częstochowa Upland

• Wydawca: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN ; Komitet Zrównoważonej Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN
• Czasopismo: Gospodarka Surowcami Mineralnymi
• Rocznik: 2006
• Tom: T. 22, z. 1s
• Strony: 105--121
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Pietrzyk-Sokulska E.

• Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Zakład Sozologii, Kraków

Bibliografia

• [1] Alexandrowicz Z., 1994 — Zielone światło dla ochrony dziedzictwa geologicznego Europy. Chronmy Przyrodę Ojczystą 50, Wyd. IOP PAN, Kraków, s. 81—83.
• [2] Alexandrowicz Z., 1997 — Geochrona w Polsce — osiągnięcia i perspektywy rozwoju. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 53, Wyd. IOP PAN, Kraków, s. 7—23.
• [3] Alexandrowicz Z., 1998 — Representative geosistes of Poland and their status of conservation. Geol. Balcan., 28, s. 37—42.
• [4] Alexandrowicz Z., 2000—GRECEL—międzynarodowy program edukacji środowiskowej w aspekcie dziedzictwa geologicznego. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 56, nr 1, Wyd. IOP PAN, Kraków, s. 75—82.
• [5] Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce. PIG, Warszawa 2002.
• [6] Dyduch-Falniowska A., Makomaska-Juchniewicz M. i in., 1999—Ostoje Przyrody w Polsce. Instytut Ochr. Przyr., Kraków, s. 244.
• [7] Dziewański J., Pietrzyk-Sokulska E., 1989 — Zagadnienia sozologiczne w dokumentacji geologicznej złóż. Tech. Posz. Geol., Geosynoptyka i Geotermia nr 2, Kraków, s. 5—7.
• [8] Kondracki J., 2001 — Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa, s. 44.
• [9] Liro A. (red.), 1995—Koncepcja Krajowej Sieci Ekologicznej ECONET-POLSKA.Wyd. Fundacja IUCN, Warszawa.
• [10] Nieć M., Salamon E., Kawulak M., 2003 — Poeksploatacyjny krajobraz górniczy. Mat. Międzynar. Konf. Nauk. pt. „Kształtowanie krajobrazu terenów poeksploatacyjnych w górnictwie”, 10—12 grudnia, Kraków, s. 195—207.
• [11] Pietrzyk-Sokulska E., 1999 — Criteria, possibilities, and examples of abandoned quarry utilization. Gosp. Sur. Min. t. 15, z. 4, Wyd. IGSMiE PAN, Kraków, s. 71—89.
• [12] Pietrzyk-Sokulska E., 2001a—Waloryzacja obszarów występowania i eksploatacji złóż zwięzłych surowców skalnych na przykładzie Beskidów Zachodnich. Studia, Rozprawy, Monografie nr 98,Wyd. IGSMiE PAN, Kraków, s. 68.
• [13] Pietrzyk-Sokulska E., 2001b—Odkrywkowe górnictwo zwięzłych surowców skalnych okolic Krakowa — uwarunkowania sozologiczne. Gosp. Sur. Min. t. 17, z. 3. Wyd. IGSMiE PAN, Kraków, s. 24—52.
• [14] Rostański K.M., 2001 — Zieleń parkowa jako wynik naturalnej sukcesji. Mat. Symp. Warsztaty 2001: Zagrożenia naturalne w górnictwie. Sesja okolicznościowa. Przywracanie wartości użytkowych terenom górniczym. Symp. i Konf. nr 49, 29 maj—1 czerwiec, Wyd. IGSMiE PAN, Wieliczka, s. 173—188.
• [15] Tokarska-Guzik B., 2001 — Przyrodnicze zagospodarowanie terenów pogórniczych. Mat. Symp. Warsztaty 2001: Zagrożenia naturalne w górnictwie. Sesja okolicznościowa Przywracanie wartości użytkowych terenom górniczym. Symp. i Konf. nr 49, 29 maj—1 czerwiec, Wyd. IGSMiE PAN, Wieliczka, s. 209—222.
• [16] Wytyczne Komisji Zasobów Kopalin: Warszawa 2002.