Polscy pionierzy geotermiki

• Autorzy: Dowgiałło J.

Warianty tytułu

EN

Polish pioneers in geothermics

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Fascynacja ludzkości zjawiskami spowodowanymi ciepłem Ziemi (wybuchy wulkanów, naturalne wypływy gorących wód podziemnych) sięga czasów najdawniejszych. Zarówno w starożytności, jak w średniowieczu i w początkach ery nowożytnej zadawano sobie pytanie o genezę tych zjawisk, wiążąc je często z działaniem sił nadprzyrodzonych. Zainteresowanie wodami termalnymi było tym większe, że stosowano Je w lecznictwie, często skutecznie. W Polsce epoki Odrodzenia działali uczeni lekarze - przyrodnicy zainteresowani takimi wodami nie tylko ze względu na ich właściwości lecznicze. Wśród najwybitniejszych byli Wojciech Oczko i Erazm Sykstus. Opublikowane przez nich traktaty pozwalają określić ich jako najwcześniejszych polskich przedstawicieli "przednaukowej" geotermiki teoretycznej. Pod koniec XIX w., wraz z rozwojem technologii wiertniczej, pojawili się geotermicy- praktycy, wśród nich odkrywcy wód termalnych na Niżu Polskim (Aleksandrów Kujawski) - bracia Aleksander i Bolesław Rychłowscy. W okresie międzywojennym oraz po drugiej wojnie światowej autorem ważnych prac hydrogeologicznych na temat polskich wód termalnych (Ozorków, Ciechocinek) był Jan Samsonowicz.

EN

Mankind's fascination with phenomena due to Earth's heat (volcanic eruptions, hot water outflows) goes back to times immemorial. In ancient and mediaeval as well as in early modern times the question was frequently put concerning the origin of these phenomena, which often were attributed to supernatural forces. The interest in thermal waters was the higher as they were applied to therapy, often successfully. The Renaissance epoch in Poland brought some learned physicians - naturalists who were interested in such waters not only because of their therapeutic qualities. Wojciech Oczko and Erasmus Sixtus were among the most eminent ones, Their published treaties allow us to quality them as the earliest Polish representatives of "pre-scientific" theoretical geothermics. By the end of the XIX-th century, along with the development of drilling technology, there appeared geothermal practicians, among them the discoverers of thermal waters in the Polish Lowlands - brothers Aleksander and Bolesław Rychłowski. Between the two wars and after WW II Jan Samsonowicz was the author of important hydrogeological studies concerning Polish thermal waters (Ozorków, Ciechocinek).

Słowa kluczowe

PL

geotermika; wody termalne; właściwości lecznicze

EN

geothermics; thermal waters; heat sources; therapeutic applications

• Wydawca: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
• Czasopismo: Technika Poszukiwań Geologicznych
• Rocznik: 2008
• Tom: R. 47, nr 1-2
• Strony: 179--195
• Opis fizyczny: Bibliogr. [26] poz., rys.

Twórcy

autor

Dowgiałło J.

• Polska Akademia Nauk, Instytut Nauk Geologicznych, 00-880 Warszawa, ul. Twarda 51/55,

Bibliografia

• BILIKIEWICZ T., 1932 - Zarys bibliografii historyczno-balneologicznej ziem polskich do wieku XVIII włącznie, Pam. Pol. Tow. Baln. T XI. s. 237.
• BUGAJ R., 1956 - Prace balneologiczne lekarzy polskich wieku Odrodzenia. Studia i materiały z dziejów nauki polskiej 4 s. 80-109, Wrocław.
• CHLEBOWSKI B., WALEWSKI W., SULIMIERSKI F. (red.), 1890-Słownikgeograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów ościennych, T XI, 921-922, Warszawa.
• DOWGIAŁŁO J., 1986 - Zagadnienie wód kryptotermalnych w regionie sudeckim, Prace Nauk. Inst. Geotechn. Politechn. Wrocł., 49, Konferencje 21,47-52.
• DOWGIAŁŁO J., 1987 - Odpowiedź na uwagi dyskusyjne dotyczące wód "kryptotermalnych" w Sudetach. Przegl. Geol. 12, 640-642.
• DOWGIAŁŁO J., PAZDRO Z., SŁAWIŃSKI A, 1963 - The Bore-hole "Ciechocinek 18", a new source of thermal water. Bull. Acad. Pol. Sci, Ser. Scie. Geol. Geogr. 16, 103-109.
• DOWGIAŁŁO J., 2002 - Polish hydrogeology till World War II. An outline. Organon, 31, s. 255-266.
• HELZEL A. (red.), 1860 - Listy Sobieskiego do żony Marii Kazimiery, Kraków, s. 156, 185, 201.
• KLINK E. (wyd.), 1881 - Oczko Wojciech. Przymiot i Cieplice. Wydanie jubileuszowe opatrzone życiorysem i oceną stanowiska naukowego W. Oczki przez Edwarda Klinka. Warszawa.
• JANKOWIAK J. (red.), 1971 - Balneologia kliniczna. PZWL, Warszawa.
• KOLAGO C., 1955 - Cieplica solankowa w Aleksandrowie Kujawskim. Przegl. Geol. 3, 110-112.
• KONARSKI S., WÓJCIK Z.J., 1992 - Rychłowski Bolesław Sylforian, Polski Słownik Biograficzny T 33, 385-386.
• KOWALENKO H., 1984 - Erazm Sixtus - pierwszy balneochemik polski (1570-1635). Studia i materiały z dziejów nauki polskiej seria B, z. 31 s. 5-27, Warszawa-Wrocław.
• KOWALSKI W. C., 1988 - Wkład Jana Samsonowicza w rozpoznanie warunków hydrogeologicznych i inżyniersko-geologicznych Polski. Przegl. Geol. 8, 460-465.
• KRUPIŃSKI J. A, 1775 - O wodach mocą leczącą obdarzonych. Opisanie chorób. T 5, Lwów.
• OCZKO W., 1578 - Cieplice. Cum gratia et privilegio. S. M. Regiae, w Krakowie, w drukarni Łazarzowej, Roku Pańskiego 1578.
• PETRYCY J.I., 1635 - O wodach w Druzbaku y Lęckowey. O zażywaniu ich, y pożytkach przeciwko którym chorobom są pomocne. Jana Innocentego Petrycego Doktora. W Krakowie. s. V+ 43.
• RYCHŁOWSKI B., 1917 - Otwór świdrowy Aleksandrów pogr. pow. Nieszawski, gub. Warszawska. [W:] Bolesław Rychłowski - Materyały do Hydrologii Królestwa Polskiego i ziem przyległych. S. 1-14, Warszawa.
• RYCHŁOWSKI B., 1930 - Materiały do hydrologii Rzeczypospolitej Polskiej z. 1-3, 1396. Wyd. PIG, Warszawa.
• SAMSONOWICZ J., 1930 - O wodach artezyjskich Ozorkowa. Czasopismo Przyrodnicze Rok 4, 84-89.
• SAMSONOWICZ J., 1954 - Wyniki hydrogeologiczne dwu głębokich wierceń w Ciechocinku. Instytut Geologiczny, Biul. 91, 39.
• SIXTUS E., 1647 - O Cieplicach w Skle Ksiąg Trole przez Erasma Syxta philozophiey y medycyny doktora napisanych. Trzecią księgę czytay zaraz opuściwszy dwie, iesll się nie chcesz bawić długimi diskursami. Zamość, w drukarni Akademiey drukował Chrzysztoph Wolbromczyk R. P. 1617.
• SOŁTAN A., 1978 - Oczko Wojciech (1537-1599). Polski Słownik Biograficzny, T XIII, 526-529.
• SZAJNOCHA W., 1891 - Źródła mineralne Galicyi. Pogląd na ich rozpołożenie, skład chemiczny i powstawanie. 111 s, Kraków.
• WÓJCIK Z.J., 1993 - Samsonowicz Jan. Polski Słownik Biograficzny T.34, 436-439.
• ZIEMBICKI W., 1926 - Przypomnienie starego zdroju i starego o nim dzieła (Szkło i Syxt). Rzecz wygłoszona w Lwowskim Towarzystwie Lekarskim na posiedzeniu naukowem dnia 26 maja 1922 roku. Odbitka z Polskiej Gazety Lekarskiej 113 s., Lwów.